Het zijn gereedschappen in onze kleine jihad, de strijd tegen ons eigen ik: sabr (geduld), taqwa (godsontszag) en doea (smeekbede), die ons kunnen helpen een betere versie van onszelf te worden. Want wie is er een betere leermeester dan Allah? Helaas is de rijke achtergrond van deze islamitische begrippen – qua uitleg, grammatica, etc. – relatief onbekend. Qantara neemt je daarom mee op ontdekkingsreis. Beanoor bijt het spits af met het woord taqwa.
Taqwa wordt doorgaans vertaald met Godsvrees, maar het is de vraag of dat een allesomvattende vertaling is. Vrees is angst. Als reciteurs huilen bij het reciteren van de Koran, is het doorgaans bij een vers over de bestraffing van de hel. Zelf huil ik veel eerder om verzen over de genade van God. Ik ben niet bang voor God. Waarom zou ik bang moeten zijn? Hij is rechtvaardig. Hij zou mij nooit en te nimmer onrechtvaardig behandelen.
Het is dus niet de bestraffing waar ik bang voor ben. Want dan zou ik slechte gedachten koesteren over Allah. We zouden Hem echter niet moeten zien als een wrekende of woedende God. Allah is juist de bron van vrede, liefde en genade. Het idee van de mens van een bestraffende God komt voort uit het idee van goddelijke rechtvaardigheid. Als wij zonde op zonde stapelen en wij voelen daarbij geen enkele wroeging, dan kunnen we de bestraffing van God verwachten.
Bang voor mezelf
Daarom: als ik bang ben, ben ik bang voor mezélf. Bang voor mijn eigen zonden en ondankbaarheid. Bang voor mijn eigen onachtzaamheid, gierigheid, gulzigheid, luiheid, tactloosheid en hypocrisie. Ik ben bang dat ik, ondanks al mijn streven om een goed mens te zijn, domme fouten zal maken, waardoor ik God’s ridha (tevredenheid) verlies. Dan ben ik bang dat God niet meer van mij houdt.
Tegelijkertijd heb ik hoop. Hoop op Gods genade, die mij in al mijn onbehouwenheid aanschouwt en glimlacht. Hoop dat ik juist dié uitmuntende daden verricht die mijn Schepper tevreden stellen en die mij vrede in mijn hart bezorgen. Hoop dat op een dag Hij het gehoor is waarmee ik hoor, het gezicht waarmee ik zie, de hand waarmee ik aanraak en de voet waarmee ik loop, zoals Allah het zo treffend zegt in deze hadith Qudsi (heilige overlevering):
“Allah de Almachtige zegt: “Ik ben zoals Mijn dienaar denkt, dat Ik ben. Ik ben bij hem als hij Mij noemt. Als hij Mij in zichzelf noemt, dan noem Ik hem in Mijzelf, als hij Mij in een gemeenschap noemt, dan noem Ik hem in een gemeenschap, die beter is. En als hij zich een handbreedte naar Mij toe wendt, dan wend Ik Mij een armlengte naar hem toe, en als hij zich een armlengte naar Mij toe wendt, dan wend Ik Mij met de wijdte van uitgespreide armen naar hem toe. En als hij naar Mij toe komt lopen, dan kom Ik naar hem toe rennen.” (Al-Boechari, Moeslim, at-Tirmidhi en Ibn Maadjah)
Bescherming en ondersteuning
Het woord taqwa is het islamitische concept van zelfbeheersing. Het komt 251 keer in de Heilige Koran voor, zowel als zelfstandig naamwoord of als werkwoord. De term taqwa komt van de Arabische stam ‘wa-qa-ya’ dat bescherming of ondersteuning betekent. De vertaling van taqwa met Godsvrees kunnen we begrijpen vanuit het oogpunt dat wij geneigd zijn onszelf te beschermen als we bang zijn, maar doet echt tekort aan de werkelijke betekenis.
“Is dan hij beter die zijn gebouw op Godsbewustzijn baseert en op Zijn Welbehagen, of hij die zijn gebouw op een instortende zandbank baseert….” (Koran, 9:109).
Twee wegen
Taqwa gaat niet over het verrichten van religieuze verplichtingen zoals bidden en vasten: het gaat over het (willen) leiden van een vroom leven. Iemand met taqwa kiest ervoor de losbandigheid, het materialisme of de oppervlakkigheid achter zich te laten en voor een hoger doel te gaan. Het gaat veeleer om een bewustzijn van God dat zo veel mogelijk gedurende de dag ‘aan staat’; een directe telefoonverbinding en overal wifi. In het leven zijn er uiteindelijk twee wegen die je kunt bewandelen. Je kunt kiezen voor de makkelijke weg, de weg van plezier, gemakzucht, oppervlakkigheid en begeerte. Of je kunt kiezen voor de weg van principes, inzet, diepgang en vroomheid.
Je zou kunnen zeggen dat taqwa een vereiste is voor iedereen die een oprecht mens wil zijn, iemand die redelijk is en bepaalde principes volgt. Maar als je de eerstgenoemde weg kiest, ben je wel gewaarschuwd: je hebt je leven gebouwd op een instortende zandbank.
Er zijn twee soorten van taqwa: de eerste is dat je vermijdt om in situaties terecht te komen waarin zonden plaats zouden kunnen vinden, dat is wat ik noem de passieve taqwa. Dit is de soort die ervoor zorgt dat je uitnodigingen afslaat wanneer je weet dat men alcohol wil gaan drinken. Je hebt de behoefte om je af te zonderen van de mensen. De tweede soort – de actieve taqwa – is dat je uitdagingen juist wél aangaat en alsnog je principes naleeft, dat je jezelf goed weet te beheersen. En deze tweede soort is van de mensen die een sterk geloof hebben en een actieve rol spelen in de samenleving.
Soms vind ik het heerlijk om mezelf terug te trekken en me af te zonderen als een kluizenaar en soms verlangt alles in mij ernaar om deel uit te maken van de omgeving
Zelf neig ik soms naar het één, soms naar het andere. Soms vind ik het heerlijk om mezelf terug te trekken en me af te zonderen als een kluizenaar. Dan verlang ik naar een huisje in de natuur zonder televisie, zonder internet en met slechts de bomen en ondergaande zon als mijn vrienden. En soms verlangt alles in mij ernaar om deel uit te maken van de omgeving waarin ik op dat moment verkeer, op mijn werk of in de trein op het moment dat de passagiers in- en uitstappen en ik nieuwsgierig ben wie er naast mij komt zitten.
Ontzag
Op de islamitische school waar ik werkte, hoorde ik eens een trainer het begrip taqwa vertalen als ‘Godsontzag’, Zij was geen moslim, maar wist tot mijn hart door te dringen met haar vertaling, want ik heb ontzag voor de grootsheid van God. Ontzag behelst niet alleen maar het woord respect, maar toont ook mijn bewustzijn, mijn aanbidding, mijn bewondering, mijn hoop. God is mijn held, mijn redder, mijn vriend, mijn trooster. Hem zou ik nooit willen teleurstellen. Ik zou me kapot schamen alleen al bij de gedachte. En dat is taqwa voor mij.
