Ben je ooit eens boos geweest op iemand, waarna die persoon zei: “Zou je niet gewoon rustig aan kunnen doen?” Waardoor je vervolgens van woede kookte en die persoon het liefst de nek had willen omdraaien?
We kunnen ons er iets bij voorstellen hoe dat eruit zou zien. Je beleeft het moment nu misschien opnieuw, inclusief wraakzucht. Deze aandrang is een perfect voorbeeld van wat je moet vermijden als je emotioneel ontregeld bent. Op zo’n moment is het niet goed om impulsief te handelen en de controle te verliezen.
Fight-or-flight modus
Het begint vaak bij iets dat we horen of zien dat we niet leuk vinden. De gemiddelde volwassene blijkt wel zo’n drie keer per dag geïrriteerd te zijn en één keer per dag boos te worden. Er wordt dan een soort van elektrisch signaal naar de amygdala van je brein gestuurd, het systeem dat de fight-or-flight modus activeert.
Impulsief gedrag
Normaal gesproken ontvangt de hersenschors – het logische deel van je hersenen – informatie van je lichaam. Het is het deel dat de informatie analyseert en interpreteert. Maar als je extreme emoties, zoals woede ervaart, dan wordt dit logische deel overgenomen door de hypothalamus. Dat is het deel van het brein waar de emoties gereguleerd worden. Omdat de amygdala eerder reageert dan het logische deel van het brein, kunnen we impulsief worden en zeggen of doen we dingen waar we vaak later spijt van hebben. We kunnen soms letterlijk niet logisch nadenken als we boos zijn.
Zelfbeheersing
Het lijkt erop dat we zijn overgeleverd aan onze emoties, dat we er eigenlijk niets aan kunnen doen als we de controle verliezen. Maar dat is niet waar. Alhoewel het niet makkelijk is, beschikken we over het vermogen om onszelf te beheersen en kunnen we leren om op een goede manier met onze heftige emoties om te gaan. Zo blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Maastricht dat vanwege onze aangeboren zelfbeheersing slechts zo’n 10 procent van woede omslaat in agressie.
Oefeningen in zelfbeheersing
Hoe bijzonder is het dan dat wij als moslim al veel weten over het voorkomen van en herstellen van somatische (lichamelijke) klachten simpelweg omdat we de Sunnah van onze geliefde Profeet ﷺ volgen. Hieronder vijf voorbeelden van oefeningen die je in de praktijk kunt brengen als je boosheid voelt opkomen. We spreken van oefeningen omdat je jezelf hierin kunt trainen en ontwikkelen totdat het je basishouding wordt in het leven.
#Ontvankelijkheid ontwikkelen – subhan Allah#
Een kind is gefascineerd door dingen die hij of zij voor het eerst ziet, en we zijn vaak jaloers op die ontvankelijkheid. Denk eens aan de laatste keer dat je zo vol verwondering naar iets keek. Dat het je dusdanig vervulde met vreugde, dat je je zorgen vergat. Met een bewuste inspanning kunnen we dat gevoel van verwondering weer opwekken door ‘subhan Allah’ (glorie aan Allah) te zeggen.
‘Subhan Allah’ zeggen zorgt ervoor dat je ontvankelijker wordt voor de wonderen in het wereldse leven. Wanneer we zorgvuldig observeren, oog hebben voor details en nadenken over de vorm en kleuren, dan doen we nieuwe inzichten op. Zo neemt het ontzag voor Gods schepping toe.
Oefen je ontvankelijkheid voor de wonderen van de wereld. Zeg: “Subhan Allah!”
Denk bijvoorbeeld aan een tafereel dat we zo normaal vinden, dat we bijna vergeten om er aandacht voor te hebben, maar dat wonderschoon is, zoals een bijzonder kleurrijke zonsondergang. Of een zwerm vogels die als één geheel beweegt.
Bevrijd jezelf, geestelijk én lichamelijk
Naast de cognitieve inspanning van contemplatie (tafakkur) die de lofprijzing van ‘subhan Allah’ met zich meebrengt, kan het worden beschouwd als dé somatische oefening bij uitstek.
Als je de volgende lofprijzingen hardop uitspreekt: subhan Allah (glorie aan Allah), alhamdulillah (alle lof aan Allah), astaghfirullah (dat Allah het moge vergeven) en hasbiyallah (Ik heb alleen Allah nodig), dan zou je een gemeenschappelijk kenmerk kunnen opmerken: al deze letters komen uit de keel.
