“Ik besefte pas dat de hoofddoek voor iedere moslima iets anders betekent, toen ik als fotograaf terecht kwam in de wereld van de hijabista’s.” Aan het woord is Danielle Regout, over haar tentoonstelling en boek Hijab Unravelled.
De term hijabista is een geuzennaam voor de groep kleurrijke en modebewuste moslima’s die wereldwijd hun eigen plek hebben gemaakt op Instagram. Het is voor deze vrouwen écht een sociale omgeving, waarin ze praten, filosoferen, kritiek geven en advies vragen. Het gaat over mode, kinderen, familie en de natuurlijk over de normen en waarden die ze belangrijk vinden.
Danielle: “Een Marokkaanse vriendin vroeg mij op een dag of ik misschien portretfoto’s wilde maken voor de professionele blog van een bevriende hijabista. Ik kwam er al gauw achter hoe weinig ik eigenlijk over moslima’s wist. Puur uit nieuwsgierigheid heb ik toen – via Instagram natuurlijk! – een oproep geplaatst. Op zoek naar hijabista’s die bereid waren om zich thuis te laten fotograferen en over hun hoofddoek te praten.”
Ik wilde vastleggen waar de hoofddoek nu volgens de vrouwen zélf eigenlijk symbool voor staat
Ik heb met Hijab Unravelled geprobeerd om mijn verbazing over de Instagram-wereld te documenteren en tegelijkertijd vast te leggen waar de hoofddoek nu volgens de vrouwen zélf eigenlijk symbool voor staat. Een boeiend onderwerp, want iedereen heeft er een mening over. Ik wil niet de zware kant van het geloof laten zien, zoals veel andere fotografen doen, maar juist de luchtige kant. De hijabista’s zijn veelal jonge meiden en het is fascinerend om te zien wat er allemaal online gebeurt.”
Onverminderd actueel
Het werd een zoektocht die een beetje uit de hand is gelopen. Het was niet mijn doel, maar ik ben en voel me in de praktijk een verbinder. Veel mensen weten gewoon heel weinig van de achtergronden van het fenomeen hoofddoek – net als ik toen ik aan dit project begon! – en vaak is dat helemaal niet uit desinteresse. Ik merk dat het thema al jaren onverminderd actueel is en dat mijn nuchtere kijk erg wordt gewaardeerd. Op dit moment is er veel interesse van de vrouwenbladen en ben ik aan het onderzoeken of ik mijn foto’s kan laten zien in de steden Rotterdam en Den Haag.“
Duizenden reacties
Danielle kreeg letterlijk duizenden reacties van over de hele wereld. “Het is echt jammer dat ik alleen op de inzendingen dicht bij huis kon ingaan. Iedereen vind het heel bijzonder dat juist ik als niet-moslim dit project doe. De hijabista’s zijn dus ook nieuwsgierig naar míjn motivatie. Het is een wederzijdse nieuwsgierigheid waar ik van tevoren helemaal geen rekening mee had gehouden. Maar het heeft een positieve invloed gehad op de sfeer tijdens de gesprekken. Voor mij is elk verhaal een eye-opener. Ik besef wel dat ik met een groep vrouwen heb gesproken die mij bewust toelaten in hun leven, en daarbij ook steun krijgen van hun man en familie. Want er zijn ook vrouwen die niet mee willen werken aan wat zij de ‘commercialisering’ van de hijab noemen.”
De titel van de tentoonstelling Hijab Unravelled is geïnspireerd op een gedicht van Rahajeng Tunjungputri – ook één van de hijabista’s die ik fotografeerde – dat als volgt begint:
I’ll take one step to remove this single brush we paint the world with
Faces I’ve seen are a thousand different lives behind the scene
See what I see, these sides of me
Feel what I feel, unravel this
….
De link naar het geloof is overminderd sterk
“Een van de eerste deelnemers aan mijn project was een moslima die haar hoofddoek pas was gaan dragen toen ze 23 was. Aanleiding was de dood van haar moeder. Ze vertelde dat haar moeder haar altijd had vrij gelaten en steeds had gezegd dat ze zelf wel zou aanvoelen of ze klaar was om de hoofddoek te gaan dragen. Voor mij was dit een verrassing, want ik dacht altijd dat het een keus was die je in de puberteit maakte. Er bleek ook ruimte te zijn om de hijab niet te dragen en wél heel gelovig te zijn. Je zou denken dat het uitmaakt of je moeder wel of niet een hoofddoek draagt, maar het blijkt echt een heel individuele beslissing. Het is ook niet zo dat de vrouwen op Instagram de hoofddoek puur dragen voor het modebeeld. De link naar hun geloof is bij alle hijabista’s onverminderd sterk.”
