Eigenlijk gaat maar 8% van de aya’s in de Koran – zo’n 500 op een totaal van 6235 – over de islamitische regelgeving (ahkaam). De overige 5700 aya’s zijn bedoeld om ons hart te verzachten en ons spirituele intellect te voeden. We hebben het als mensen nodig om te blijven werken aan en nadenken over ons verlangen naar de genegenheid voor onze Schepper. En om gemotiveerd te worden en te blijven om te doen (of laten) wat Hij van ons verlangt.

We weten bijvoorbeeld dat het gebed verplicht is, maar toch lukt het velen van ons niet om het gebed (correct, op tijd of met aandacht en liefde) te verrichten. Allama Iqbal, een bekende Urdu poëet, schreef hierover: “Schenk mij de passie van de grote zielen uit het verleden (vrome voorgangers) en laat mij behoren tot degenen die nooit treuren (in het Hiernamaals). Ik heb de raadsels van de rede opgelost (ik heb begrepen dat islam de waarheid is). Maar nu, o Heer, geef me de passie (om het te volgen)!”

Wat is het spirituele intellect?

Degene wiens spirituele intellect goed ontwikkeld is, beheerst de emoties van het hart en heeft de interne kracht om een puur hart te behouden. Dit vergroot het verlangen om enkel handelingen uit te voeren die zowel in dit leven als in het Hiernamaals gunstig zullen zijn.

Hebben zij niet door het land gereisd, zodat zij harten kregen om te begrijpen of oren om mee te horen? Waarlijk, het zijn niet de ogen die blind zijn geworden, maar het zijn de harten in hun borsten die blind zijn geworden. (Koran, 22:46)

Je spirituele intellect is erop uit de innerlijke leegte die je soms kan voelen te vullen met spiritueel ‘voedsel’. Het gevoel van leegte kun je sussen door naar muziek te luisteren, door naar de drank te grijpen of met andere vormen van vermaak. Maar al deze zaken zijn werelds en werken slechts tijdelijk. Nouman Ali Khan legt uit dat de leegte niet alleen zal terugkomen, maar ook nog eens harder zal toeslaan.

Het is de bedoeling dat je het juiste voedsel tot je neemt. Wanneer de mens zijn ziel niet voedt met spiritueel voedsel, zegt Allah: “Zij hebben harten waarmee zij (de waarheid) niet begrijpen” (Koran, 7:179), “De harten worden hard” (Koran, 5:13) en “De harten raken verzegeld” (Koran, 2:7).

Je spirituele intellect wil de innerlijke leegte die je voelt, vullen met spiritueel ‘voedsel’

Hoe motiveert Allah ons?

De Koran motiveert ons op verschillende manieren, waarbij we worden aangemoedigd of afgeschrikt (Ali, 2021). Allah’s Woorden in de Koran zetten ons bijvoorbeeld aan om te zoeken naar Zijn liefde. Maar tegelijkertijd  is er ook aandacht voor wat het betekent als je de liefde van Allah niet ziet of wilt toelaten. Bij aanmoediging gaat het erom wat je wenst te bereiken. Bij afschrikking gaat het om wat je juist niet wenst dat er gebeurt, dus wat ongewenst is. De belangrijkste drijfveren in de Koran vind je hieronder in een tabel.

In hoeverre deze (extrinsieke) motivaties je psyche -en spirituele intellect- beïnvloeden hangt af van hoe goed je je deze zaken kunt voorstellen. Hoe beter je weet waar het Paradijs voor staat – en dat is wat Allah ons uitgebreid verteld in de Koran! – hoe meer je ervoor wilt doen en laten om er ook werkelijk te komen.

Het is ook van belang om de motivatie van binnenuit te laten groeien. Volgens de theorie van Deci & Ryan (2017) kun je de (intrinsieke) motivatie verhogen door te voldoen aan drie behoeften: autonomie, (sociale) verbondenheid en competentie. Deze drie elementen vind je terug in de Koran.