De Arabische letters ha ح, ha ه en kha خ behoren namelijk tot de classificatie van ‘keelletters’, wat zorgt voor een correcte uitspraak in de principes van tajwid. Deze letters stimuleren constant de nervus vagus in het keelgebied, wat vergelijkbaar is met gorgelen. Dit is een effectieve somatische oefening die geblokkeerde energie in de stembanden vrijgeeft.
Zoals je jezelf bevrijdt van geblokkeerde energie door middel van het zeggen van ‘Astaghfirullah’, zal Allah je bevrijden van de negatieve energie van je zonden.
#Dankbaarheid ontwikkelen – zeg ‘alhamdulillah’#
In de literatuur over psychotherapie wordt dankbaarheid geprezen als de meest helende oefening voor lichaam en geest. Het is op twee manieren helend:
- Het stelt ons in staat om onze perceptie van een situatie te verschuiven, en dit helpt ons om anders tegen dezelfde gebeurtenis aan te kijken.
- Op dezelfde manier kalmeert de oefening van dankbaarheid ons en brengt het ons uit de staat van vechten of vluchten naar een staat van veiligheid.
Dat komt doordat we niet tegelijkertijd twee tegengestelde gevoelens kunnen hebben. We kunnen dus niet tegelijkertijd bang-en-dankbaar of boos-en-dankbaar zijn.
Ontwikkel dankbaarheid, zeg “alhamdulillah”
Zodra we toestaan dat dankbaarheid ons lichaam en geest vult, kunnen we gemakkelijker de chaos in ons hoofd ontwarren. Als we bewust en geregeld dankbaarheid opwekken, verandert de chemische samenstelling van ons lichaam. Dit wordt dan onze staat van zijn. Hoe mooi is dat?
Dhikr is een uitstekende manier om dit te bereiken. Hoe vaker en meer we ‘alhamdulillah’ uitspreken, hoe lichter en vrediger we ons voelen en hoe lekkerder we in ons vel zitten.
#Vertrouwen ontwikkelen – Allahu Akbar#
Er is een dunne lijn tussen je best doen om iets te bereiken en het vertrouwen dat Allah’s plan beter zal uitpakken dan wat jij ooit hebt kunnen bedenken. We zijn aan de ene kant verantwoordelijk voor ons eigen handelen en aan de andere kant mogen we vertrouwen dat Allah het beter weet. Allahu akbar; Allah is groter! Het valt vaak niet mee om je over te geven. Je bent misschien bang om los te laten en/of om de controle te verliezen. Je bent ook maar een mens.
Wanneer we ons zorgen maken over de toekomst, verspillen we tijd en energie. Het is alsof we weigeren om te accepteren dat we maar heel weinig in de hand hebben. Onze gemoedsrust ligt in het loslaten van deze illusie van controle en het vertrouwen op Allah.. Via ‘Allahu Akbar’ worden we eraan herinnerd dat God de grootste is en dat we altijd veilig zijn in Zijn handen. ‘Allahu Akbar’ schenkt ons rust. We weten namelijk dat wat de uitkomst ook is, het altijd het beste scenario zal zijn. Vertrouwen op Allah zal ons zoveel innerlijke rust schenken!
Vertrouw op Allah, zeg: “Allahu akbar”
#Mildheid ontwikkelen – du’a voor degene die jou pijn heeft gedaan#
Het valt niet mee om je familie of vrienden te corrigeren, als ze over anderen roddelen. Zelf zien ze er niet zoveel kwaad in, maar roddelen kan de sociale structuur van een gemeenschap verstoren. Mocht het je toch overkomen, dat iemand waar jij ook een vervelende ervaring mee hebt gehad ‘over de tong gaat’ in jouw bijzijn, zeg dan: “Dat Allah hem/haar moge leiden.” Je maakt hiermee duidelijk dat je het oordelen aan Allah overlaat. Ook wens je dat Allah deze persoon leidt, zoals jij ook rechtgeleid zou willen worden als je een keer fout zit. En fouten maken we allemaal. De negativiteit die in de lucht hangt, zal hiermee oplossen in het niets. Je zal hier zoveel beloningen voor ontvangen!
