Ik ben moeder van twee dochters die beiden inmiddels 18+ zijn. En ik blijf me verbazen hoe anders hun jeugd was in vergelijking met die van mij. Toen ik klein was hadden we alleen maar zwart-wit televisie en twee kanalen, nu hebben alle kinderen via hun smartphone de hele wereld in hun broekzak. Met alle voor- en nadelen die daarbij horen.
Sheick Mirza Yawar Baig benoemt dat als volgt: “De grootste uitdaging van opvoeden in deze tijd is dat de wereld van vandaag zo compleet anders is dan de tijd waarin we zelf zijn opgegroeid. Het maakt daarbij niet uit in welk land je woont, want de muren tussen culturen worden in sneltreinvaart afgebroken. De oplossingen die we uit onze eigen opvoeding kennen, werken niet meer en onze kinderen weten dat als geen ander. Maar we hebben wel de taak om hen te inspireren, te steunen en voor te bereiden op een voor ons onbekende wereld. En of we het nu als iets positiefs of negatiefs zien, we moeten er iets mee!”
We leven in een tijd waarin we overladen worden met informatie.
Om daar goed mee om te gaan, is het nodig is om informatie te kunnen zeven en er de goede stukken uit te halen.Zodat we…
- Kunnen verwerken wat we lezen en zien.
- De punten met elkaar kunnen verbinden om het plaatje compleet te maken.
- De realiteit kunnen herkennen en in perspectief plaatsen.
- Onderscheid kunnen maken tussen echte informatie en propaganda.
- Leren om positief en krachtig te reageren.
- Zorgen dat ook de afwijkende stem een plek krijgt tussen de luid klinkende algemene mening.
De donkere kant van het uitwisselen van informatie is dat we dagelijks gebombardeerd worden met beelden die ons vroeger een depressie hadden bezorgd, maar ons nu niet meer raken. Het gevaar is dat onze harten ongevoelig worden en we het verschrikkelijke als gewoon gaan zien.
Volgens Baig kunnen we de volgende dingen doen om immuun te blijven:
1. Laten we onze harten weer zacht maken
De eerste generatie moslims probeerde dingen die het hart kunnen verharden te voorkomen of uit de weg te gaan. Imam Al-Ghazali zei altijd dat je niet over de dood moest praten als je aan het eten was, omdat als je hart nog zacht is, je dan niet meer zult kunnen eten. En als je wel kunt eten is het voor iedereen duidelijk dat je hart dood is. Over dit soort zaken maken we ons tegenwoordig niet meer druk, omdat het blijkbaar voor ons niet uitmaakt of ons hart zacht of hard is.
Maar hoe zorg je dat de harten van jou en je kinderen niet verharden. Hoe leer je je kind hoe ze iemand helpen die dat nodig heeft? Als we dat niet doen, loert het gevaar van radicalisering en kunnen onze kinderen in de handen vallen van degenen die hen recruteren als kanonnenvoer.
We moeten ze leren om dingen in perspectief te zien en hoe ze op een positieve manier kunnen bijdragen aan de samenleving en ver weg kunnen blijven van alles wat riekt naar extremisme. Voorwaarde hiervoor is wel dat we als ouders eerst in onze eigen harten kijken, want je kunt alleen de blinden leiden als je zelf kunt zien.
2. Laten we zorgen dat technologie nooit onze vrijheid wegneemt
Meer dan vroeger is technologie onderdeel van ons leven. Het is net als met regen: je wordt óf nat óf je leert een paraplu te gebruiken. De smartphone, de computer, sociale media; technologie maakt het leven makkelijker en minder saai, maar tegelijkertijd zorgt het voor meer afleiding en geeft het een vals gevoel van voldoening en snelheid. Mensen vergeten dat een miljoen “likes” op Facebook niet zorgen voor een stuk brood in de mond van een uitgehongerd kind of bescherming tegen de kogel van een scherpschutter.
Het zoeken naar instant bevrediging – het meest opvallende kenmerk van een nog niet volledig ontwikkeld verstand – is een van de onbedoelde gevolgen van technologie. We vergeten dat als je resultaten wilt boeken, je hard moet werken op de juiste manier; het is meer is dan alleen een klik met de muis of een tik op het scherm. Duidelijk is dat kunstmatige intelligentie niet hetzelfde is als natuurlijke intelligentie en dat technologie nooit de plaats in kan nemen van wijsheid. We hebben altijd het menselijke brein nodig om gebeurtenissen te interpreteren en het beeld zo in te kleuren dat we het hele verhaal zien.
