Het zijn gereedschappen in onze kleine jihad, de strijd tegen ons eigen ik: sabr (geduld), taqwa (godsontszag) en doea (smeekbede), die ons kunnen helpen een betere versie van onszelf te worden. Want wie is er een betere leermeester dan Allah? Helaas is de rijke achtergrond van deze islamitische begrippen – qua uitleg, grammatica, etc. – relatief onbekend. Qantara neemt je daarom mee op ontdekkingsreis. Maryam heeft onderzoek gedaan naar het onderwerp geduld.

Sinds ik in Turkije woon is mijn geduld vele malen op de proef gesteld en heb ik vallend en opstaand geleerd om meer geduld te hebben. Daarom wil ik in dit artikel proberen aan de hand van waargebeurde verhalen, bepaalde aspecten van sabr (geduld), tawakkoel (vertrouwen) en shoekr (dankbaarheid) te beschrijven. Mijn uitgangspunten hierbij zijn de volgende twee uitspraken van de Profeet ﷺ.

“Onze imaan (ons geloof in God), bestaat voor de helft uit geduld en dankbaarheid”. (Ibn al Qajjim al Djawzijjah)

“Rondom het paradijs bevinden zich moeilijkheden en rondom de hel verleidingen”. (Moeslim)

Sabr

Sabr wordt vaak vertaald met ‘geduld’, maar in het Arabisch heeft het een diepere betekenis dan in het Nederlands. Afhankelijk van de situatie kan sabr ook vastberadenheid, verdraagzaamheid, of uithoudingsvermogen betekenen. Allah zegt hierover:

“…en wees geduldig. Zeker Allah is met degenen die geduldig zijn.” (Koran, 8:47)

“Allah houdt van de geduldigen.” (Koran, 3:146)

Tawwakoel

Maar geduld alleen is niet genoeg, ook is het uitermate belangrijk dat we vertrouwen hebben in God. Tawwakoel betekent vertrouwen in God. Hierover deed de Profeet ﷺ de volgende uitspraak: “Wie onder de mensen de sterkste wil zijn, moet een volledig vertrouwen hebben in Allah.” (Ahmad).

Sjoekr

Sjoekr betekent dat je Allah dankbaar bent. Dit kan je diep van binnen voelen en ervaren, maar je kunt het ook uitspreken. Allah hecht veel belang aan het tonen van dankbaarheid en in de Koran wordt hier vele malen over bericht. Allah zegt:

“En wij zullen de dankbaren belonen.” (Koran 3:145)

In een hadith zegt Profeet Mohammed ﷺ: “Degene die geen dank betuigt voor een kleine zegening, zal ook geen dank betuigen voor een grote zegening. En degene die geen dankbaarheid betuigt aan mensen, zal ook aan Allah geen dank betuigen…” (Ahmad)

Voorbeelden in sabr

In de afgelopen 20 jaar heb ik heel veel geleerd van mensen die een voorbeeld in geduld waren. Bijvoorbeeld van mijn schoonzus, een vrouw die het een hele lange tijd helemaal niet breed heeft gehad. Ze stookte haar kachel met schillen van hazel- en walnoten. Ze had te weinig inkomen om regelmatig kolen en hout te kunnen kopen. Vlak voordat haar kinderen van school kwamen, stookte ze de kachel op en overdag zat zij zelf in de kou.

Er kwamen nieuwe buren in hun flat wonen. Het waren mensen uit een andere streek van Turkije. Op een dag kwam een neefje aanrennen en zei opgewonden tegen mijn schoonzus: “Tante, de nieuwe buren stelen de hazelnootschillen uit uw schuur, gauw kom mee.” Mijn schoonzus zei echter tegen haar neefje: “Ga jij maar naar school, misschien hebben ze zich vergist in de schuur…” Ze beheerste zich, want ze wilde de nieuwe buren niet in verlegenheid brengen en ging niet naar beneden om haar gram te halen. Inderdaad bleek later dat haar toch al geringe voorraad aan hazelnootschillen aardig was geslonken. Maar ze maakte er geen ophef over en deed doea (een smeekbede) voor de buren.

Beloning voor sabr

Een dag later werd er aangebeld; er stond een man aan de deur en hij zei: “Ik kom namens mijn baas. Die heeft gisteren de bomen in zijn boomgaard gesnoeid en het snoeihout moest ik op uw adres afleveren. Bent u mevrouw Durmus?” Ze kreeg zomaar een grote hoeveelheid hout cadeau, waar ze de hele winter mee door kon.
Ze vertelde mij hoe ongelooflijk dankbaar ze was voor wat er was gebeurd. Haar gedrag en handelen was voor mij een grote les in geduld hebben en vertrouwen in Allah. Het letterlijke voorbeeld van hetgeen de Profeet Mohammed zei: “Degene die probeert geduldig te zijn, zal door Allah geholpen worden om geduldig te zijn.” (Ahmad)

