Helaas is er geen mens zonder vooroordelen. Gelijkwaardigheid is een mooi ideaal; het in de praktijk te brengen is een stuk moeilijker. Het is een basisbegrip in de islam en daarom bidden we ook schouder aan schouder, zonder aandacht voor onderlinge verschillen in waar we geboren zijn, welk kleurtje we hebben en of we rijk of arm zijn.
Het is bekend dat voor bijvoorbeeld Malcolm X en Muhammad Ali dit één van de redenen was voor hun bekering.
Dit wil helaas niet zeggen dat moslims immuun zijn voor het meedoen aan denken in termen als meer- en minderwaardig. Het is heel menselijk om mensen in vakjes te willen duwen en vooroordelen te hebben tegenover anderen. Hoe kunnen we elkaar helpen om niet ook in die val trappen? Hoe zorgen we ervoor dat onszelf niet verlagen tot racisme en nationalisme?
Allah kijkt naar je karakter
De Koran en de profeet zijn er duidelijk over: Allah kijkt naar jouw karakter en gedrag als individu: niet naar je huidskleur en niet naar je sociale of economische status.
O mensen, waarlijk, Wij hebben jullie uit een man en een vrouw geschapen en Wij hebben jullie tot volkeren en stammen gemaakt, opdat jullie elkaar zullen herkennen. Voorwaar, de meest eervolle (persoon) van jullie bij Allah is degene die (Allah) het meest vreest. Voorwaar, Allah is op de hoogte van alles, Alwetend over het verborgene. (Koran 49:13)
De profeet ﷺ leefde volgens deze idealen en liet ons in Medina zien hoe je daarmee een islamitische samenleving kunt opbouwen. Zijn uitgangspunt voor verandering was als volgt: “Als iemand van jullie iets slechts ziet, moet hij er iets aan doen met zijn hand. Kan hij dat niet, dan moet hij het aanklagen. Als hij zelfs dat niet kan doen, dan moet hij het tenminste haten in zijn hart, wat de zwakste vorm van geloof is.” (Sahih Muslim)
Het in de praktijk brengen van meer gelijkwaardigheid begint – zoals alles! – bij jezelf. Deze 10 tips zijn een goede start:
-1-
Kijk eerst naar jezelf: wat denk jij diep in je hart?
Met Gods hulp kunnen we onszelf bevrijden van onze vooroordelen. Om te beginnen door doea (smeekbede) te doen voor hulp aan mensen en groepen die worden onderdrukt, die worden vernederd en onderworpen aan vervelend gedrag van anderen. Ook kun je doea doen voor jezelf, door Allah te vragen dat jij meer waardering zult krijgen voor anderen. Probeer ook eens salaat (gebed) te doen in een andere moskee of met moslims die je niet persoonlijk kent.
Haat de haat; naar het voorbeeld van onze profeet ﷺ. Hij haatte de inwoners van Mekka niet, terwijl hij er alle reden toe had. Samen met zijn volgelingen werd hij jarenlang door hen gemarteld en uitgehongerd. Hij bleef zelfs bidden voor zijn ergste vijanden, zoals Aboe Jahl.
Vraag God om vergeving als je iemand met je gedrag of praten hebt gekwetst. En als dat mogelijk is, moet je ook de persoon zelf om vergeving vragen. Het gaat erom dat jij je fout persoonlijk erkent en je oprecht voorneemt om het in de toekomst anders te doen. Zeker als je hebt neergekeken op andere mensen vanuit de onterechte overtuiging dat ze minderwaardig zijn.
Let op je lichaamstaal, want soms zijn het niet de woorden maar juist de gelaatsuitdrukkingen die wijzen op minachting. En vaak ben je jezelf daar niet eens van bewust.

Voel jij de gelijkwaardigheid ook echt in je hart?
-2-
Let op je woorden!