3. Laten we respect hebben voor onze eigen cultuur en die van anderen
Televisie verbieden heeft geen zin om kinderen te beschermen tegen de soms krachtige invloed van andere culturen. Wij als ouders moeten de kinderen juist laten zien wat de waarde is van onze eigen cultuur, zodat ze er trots op kunnen zijn. En hen leren om respect te hebben voor andere culturen. Dat laatste is essentieel omdat het neerhalen van alles wat anders is, alleen maar afstand schept en niet oproept tot wederzijds begrip.
Maar hoe kun je voorkomen dat je anderen veroordeelt, terwijl je vasthoudt aan je eigen idee van wat goed en slecht is? Dat kan door open te staan voor anderen en daarbij duidelijk te zijn over de grenzen die de islam stelt. Zelfverzekerdheid dus zónder onverdraagzaamheid, met begrip voor het perspectief van de ander.
4. Laten we zorgen dat we geen slachtoffer worden van de technologie
Google, Facebook, Twitter, YouTube en Whatsapp zagen allemaal het levenslicht na het jaar 2000. Voor die tijd leefden we – in de meeste gevallen naar volle tevredenheid – in een wereld zonder de dingen die we nu noodzakelijk vinden om te overleven. Dankzij Facebook en YouTube hebben veel moderne geleerden nu een grotere populariteit dan imam Ahmed en imam Abu Hanifa in hun tijd. Helaas gaat het daarbij niet om de kennis, maar zijn we slaaf van de technologie. Zo vragen mensen vaak “Hoeveel video’s heeft hij op YouTube?” Alsof dat een van de vragen zal zijn op de Dag des Oordeels.
De technologie en de apparaten die erbij horen, nemen veel van onze tijd in beslag en zorgen voor stress en onrust over wat in feite onbelangrijke zaken zijn. Als we niet opletten nemen ze ons gevoel en verstand over. Hoe gaan we dit soort gevaren uitleggen aan onze kinderen als we zelf slachtoffer zijn van de technologie? Niet door het te verbannen, want er zit ook veel goeds in dat we kunnen en moeten gebruiken. We moeten leren onderscheid maken en ervoor zorgen dat we niet degenen zijn die worden gebruikt en gemanipuleerd. En beseffen dat de oplossing van vandaag het probleem van morgen is!
5. Laten we ons in het onderwijs weer gaan focussen op kennis
De hoeveelheid informatie groeit steeds sneller en sneller. Daarom voldoet de huidige manier van onderwijzen ook niet meer. Een nieuw systeem is nodig, zoals bijvoorbeeld in Finland, waar ze helemaal gestopt zijn met vakken geven en de nadruk leggen op het toepassen van kennis.
Na vijftien jaar school zijn de hersens van onze kinderen gevuld met losse stukken informatie, die individueel misschien wel nuttig zijn, maar omdat ze nooit hebben geleerd verbanden te leggen en de informatie te gebruiken in het echte leven. In de echte wereld zijn ze daardoor niet goed in staat om te overleven en de kans is daardoor groot dat onze kinderen ondankbaar worden en een “ik heb het toch verdiend” mentaliteit ontwikkelen die gebaseerd is op de portemonnee van hun ouders en niet op hun eigen verdienste.
Wat hebben de kinderen op school geleerd om zichzelf te redden? Hebben ze goede manieren geleerd, mededogen te hebben voor een ander, het vermogen om een intelligent gesprek te voeren, een goede brief te schrijven of een gezonde maaltijd klaar te maken? En dan hebben we het nog niet eens over taqwa, respect voor de soenna, vertrouwen in de islam en hun eigen cultuur.
6. Laten we weer gaan lezen
Lezen is overbodig geworden en dat is de oorzaak van veel van onze problemen. Niet lezen zorgt ervoor dat we geen verbinding meer voelen met onze geschiedenis, onze cultuur, ons geloof en met Allah. Lezen zorgt ervoor dat we weten wat er speelt in de wereld, dat we dingen in perspectief kunnen zien en voorbereid zijn op problemen en kansen. Bedenk maar eens hoeveel boeken je zelf leest elke maand. Onwetendheid is geen zegen. Dus begin met lezen.