Reflectie van een persoonlijke geschiedenis
Danielle is blij dat de vrouwen bij het vragen naar het waarom van de hijab niet bleven steken in de standaardantwoorden. Uiteindelijk bleek er bij iedere vrouw ook een heel persoonlijk verhaal achter te zitten. “Het is veel meer dan een stuk stof”, merkt ze op, “het is een reflectie van een persoonlijke geschiedenis. Voor elke vrouw is de reden om wel of niet een hoofddoek te dragen uniek. En juist dát heb ik geprobeerd in foto’s te vangen.”
De titels die Danielle aan elke serie portretten gaf, benadrukken die unieke reden. ‘…It’s her sweetness’ bij Danielle Schonagen, een bekeerlinge die het dragen van de hijab de kers op de taart noemt. ‘…It’s her query’ bij de Pakistaanse Amani Mahdi, die door het dragen van de hoofddoek zelfvertrouwen krijgt om verder te komen in de zoektocht die het leven is. ‘It’s their nour (light)..’ voor de Egyptische Noran Mohsn en Noran El-Shazly, die al dragende pas de echte betekenis van de hoofddoek gingen begrijpen en er nu veel kracht aan ontlenen.
Voor elke vrouw is de reden om wel of niet een hoofddoek te dragen uniek.
“Als ik terugkijk is het grappig hoe twee totaal verschillende wegen – die op het eerste oog niets met elkaar te maken hebben – samenkomen.” De vriendin die Danielle introduceerde in de wereld van de hijabista’s, leerde ze kennen tijdens haar studie marketing en communicatie. Pas toen ze startte met haar eigen bedrijf Dare – gespecialiseerd in het digitaliseren van fotoarchieven en maken van fotoalbums – besloot ze zich aan te melden voor de Fotovakschool Amsterdam.
Doordachte beslissing
“Ik was er totaal niet mee bezig dat mijn Marokkaanse vriendin ook moslima was. De hoofddoek kwam nooit ter sprake, want zij droeg er geen. Toen het door het project wél tot een gesprek kwam, bleek ook mijn vriendin haar eigen verhaal te hebben. Zij is getrouwd met een bekeerde man en wilde hem de rust geven om te wennen aan zijn nieuwe geloof. Dus ondanks dat zij de hoofddoek in deze fase van haar leven eigenlijk wel zou willen dragen, wil ze dat pas doen als ook haar man haar kan volgen en steunen in deze belangrijke stap. Een heel doordachte beslissing dus.”
In Hijab Unravelled is de link met Instagram heel bewust doorgevoerd. Zo zijn de portretten vierkant uitgesneden; net als de fotovorm op Instagram. De vrouwen laten hun karakter zien door het soort shots, de foto’s zijn dicht op de huid genomen, in huiselijke sfeer en met veel close-ups; net als hun eigen fotografie op Instagram. De vrouwen zijn allemaal op hun eigen unieke manier hijabista; zoals ook te zien op hun Instagram-profiel. Tot slot zijn de teksten in het Engels; internationaal én aansluitend op Instagram. Alleen de kleurkeuze wijkt af, die is zwart wit. En dat maakt de portretten juist extra sterk!
Ik wil dat mijn foto’s de kijker overweldigen, net zoals dat gebeurde toen ik voor het eerst kennismaakte met Instagram
Danielle koos voor de tentoonstelling 62 foto’s uit – 31 vrouwen met ieder twee foto’s – en maakte daarvan grote afdrukken van 1 x 1 meter. Het effect is dat je bij binnenkomst niet weet waar je moet kijken. Dat je overweldigd wordt, net als Danielle tijdens haar eerste kennismaking met Instagram. Ze wil de foto’s voor zichzelf laten spreken, met alleen de namen van de Instagram-accounts als begeleidende tekst. Zodat de kijker de ruimte krijgt om zelf op onderzoek uit te gaan. Of het boek erbij willen pakken om de achtergrondverhalen bij de foto’s te lezen.”
Online en offline identiteit
Zelf vindt Danielle het nog steeds verrassend om te zien hoe groot het verschil soms is tussen de online en offline identiteit van de hijabista’s. “Ik moet daarbij denken aan mijn ontmoeting met superblogster Ruba Zai, die met 800.000 volgers inmiddels kan leven van haar aanwezigheid op Instagram. Ik heb haar leren kennen als jonge meid die weet hoe ze zich moet presenteren op internet. Het mooie was dat ze tijdens het fotograferen dat masker ook even af durfde af te leggen. En dat zijn de mooiste foto’s geworden. Het is een Ruba die niet uitstraalt ‘Hé kijk mij nou!”. Je ziet gewoon een jonge vrouw die nog met haar studie bezig is en bij haar ouders woont en denkt ‘Is dit nu écht wat ik wil met mijn leven?”
