Een wereldverbeteraar die begint in haar eigen gezin. Dat is deugdencoach Ike Amanatkhan. Ze maakt zich zorgen over de hoeveelheid gebroken gezinnen. “Het gezin is de hoeksteen van de samenleving. We moeten andere prioriteiten stellen,” vindt ze. En dat zijn voor haar de deugden – onze zielskwaliteiten – die we kunnen vergelijken met diamanten die we diep in onszelf moeten opgraven en fijnslijpen. Een gesprek over ouderwetse waarden en woorden, die in deze tijd niet meer aan lijken te spreken. Ike wil ze nieuw leven inblazen, werkend met de innerlijke kracht die in elk mens schuilt.
Deugdencoach Ike Amanathkan
Veilig en warm nest
Op 5-jarige leeftijd kwam Ike samen met haar ouders vanuit Suriname naar Nederland. Ze komt uit een warm en veilig nest, zoals ze zelf zegt. “Mijn vader was een vrijgevige man met veel naastenliefde en liefde voor dieren. Mijn moeder was een doelgerichte, zorgzame, verantwoordelijke vrouw. En ik ben islamitisch opgevoed. Maar dan wel volgens de regel: niet-te-veel-vragen-stellen. Mijn vader was analfabeet, mijn moeder was tot en met de zesde klas naar school geweest. Voor hen was kort gezegd de islam vooral de Koran lezen en de salaat (gebed) doen en je aan de regels houden.”
Geen bouquet-reeks-huwelijk
Ze trouwde op haar 18e en werd moeder op haar 27e. Het zorgde voor een keerpunt in haar leven. Het was iets dat ze al bijna tien jaar lang graag wilde, maar wat steeds maar niet lukte – ze was zelfs in behandeling geweest. Totdat ze het eigenlijk niet meer wilde, en toen alsnog zwanger raakte. Ike beseft maar al te goed dat het huwelijk niet is zoals zij gedroomd had. “Ik had altijd het beeld van een bouquet-reeks-huwelijk in mijn hoofd gehad toen ik ging trouwen. Maar het was geen gezond huwelijk. Er was geweld.” Als ze na twaalf jaar de moed verzamelt om weg te gaan van haar man, is ze zwanger van haar tweede kind. Maar het valt haar zwaar: “In plaats van een nestje bouwen, was ik bezig om het af te breken. Maar ik wilde het geweld niet bij mijn kinderen met de paplepel erin gooien.”
Ze vond dit al verschrikkelijk, maar kon niet vermoeden dat het lot haar en haar kinderen nog zwaarder zou treffen. Haar man doet een poging tot zelfmoord en overlijdt na 10 dagen in het ziekenhuis te hebben gelegen door een medische misser. De hoop die Ike had op verandering in haar relatie wordt hiermee teniet gedaan.
Bidden om een nieuwe papa
Bidden om een nieuwe papa
Daar zat ze dan, in Almere, met twee jonge dochters. Ze stortte volledig in. “Alleen en zonder familie. Ik dacht: waar zijn mijn moslimbroeders en -zusters nu ik ze nodig heb? Ik was in de rouw en ook nog eens zwaar depressief. De dokter had me anti-depressiva voorgeschreven, maar toen ik de bijsluiter las, weigerde ik ze te slikken. Deze medicijnen zouden het alleen maar erger maken, wist ik. Mijn dochtertje Romana van nog geen drie jaar oud begon zich zorgen over mij te maken en ging zich verantwoordelijk gedragen.
Toen ze me op een dag vroeg om te bidden voor een nieuwe papa, voelde dat ik op zoek moest gaan naar een nieuwe vader voor haar en voor Jasmien. Kun je je dat voorstellen? Ik was in de rouw, maar ging toch op zoek met de gedachte dat ik mijn leven zodanig zou inrichten dat mijn kinderen konden groeien en bloeien.”
Kort daarop vond ze de nieuwe vader in Rob, een neef van haar overleden man, die bij haar thuis in de Ramadan wat klusjes opknapte. De neven kenden elkaar niet en hij en Ike kenden elkaar ook niet. Ze had hem ontmoet tijdens een verjaardag en de rust die hij uitstraalde was haar bijgebleven. “Dat was precies wat ik nodig had: rust.” Ze vroeg hem bij een tweede ontmoeting of hij samen met haar de schouders onder dit gezin wilde zetten en te trouwen. Hij voldeed aan de voorwaarden die Ike op het oog had voor haar dochters.