Autonoom zijn is gekoppeld aan respect

Autonomie is de vrijheid en het vermogen van een individu om zelfstandig beslissingen te nemen. Van absolute autonomie is bij een moslim nauwelijks sprake, omdat een moslim een gevoel van verantwoordelijkheid ten opzichte van Allah ervaart (Chamsi-Pasha, 2016). Om die reden is autonomie gekoppeld aan respect hebben voor zichzelf, de familie, de gemeenschap en het algemeen belang. Voordat je als moslim een autonome beslissing neemt, hoor je deze factoren in overweging te nemen. Tegelijkertijd ben je vrij om als moslim te kiezen wat je doet, want zoals Allah zegt in de Koran:

Er is geen dwang in de godsdienst. (Koran, 2:256)

Net zoals bij iedere andere regelgeving geldt ook in de islam dat er consequenties kunnen zijn voor het uitvoeren of laten van bepaalde daden. In de Koran wordt in soera an-Nisaa (4:95) duidelijk gemaakt dat passiviteit niet gelijk wordt gesteld aan het actief en weloverwogen streven naar het pad van Allah. Wie meer moeite doet, wordt bevoorrecht.

Elke keuze heeft gevolgen

Over het systeem van belonen en straffen, dat beschreven staat in de Koran, gaf Utz (2011, p. 143) aan: “Om de motivatie van de mens met meer efficiëntie te verhogen, heeft Allah een systeem opgezet waarin alles wordt bijgehouden. Het is een gedragsmanagementsysteem waarin we punten kunnen verdienen (hasanaats) en verliezen (sayyi’aats). De twee engelen die ieder van ons toegewezen hebben gekregen houden al onze daden bij.”

Moslims zijn bekend met het systeem en de beloningen. Het is aan ons om een keuze te maken tussen materiële beloningen of spirituele beloningen. Je hebt als moslim de regie en verantwoordelijkheid om je eigen pad te belopen.

Je hebt als moslim de regie en verantwoordelijkheid om je eigen pad te belopen

Verbondenheid zoeken met Allah

De semantische betekenis van liefde is in de Koran op verschillende manieren uitgedrukt. Denk aan de eigenschappen van Allah, zoals al-Wadoed (de Meest Liefhebbende), al-Ghaffoer (de Meest Vergevingsgezinde), ar-Rahman (de Meest Barmhartige). Dit soort omschrijvingen, zoals die in het openingsvers (de Basmala: in de naam van God, de Barmhartige, de Genadevolle), motiveren om een positief beeld te vormen van Allah en Zijn boodschappers. Naast eigenschappen worden er ook werkwoorden gebruikt in bevestigende zin: “Allahoe yoehib al-Moehsinin (2:195)” oftewel Allah houdt van de weldoeners. Met dit soort uitingen van genegenheid motiveert Allah de gelovige tot de beoogde positieve daad:

Degenen die voorspoed en tegenspoed besteden, die de woede onderdrukken en die de mensen vergeven, waarlijk, Allah houdt van degenen die het goede doen. (Koran, 3:134)

De Koran speelt een belangrijke rol in de vorming van ons gedrag als moslim. Geregeld wordt de nadruk gelegd op de relatie tussen ons en Allah en de relatie tussen ons en anderen. De mens wordt met affectie gemotiveerd om Allah te aanbidden. Zelfs wanneer je een zonde hebt begaan, wordt je uitgenodigd berouw te tonen door Allah aan te roepen door middel van Zijn eigenschappen:

En vraag vergiffenis aan jullie Heer en keer je tot Hem in berouw. Waarlijk, mijn Heer is Genadevol, Meest Liefdevol.” (Koran, 11:90)

Allah blijft herhalen

Iedere keer dat je de Woorden van Allah leest, word je er weer aan herinnerd dat de deur wijd open voor je staat. Het vormt en hervormt de relatie tussen jou en Allah. En Allah herhaalt Zijn boodschap, Zijn uitnodiging en Zijn eigenschappen keer op keer. Ar-Rahim (de Meest Barmhartige) bijvoorbeeld staat volgens ‘Abd el-Baqy (1364, p.307) 95 keer genoemd in de Koran.