We moeten ons inspannen om zinloze praat en roddel te vermijden. Maar wat is roddel? De profeet ﷺ heeft gezegd dat roddelen alles is wat je over iemand zegt in zijn afwezigheid en dat hij of zij niet fijn zou vinden. Toen één van de metgezellen vroeg: “Zelfs als hij is zoals ik hem beschrijf?” antwoordde hij: “Als hij is zoals je hem beschrijft, dan maak je je schuldig aan roddel. In het andere geval maak je je schuldig aan laster.” (Sahih Muslim)
Over laster heeft de profeet gezegd dat het erger is dan overspel. De reden daarvoor is dat Allah iemand die berouw heeft na overspel vergiffenis kan schenken. Maar een lasteraar krijgt geen vergiffenis zolang niet eerst zijn slachtoffer hem vergiffenis heeft geschonken. (Baihaqi)
Bedenk ook dat etnische grapjes geen onschuldige humor zijn, maar dragers van het virus van onverdraagzaamheid. Hoe voel jij je bijvoorbeeld als een komiek moslims als terroristen afschildert? In de Koran staan hierover:
“O jullie die geloven, laat een volk niet een ander volk beledigen. Het kan zijn dat zij (die beledigd worden) beter zijn dan hen. En laat sommige vrouwen geen andere vrouwen beledigen, het kan zijn dat zij beter zijn dan hen. En hoont elkaar niet, en belastert elkaar niet met bijnamen. De slechtste naam is de verdorven (naam), na het geloof (ontvangen te hebben). En wie geen berouw toont: zij zijn de onrechtplegers.” (Koran 49:11)
-3-
Geef anderen geen slechte namen
Als moslim wil je geen moor of Mohammedaan worden genoemd. Dus laten wij dan andersom ook de namen van anderen goed gebruiken. Niet een ander ‘zwart’ noemen op een kleinerende manier of ‘wit’ op een wantrouwende manier. De profeet heeft zelf het gebruik van de term abd (afkomstig van abdullah, dienaar of slaaf van Allah) om zwarte mensen te beschrijven verboden. Een scheldwoord als Ibn al Khinzier (varkenszoon) is ook nog eens een rechtstreekse inbreuk op het verbod om iemands ouders te beledigen. Zelfs met de islamitische term kafir moet je behoedzaam omspringen. Want niet elke niet-gelovige is een kafir. Dit woord verwijst in de Koran specifiek naar de ongelovigen die bewust de leiding van Allah hebben verworpen, nádat ze hadden gezien dat het de waarheid is.
Als iemand in jouw buurt een kwetsende naam gebruikt voor iemand anders, kunnen we heel eenvoudig vragen om hem of haar niet zo te noemen. Als je zelf het slachtoffer bent, kun je heel rustig zeggen: “Die naam doet me pijn” of “Jij wilt zelf niet graag beledigd worden, en ik ook niet.” Spreek in dit soort gevallen met wijsheid en geduld. Wees beleefd maar vastberaden.

Schenk aandacht aan het unieke en bijzondere van de ander!
-4-
Benadruk de positieve kanten van de ander
Wanneer je in het gedrag van een persoon iets opmerkt wat niet goed is, veralgemeen het dan niet als een kenmerk van zijn hele etnische groep. Schrijf het toe aan die persoon zelf, niet aan de groep. Schenk juist aandacht aan unieke en bijzondere kenmerken van een groep. Of het nu bijvoorbeeld gaat om de gastvrijheid van de Arabieren, het respect voor de ouderen in de Oosterse culturen, de openheid en nuchterheid van de West-Europeanen.
Als je dat moeilijk vindt, denk dat goed na over het volgende indringende advies van de profeet: “Als iemands moslimbroeder in zijn bijzijn wordt belasterd, en hij is in staat hem te verdedigen en doet dat ook, dan zal Allah hèm verdedigen in deze wereld en in de volgende. Maar als hij er niet in slaagt hem te verdedigen, dan zal Allah hem vernietigen in deze wereld en de volgende.”
-5-
Verdiep je in de leefwereld van de ander
Je komt vast wel eens in een situatie waarin binnen een grotere groep iemand de taal niet spreekt. Voor diegene kan dat heel ongemakkelijk voelen. Dus gebruik altijd een gemeenschappelijke taal die iedereen verstaat. Probeer jezelf niet te verdedigen door te zeggen: “Leer jij dan onze taal maar.” Want onze profeet ﷺ heeft daarover gezegd: “Wanneer drie mensen samenzijn, mogen twee ervan niet in het geheim praten terwijl ze de ander alleen laten, want dit kan hem kwetsen.” (Sahih Boechari en Moeslim)
Probeer te leren over de tradities van andere mensen, bijvoorbeeld door te lezen wat ze over zichzelf hebben geschreven. Of nodig voor een een blijde gebeurtenis in je familie ook eens een keer buren of vrienden van andere bevolkingsgroepen uit, die jouw achtergrond nog niet zo goed kennen. Vreugde delen is een prachtige manier om een band te scheppen tussen mensen met verschillende culturele achtergronden. Ook je voedsel delen is een ontspannen manier om mensen samen te brengen en elkaar te leren kennen. Voedsel is kracht!
Natuurlijk bouw je een relatie niet alleen op in goede tijden. Bezoek dus ook de zieken, ga naar een begrafenis, troost hen die het nodig hebben en reserveer je sympathie niet alleen voor mensen met dezelfde huidskleur of hetzelfde land van oorsprong.

Breid je glimlach-adresboekje uit tot iedereen
-6.