Tot haar verrassing stemde hij in. “Hij had die eerste keer gelijk al een warm gevoel bij ons thuis gehad en Romana bleef maar naar hem kijken.” Ze wist dat ze de juiste beslissing genomen had, alhoewel haar omgeving daar anders over dacht. “Maar toen ze zagen hoe Romana opbloeide, ontving ik meer begrip en zelfs respect.”
Op zoek naar zingeving
Behalve haar kinderen bloeide ook Ike zelf weer op. Ze werd steeds bewuster van het belang van zingeving en stelde zichzelf de vragen die zij als kind niet beantwoord kreeg. “Ik begon veel boeken te lezen, over de rechten van de vrouw, over de profeet. Ik leerde dat islam veel meer is dan alleen soera’s kennen (hoofdstukken uit de Koran uit het hoofd leren). Dat het over gedrag ging. Wanneer ben je nu een goede moslim?”
Met haar ‘nieuwe’ gezin heeft Ike weer een doel in het leven. “Het haalde me uit de depressie. Rob was er om mijn tranen te drogen, zijn tederheid werkte helend. Toen ik het boek van Louise Hay las – Je kunt je leven helen – dacht ik: wat zij heeft gedaan, doe ik ook met mijn innerlijke kracht. Ik ben toen naast mijn fulltime-baan nog een opleiding gaan volgen en ben trainingen gaan geven.”
Het deugenproject als opvoedmethode
En terwijl de opvoeding van Romana op rolletjes loopt, vraagt de opvoeding van de jongste een andere aanpak. “Jasmien had een sterke eigen wil. Ze liet zich niets opleggen. Ik vond het mooi, die vastberadenheid en assertiviteit, maar ik dacht ook: hoe pak ik haar nu aan zonder haar te beschadigen? Ik ben op zoek gegaan naar de juiste methode en kwam uit bij het Deugdenproject. Dat is een opvoedmethode die geschikt is voor mensen met allerlei verschillende achtergronden en religies. Het gaat over karaktervorming en zelfontwikkeling.”
Deugdentaal in de praktijk
“Ik was gelijk enthousiast en heb mezelf eerst helemaal ingelezen en me de deugdentaal eigen gemaakt. En op een dag heb ik het uitgeprobeerd tijdens ons dagelijkse ochtendritueel. Het was elke dag weer moeilijk om op tijd te vertrekken en zonder gehaast op school aan te komen. Aan de ontbijttafel wilde Jasmien in eerste instantie een boterham met pindakaas, om vervolgens van plan te veranderen, dan wilde ze ineens geen pindakaas meer, maar moest het jam worden. En dan dacht ik: daar gaat mijn tijd. We gaan weer te laat de deur uit. En dan schoot ik weer in de stress.
En dat íedere ochtend! Totdat ik de strategie 1 van het Deugdenproject uitprobeerde: de deugdentaal spreken. Ik zei tegen haar: ‘Jasmien, ik zie je assertiviteit. Mama heeft jouw gehoorzaamheid nodig zodat we op tijd kunnen vertrekken en rustig op school aankomen.’ Ze kende het woord assertiviteit niet, maar ze straalde en ze gehoorzaamde. Het werkte! Mijn dochter voelde zich op de een of andere manier erkend. Ik moest mijn lachen gewoon inhouden, zo blij was ik. En vanaf dat moment was het over! In één keer! De lucht was geklaard.”
Deugden zijn zielskwaliteiten of positieve eigenschappen zoals vriendelijkheid, vrijgevigheid, enthousiasme, creativiteit of geduld, die in elk van ons in min of meerdere mate aanwezig zijn. Het zijn universele waarden: iedereen hecht er waarde aan, ongeacht leeftijd, afkomst, etniciteit, religie of cultuur. Het Deugdenproject is een initiatief van de Amerikaanse Linda Kavelin-Popov die het samen met haar man en broer opzette als opvoedmethodiek.
Opvoeding is tweerichtingsverkeer
Deze ontdekking was doorslaggevend voor Ike. Ze stond op het punt om te remigreren naar Suriname en volgde vlak voor die tijd de opleiding tot deugdencoach. Ze is samen met haar gezin consequent bezig met het toepassen van de strategieën. Haar kinderen zijn hiermee de eerste generatie die is opgegroeid met het Deugdenproject in Nederland. Wekelijks schrijft ze een column over de deugden in het Weekblad Suriname en wekelijks plant het gezin een deugdenmoment in; er wordt er een deugd besproken aan de hand van een deugden- of reflectiekaart waarbij elk gezinslid wordt betrokken.