Herhalingen zien we ook terug wanneer het gaat om de relatie tussen mensen onderling. De Koran helpt een constructieve mentaliteit te ontwikkelen op sociaal, cognitief en emotioneel vlak. Het stimuleert vrijgevigheid, sociale solidariteit, regulatie van emoties, innerlijke rust, vergevingsgezindheid en sociale veiligheid:

En laat degenen onder jullie die gezegend zijn met gunsten en welvaart niet zweren het niet weg te geven aan de verwanten, de armen die bedelen en degenen die in hun huizen voor de Zaak van Allah zijn achtergelaten. Laat hen vergeven en lankmoedig zijn. Houden jullie er niet van dat Allah jullie zou vergeven? En Allah is Vergevingsgezind, Genadevol. (Koran, 24:22)

Competentie gradueel opbouwen

Vlak nadat de moslims verbannen werden uit hun huizen en emigreerden naar Yathrib (Medina) vond de strijd van Badr plaats. Er zijn twee soera’s in de Koran die over dit voorval gaan en waarin zelfverdediging wordt gelegitimeerd. In soera al-Baqara staat: 

“En bestrijdt hen totdat er geen Fitnah (ongeloof, polytheïsme en corruptie) meer is en dat (alle) aanbidding voor Allah (alléén) is.” (Koran, 2:193)

De moslims waren toen in de minderheid en minder goed uitgerust met militaire middelen. Dit leek dus een strijd die gedoemd was te falen. Hoe moesten zij hun huizen en het huis van Allah (de Ka’aba) terug claimen? Na de strijd en de overwinning hebben de moslims meer vertrouwen gekregen. Dat is het moment waarop Allah herhaalt en zegt in soera al-Anfal: 

“En bestrijdt hen totdat er geen ongeloof meer is, (noch enig verzet bestaat tegen Allah’s wetten), zodat de religie (en de aanbidding) geheel voor Allah is.” (Koran, 8:39)

Als Allah in het begin had gezegd dat de religie en de aanbiddingen geheel voor Allah moesten zijn, had het overweldigend over kunnen komen. Dat zou namelijk betekenen dat het hele (Arabische) gebied van fitnah zou worden ontdaan. De moslims die nog geen strijd hadden gestreden waren daar mentaal nog niet aan toe.

Nu ze resultaat hebben geboekt en succes hebben geproefd, verhoogt Allah de standaarden met een boodschap die nu niet meer intimiderend is. En dat is hoe we ergens naar moeten streven. Motiveer jezelf en anderen om een stapje verder te gaan, zonder de lat te hoog te leggen. Bouw gradueel op. Succesmomenten maken dat iemand zich in staat gesteld voelt om meer en beter te doen.

Hoe meer we ons bezighouden met het goede en daarbij de islamitische normen en waarden nastreven, hoe hoger onze gradaties. In de Koran spreekt Allah over de volgende gradaties: islam, imaan en ihsaan. Hierbij streeft een moslim naar perfectie in het uitoefenen van zijn/haar geloof, door een recordbreker te zijn in geven, vergeven, zelfbeheersing, etc. Allah moedigt moslims aan zich te blijven inzetten en ontwikkelen naargelang hun fysieke, mentale en financiële staat (Becker & Ulrich, 2001).

Koran als herinnering voor je spirituele intellect

Voor moslims gelden hoge (en reële) verwachtingen. Voor degenen die hierin willen groeien, is de nodige kennis en ondersteuning beschikbaar gesteld, denk daarbij aan de Koran en overleveringen, religieuze boeken, lessen en lezingen in moskeeën en van geleerden (online en fysiek) en docenten. Wat jouw groeipunt, doel of uitdaging ook is, moge Allah jou erbij helpen met Zijn Leiding. Of zoals Allah zegt:

“Waarlijk, hierin (in deze Koran) is zeker een overdenking voor wie verstand heeft of wie luistert terwijl hij een getuige is.” (Koran, 50:37)

Opdat je jouw sleutel tot motivatie vindt en deze ook goed bewaart insha’Allah door je spirituele intellect te voeden! 

Zonder donaties kan Qantara niet blijven bestaan. Steun je ons met een maandelijkse of eenmalige donatie? Dat Allah je moge belonen!