Een glimlach opent harten
We weten allemaal dat glimlachen een vorm van liefdadigheid is. Er is zelfs een hadith (overlevering) die zegt: “Zij die het dichtst bij Allah zijn, zijn zij die als eerste groeten.” (Dawoed,Tirmidhi). We moeten er daarbij wel voor waken dat we ons niet beperken tot onze eigen groep. Breid je glimlach-adresboekje dus uit tot iedereen en doe het op een bewuste manier! Dit is wat de Koran erover zegt:
En wanneer jullie met een groet worden begroet, groet dan met iets beters dan deze (groet) terug, of beantwoord het (op een gelijke wijze). Voorwaar, Allah brengt alles in rekening. (Koran 4:86)
Dat groeten een belangrijk bouwsteen is voor van elkaar houden, legt de profeet ons als volgt uit: “Jullie zullen het Paradijs niet binnengaan zolang jullie niet geloven. En jullie zullen niet geloven zolang jullie niet van elkaar houden. Laat me jullie leiden naar iets dat ervoor zal zorgen dat jullie van elkaar houden: verspreid de begroeting van vrede.” (Sahih Muslim)
-7-
Doe je plicht, maar wel een beetje anders dan anders
We zien alhamdoelillah (alle lof aan Allah) veel verschillende gezichten in onze moskeeën, maar wie is er wel eens verder gegaan dan de salaam te geven? Waarom nodigen we hen niet uit bij ons thuis? Daarvoor hoeven we niet te wachten op een bijzondere gelegenheid, vraag ze gewoon eens voor een potje voetbal of een kopje koffie.
Moskeeën zijn vaak gericht op een bepaalde groep. We moeten zelf actief proberen die isolatie te doorbreken. Laten we elkaars wijken bezoeken en samen bidden in de plaatselijke moskee. Uitwisselingen organiseren tussen de kinderen van verschillende Koranscholen. Zo helpen we hen al jong om beter begrip voor elkaar te ontwikkelen. Kijk ook eens naar jezelf: neem je bijvoorbeeld voor om je volgende zakaat (donatie) aan een gemeenschap of een persoon te geven die niet tot je eigen culturele achtergrond behoort. Alle kleine stapjes helpen.
-8-
Kom op voor rechtvaardigheid
Word jij met de mond of lichamelijk aangevallen op je achtergrond? Verdedig jezelf dan. Maar volg eerst het advies van de profeet ﷺ : als je boos bent, zwijg dan, ga zitten, ga weg of verricht woedoe (rituele wassing voor het gebed). Voel je je onveilig, zoek dan actief naar hulp. Ben je fysiek aangevallen, verweer je dan als je daartoe in staat bent en verzamel bewijzen en getuigen, zodat je de zaak kan overdragen aan de plaatselijke politie, personeelszaken op het werk of bij een anti-haat groep. Neem zelf een actief standpunt in tegen elke vorm van onrecht, zoals vooroordelen en discriminatie, op het werk en op school:
“O jullie die geloven. Weest standvastigen ten aanzien van de gerechtigheid, als getuigen omwille van Allah. Zelfs tegenover jullie zelf of de kinderen en de verwanten, of het nu een rijke of een arme is (waartegen getuigd moet worden), want Allah kent hun belangen beter. Volgt niet de begeerte om niet rechtvaardig te zijn. En indien jullie verdraaien of je afwenden, dan voorwaar: Allah weet wat jullie doen.” (Koran 4:135)
Volg de profeet in het tot stand brengen van sociale veranderingen. Hij koppelde alle ansaar (de helpers; inwoners van Medina) en moehajiroen (emigranten uit Mekka) als broeders aan elkaar toen hij aan de opbouw van de islamitische samenleving van Medina begon.

Zorg dat je je hecht aan rechtvaardigheid en kom er zelf actief voor op!
-9-
Voeg de daad bij het woord
Er zijn heel wat organisaties die zich op verschillende niveaus toeleggen op de strijd tegen racisme. Steun ze met jouw giften. Wil je geen schenking doen, start dan je eigen beweging tegen vooroordelen. De islam maakt zich niet druk om je ras, maar de samenleving waarin we leven doet dat wel. Aan ons de uitdaging om die kloof te overbruggen!
Kies er daarom bewust voor om te leven in een multi-etnische samenleving. Kinderen die interculturele contacten hebben worden later betere mensen. Help je kinderen om zich goed te voelen in hun vel, want als zij zich goed voelen, ontwikkelen ze minder snel vooroordelen. Verwelkom kinderen van alle achtergronden bij je thuis. Wanneer kinderen vertellen over racistische opmerkingen op school, luister dan naar ze en stel vragen.
-10-
Gelijkheid moet een intentie zijn waar we voluit achter staan
Als het echt onze niyya (voornemen) is om ons in te zetten voor een samenleving die wordt gedragen door de gelijkheid van alle mensen, zal Allah ons belonen voor elke stap die we zetten om onszelf, onze gemeenschap en onze samenleving te verlossen van racisme en nationalisme. Zeker nu moslims ontmenselijkt worden in de media, is het onze taak om als betere mensen uit deze beproeving te komen. En ons dus juist niet te laten meeslepen in het ontmenselijken van de ander.
Iedereen die anderen gaat zien als minderwaardige wezens doodt eerst en vooral zijn eigen menselijkheid. Iedereen heeft de keuze om zijn of haar levensovertuiging in te zetten voor een beter leven voor ons allemaal. De wereld verbeteren begint echt bij jezelf. Dus hou een open blik en ga aan het werk!