Wekelijkse column over deugden in het Weekblad Suriname
“Voor kinderen is zo’n ritueel geweldig! Ik maakte er lesjes van, we spraken over de deugden, over hoe we het toepasten in ons leven, en we tekenden en knutselden rondom de deugden. Het was ook een gezellig moment met lekkers in de pauze. Toen de jongste 7 jaar oud was en ik naast een flip-over iets uitlegde, zei ze zelfverzekerd: ‘Mama, wat u doet, dat wil ik ook.’ Vanaf dat moment rouleerden we en werd ieder gezinslid om en om begeleider.”
Meningsverschillen mogen er zijn
“Het mooie is, dat de hiërarchie die je anders voelt, wegvalt tijdens het deugdenmoment. Meningsverschillen mogen er zijn. Wat je anders niet zegt als kind, kun je wel zeggen tijdens een bijeenkomst met een de deugd die centraal staat. Je hoeft het niet altijd eens te zijn, je mag een ander inzicht hebben, dat is ook goed. En we leren er allemaal van.”
Opvoeden is tweerichtingsverkeer, weet Ike. “Kinderen zijn onze spiegels. We kunnen veel van hen leren. Als ik ergens mee worstel, vraag ik mijn kinderen ook om advies. Als ik iets niet wil doen, omdat ik bijvoorbeeld boos ben op iemand, zeggen ze: ‘Mama, zou vergevingsgezindheid u kunnen helpen?’ Op het moment dat ze dat zeggen, weet je dat het waar is. Je wilde het alleen niet toegeven, omdat shaitaan (de duivel) met je gedachten speelde. Je schiet in je ego en daarmee zit je in de weerstand. Door de deugden in te zetten, word je milder. Het zijn handvatten en oplossingen voor crisissituaties en ze werken ook nog eens verbindend!”
In de Schone Namen van Allah zie je deugden terug
Het Deugdenproject past perfect binnen de islam, legt Ike uit. “Als je kinderen vraagt om de deugden uit te leggen, zeggen ze: alles wat goed aan ons is. En zo is het. Deugden zijn zielskwaliteiten. Je legt de verbinding met Allah. Elke keer als je een deugd inzet, kom je dichterbij Allah. In de Schone Namen van Allah zie ik ook de deugden terug. Geloof en gedrag zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Iemand zei ooit: ‘Een moslim herken je voordat hij ook maar een woord gesproken heeft’. Zo zou het moeten zijn.”
Deugden in de puberteit
Als de kinderen ouder worden, groeit ook het Deugdenproject mee. Het gezin keert terug naar Nederland in verband met de schoolcarrière van de kinderen. “De kinderen waren 12 en 14 jaar. Ze kwamen in de puberteit. Ik heb ze toen meer ruimte gegeven. Ze hadden genoeg bagage om bijvoorbeeld de groepsdruk het hoofd te kunnen bieden. Ze lieten zich niet onder druk zetten om te gaan roken bijvoorbeeld. En ze trokken vrienden aan met dezelfde waarden en normen.”
In de Schone Namen van Allah zie je de deugden terug.
Niet dat het altijd makkelijk is, de puberteit, weet Ike uit ervaring. “In Nederland wordt de puberteit gezien als een periode van experimenteren, maar daar ben ik het niet mee eens. Het is juist een chaotische periode waarin kinderen veel kunnen leren. De chaos in het hoofd vraagt om de deugd ordelijkheid. Of als je dochter bijvoorbeeld thuiskomt en meedeelt dat ze verliefd is geworden, en nog wel op een niet-moslim, heeft ze wellicht de deugd eerzaamheid nodig.
Praten over je relatie met Allah
Er kunnen veel problemen ontstaan in de thuissituatie als je daar niet over kunt praten met elkaar. Maar in ons gezin hebben we de basis van vertrouwen gelegd. Wij zien dit soort ‘problemen’ als kansen voor kinderen én volwassenen om iets te leren. Ze mogen hun gevoelens van verdriet en frustratie uiten. Ik vraag dan aan mijn kind welke deugd het nodig heeft of ik geef mijn kind advies. Ik praat met mijn kind over de relatie met Allah, en vraag hoe belangrijk die relatie is voor het kind. De verantwoordelijkheid van hun keuze leg ik bij hen neer na zo’n gesprek. Ik kan het loslaten omdat ik weet dat mijn dochters zelf in staat zijn om morele keuzes te maken.”
Ike is dankbaar voor alles wat ze heeft meegemaakt en wat ze geleerd heeft. “In iedere gebeurtenis in ons leven ligt een schat verborgen,” zegt ze. “Maar je moet eerst door de gebeurtenis heen om de schat te zien.”