“En het goede en het slechte zijn niet gelijk aan elkaar. Vergeld (het slechte) met dat wat beter is. En dan zal diegene met wie jij in vijandschap verkeerde, als een naaste vriend worden.” (Koran 41:34)
Zuivering voor je ziel
Het is niet alleen een smeekbede die ertoe kan leiden dat de ander rechtgeleid wordt, maar het is ook een heling, of zuivering van je eigen ziel (tazkiyat an-nafs). Het idee is eenvoudig, maar verre van simplistisch. Je kunt het uitproberen door aan iemand te denken die jou pijn of kwaad heeft gedaan, en al je energie te richten op een smeekgebed waarin je om het beste vraagt voor deze persoon. De bitterheid en woede in je hart zullen plaats maken voor zoetheid en mildheid.
Vraag Allah om de persoon die jou pijn heeft gedaan te leiden.
Zonder dat je het in de gaten hebt, scoor je ook nog een bonuspunt. Zodra je du’a voor iemand doet, zal het antwoord van de engelen ‘amin’ zijn en ze zullen fluisteren: ‘Evenzo voor jou!’. Als dat geen absolute win-winsituatie is! Dit is gebaseerd op de volgende hadith:
“De smeekbede van een moslim voor een mede-moslim in zijn afwezigheid wordt verhoord. Wanneer iemand om het goede voor zijn broeder smeekt, zegt de verantwoordelijke engel: “amin, en evenzo voor jou.” (Sahih Muslim)
Nieuwe verbindingen in je brein
Jouw smeekbede voor de ander heeft ook andere geestelijke en lichamelijke voordelen. Door een ander die je niet mag alsnog het beste toe te wensen, maak je nieuwe verbindingen aan in je brein. Deze oefening helpt je brein om zich aan te passen en om te herstellen. Het zal je zoveel stress schelen!
#Zelfbeheersing ontwikkelen – ‘Blus’ de woede met wudu’#
De metgezel Sulaiman Ibn Sard zei: “Ik was in het gezelschap van de profeetﷺ toen twee mannen elkaar over en weer beschuldigden. Eén van hen werd helemaal rood en de aderen in zijn hals waren opgezwollen. De profeet zei: “Ik ken woorden waarmee, als hij die zou zeggen, zijn woede weg zou gaan. Als hij zou zeggen: ‘Ik zoek mijn toevlucht bij Allah voor de duivel’ zouden de emoties weg gaan.” (Boechari)
Ook zei hij: “Woede komt van de duivel, de duivel is geschapen uit vuur, en vuur wordt alleen geblust met water; dus wanneer een van jullie boos wordt, moet diegene de wassing verrichten.” (Sunan Abu Dawud)
Deze prachtige overleveringen tonen een somatisch effect lang voordat de neurowetenschap zich hiermee bezighield. Amerikaanse onderzoekers van de Columbia University hebben aangetoond dat woede leidt tot schade aan de bloedvaten, zelfs al bij korte woede-uitbarstingen. Dit soort stress verhoogt de kans op hart- en vaatziekten en beroertes bij hartpatiënten. Via thermische infraroodbeelden lijkt woede zichtbaar te worden door hoge temperaturen in het bovenlichaam. Woede stuwt bloed naar ons gezicht, onze handen en borst. En ook de temperatuur van onze huid stijgt.
Blus je woede met behulp van de rituele wassing, de wudu’
Het uitvoeren van wudu’ is een manier om het lichaam te shockeren met koud water en de temperatuur te verlagen. Het aantal signalen dat van het lichaam naar de geest wordt overgebracht, is groter dan andersom. Op deze manier maken we ons lichaam wijs, dat we niet langer boos zijn, simpelweg door de temperatuur te verlagen. Als gevolg daarvan bereiken we het gewenste effect: we kalmeren.
Maak gebruik van de sunnah van de profeet ﷺ en train jezelf totdat ontvankelijkheid, dankbaarheid, vertrouwen, mildheid en zelfbeheersing jouw basishouding worden in het leven. Zo voorkom je zowel geestelijke als wel lichamelijke klachten.
Hoofdafb. Wikipedia.
Bronnen: de interpretatie van de betekenissen van de Koran, Aboe Ismail en studenten, www.amaliah.com.
Aanbevolen literatuur:
Rothman, Abdallah, “What Islam Offers to Modern Self-Help: An Islamic Paradigm of Psychology”, in Productive Muslim. December 31, 2019
Elwan, Hassan & Umarji, Osman, “The Alchemy of Divine Love: How Our View of God Affects Our Faith and Happiness”, in The Yaqeen Institute, January 11, 2023
Dit artikel is geschreven door Amal Addou en Nora Naber