Lees en moedig je kinderen aan om te lezen. Lees en analyseer en discussieer en debatteer. Luister welke vragen je kinderen stellen. De vragen zijn veel belangrijker dan de antwoorden. Laat in de hoofden van je kinderen krachtige vragen ontstaan en beantwoord ze zelf of zoek anderen die het voor je kunnen doen. Omring je met mensen die lezen en die intelligente gesprekken voeren – geen roddel vermomd als sociale conversatie.
Zoek het gezelschap van geleerde mensen met verschillende soorten kennis. Ga naar ze toe en neem je kinderen mee. Maak je geen zorgen als je kinderen zeggen dat ze niet begrijpen wat er gezegd wordt. Dat is een teken dat de opvoeding die ze van jou en op school gehad hebben, niet toereikend is. Zie het als een teken dat ze mentaal “ziek” zijn. Daarom heb je ze meegenomen. Om hun hersens te activeren en ze te laten kennismaken met de uitgestrektheid van wat wetenschap en kennis is.
Wat je vandaag hoort en niet begrijpt, wordt opgeslagen in je geheugen en komt jaren later naar boven op onverwachte momenten. Je gewoontes en je sociale leven zul je moeten aanpassen. Als je gewend bent om in je vrije tijd televisie te kijken en met vriend(inn)en uit te gaan, dan zul je het bovenstaande niet kunnen realiseren. Jij moet het voorbeeld zijn voor je kinderen, door zelf te doen wat je wilt dat zíj doen. Om te geven moet je eerst iets hebben.
7. Laten we leren argumenteren en overtuigen
Met een harde en agressieve houding bereik je meestal geen positieve resultaten. Je moet kunnen argumenteren en overtuigen, niet dwingen. Om dat te kunnen heb je zelf kennis en overtuiging nodig. Zorg voor goed gezelschap voor jezelf én je kinderen. De meeste kinderen brengen hun tijd door met leeftijdgenoten. De vraag is dan, wat leert een vijftienjarige van een andere vijftienjarige? Levenswijsheid komt van de generaties die ouder en wijzer zijn, net zoals de metgezellen leerden van het gezelschap van de Profeet ﷺ.
Geef je kinderen handvaten waarmee ze zelf de juiste antwoorden kunnen vinden. Goede handvaten zijn tijdloos en van toepassing op allerlei soorten problemen. Leer je kinderen hoe ze een band kunnen opbouwen met Allah en wat de kracht is van een smeekbede. Laat ze zien hoe belangrijk het is om gedisciplineerd te leven. Dat het goed is om altijd te streven naar het beste. Hoe ze verstandig met geld kunnen omgaan door een balans te vinden tussen inkomsten en uitgaven. Hoe ze achter hun eigen acties moeten staan en niet een ander de schuld moeten geven.
Leer ze gestructureerd te denken en gericht te lezen. Besteed veel aandacht aan het aanleren van sociale vaardigheden en goede manieren. Laat zien dat nederigheid een belangrijke eigenschap is, omdat het ons behoedt voor arrogantie.
8. Laten we volhouden en consistent zijn
Zie het bovenstaande niet als een eenmalig iets. Opvoeden is een contactsport en kan niet aan een ander uitbesteed worden, hoe vakkundig diegene ook is. Bedenk ook dat kinderen vooral luisteren met hun ogen. Als je zelf niet leest, zal je kind dat ook niet doen. En als een kind leest omdat het geïnspireerd is door een leraar, zal het snel meer weten dan jij! Vraag je kinderen eens wat ze van je geleerd hebben. En bedenk in hoeverre jouw ouders een rolmodel voor je zijn geweest. Het is nooit te laat om te veranderen. Je kinderen voeden, kleden, van apparaten te voorzien is niet genoeg. Je kunt niet verwachten dat ze de rest zelf wel uitzoeken. Het is tijd om serieus te gaan opvoeden.”
Ik wil aan dit laatste punt graag nog het volgende toevoegen. Zie je kinderen niet als ‘van jou’. Je bent gezegend met de taak om ze naar hun volwassenheid te begeleiden. Maar daar hoort ook bij dat je ze loslaat en de basis blijft waarop ze kunnen terugvallen als dat nodig is. Ik heb met mijn dochters steeds mooiere gesprekken, juist omdat we altijd hebben gepraat over de keuzes die we hebben in het leven. Ik ben hun mentor en zij die van mij. Alhamdoelillah.
Hoofdafb: Unsplash. Bron: Muslimmatters.org
Zonder donaties kunnen we niet blijven bestaan. Steun je ons met een maandelijkse of eenmalige donatie? Dat Allah je moge belonen!