Ultiem geduld

Geduld hebben kent verschillende niveaus, maar het ultieme geduld is datgene wat je weet op te brengen op een kritiek en noodlottig moment, met soms rampzalige gevolgen. Allah zegt hierover:

“En Wij zullen jullie zeker beproeven met iets van angst, honger en vermindering van bezittingen, levens en vruchten. En verkondig verheugende tijdingen aan de geduldigen. Degenen die, wanneer zij door een ramp worden getroffen, zeggen: ‘Waarlijk, aan Allah behoren wij toe en waarlijk tot Hem zullen wij terugkeren’, zijn degenen op wie de zegeningen van hun Heer neerdalen en (op wie) Zijn Genade ( is neergedaald). En zij zijn degenen die recht geleid zijn.” (Koran, 2:155-157)

Zijn hele familie was omgekomen bij de brand, maar hij reageerde met sabr: rustig en gelaten.

Hij reageerde gelaten en rustig

Soms wordt het grote geduld dat iemand kan opbrengen, wantrouwend bekeken en niet geloofd. Ik kan me nog zo goed het verhaal van een Afghaanse familie herinneren, dat in de krant stond. Op een dag brandde het huis van deze familie af; de vader des huizes was op dat moment niet thuis. Toen hij thuiskwam en zijn huis in as aantrof, en ook te horen kreeg dat zijn gehele gezin was omgekomen, reageerde hij daar – tot stomme verbazing van de politie en omstanders – heel erg gelaten en rustig op. Men vond dit uiterst merkwaardig en verdacht. Zelfs zo verdacht dat hij werd gearresteerd op verdenking van brandstichting en van het ombrengen van zijn gezin. Hij werd in de cel gezet.

Bij gebrek aan bewijsvoering werd hij echter weer vrijgelaten en toen men hem vroeg waarom hij helemaal niet was gaan schreeuwen en huilen, zei hij: “Ik geloof in het principe: ‘Wij komen van Allah en naar Allah keren wij terug’.” Voor niet-gelovigen is dit waarschijnlijk een niet te bevatten vorm van geduld en berusting in de goddelijke wetmatigheden van leven en dood.

Geduld in deze tijd van islamofobie

Zoals we allemaal weten en ervaren creëert islamofobie een sfeer die enorm veel van ons moslims vraagt en vergt. Het is een grote kunst om je in situaties waarbij je bijvoorbeeld wordt vernederd, gediscrimineerd, gekleineerd, wantrouwend wordt bekeken of benaderd, rustig en geduldig te blijven. Het vraagt haast een ‘engelengeduld’ om dit te kunnen opbrengen.

Een prachtig voorbeeld hiervan is het geduld van Aboe Bakr Sidiq, metgezel van de Profeet Mohammed ﷺ, in een tijd waarin immers ook zij last hadden van islamofobie…

Op een dag was Aboe Bakr samen met de Profeet Mohammed ﷺ en er kwam een rare man naar hem toe die tegen hem begon te schreeuwen. Aboe Bakr gaf geen reactie, ook al schold die man hem de huid vol. Aboe Bakr zag dat de Profeet naar hem keek en dat hij een glimlach op zijn gezicht had. Op een gegeven moment begon de man nog meer te tieren en toen was het geduld van Aboe Bakr op en hij diende de man van repliek.

Op datzelfde moment stond Profeet Mohammed ﷺ op en verliet de ruimte waarin zij zich bevonden. Aboe Bakr snelde achter hem aan, haalde hem in en vroeg: ‘Oh mijn geliefde Profeet, toen de man mij uitschold, bleef u zitten en toen ik hem van repliek diende, stond u op’. De Profeet Mohammed ﷺ antwoordde: “Toen jij werd uitgescholden was er een engel naast jou en deze engel kaatste de lelijke woorden van de man terug naar hem. Maar toen jij hem van repliek diende, verdween de engel en verscheen de duivel naast jou. Ik wilde niet samen met de duivel zijn…”

Wat zou het fijn zijn als we ons ook zo lang zouden kunnen beheersen, want dan zijn we immers beschermd door een engel.

Laat je niet verleiden

Ons leven hier op deze aarde bestaat uit afwisselende perioden van vreugde en verdriet, van gezondheid en ziekte, van (redelijke) rijkdom tot armoede, van werk en van werkloosheid. Als het soms heel moeilijk wordt en je je moedeloos voelt en geen geduld meer kunt opbrengen, zou het kunnen dat je je laat verleiden tot gedrag of handelen dat tegen je geloof in gaat. Laten we proberen nooit te vergeten dat, welke enorme grote moeilijkheden wij ook voor onze kiezen (gaan) krijgen, we ons nooit moeten laten verleiden om tegen onze geloofsprincipes in te gaan, want het troostende woord van onze Profeet ﷺ:

“Rondom het paradijs bevinden zich moeilijkheden en rondom de hel verleidingen.” (Moeslim)