Hafsa Chairi

In een poging om de jonge generatie moslims beter te leren kennen, ontdek ik Hafsa Chairi. Ik hoor haar een vraag stellen tijdens de première van een documentaire over bekeerlingen. Het is me onmiddellijk duidelijk dat ze een leergierige en onderzoekende vrouw is. En hoe: als studente aan de Vrije Universiteit (VU) van Amsterdam deed ze drie Masterstudies naast elkaar: geestelijke verzorging, communicatiewetenschappen en theologie en religiewetenschappen.

Ze groeide op in een dorp, midden in het Groene Hart. En hoewel zij er anders uitzag en leefde dan de mensen om haar heen, voelde ze het anderszijn niet als last. En nog steeds niet. De stad Amsterdam was wel een eyeopener. Ze zag er voor het eerst zoveel verschillende mensen bij elkaar, en op bepaalde plekken juist een opeenhoping van één soort. Maar ze is en blijft een écht dorpsmens.

Hafsa: “Het ontdekken van mijn eigen identiteit begon al vroeg in mijn leven. Ik blijk af te stammen van een bekende Andalusische familie die vijfhonderd jaar geleden – tijdens de grote emigratiestroom uit het katholiek geworden Spanje – naar Marokko is vertrokken en zich daar vestigde in Ceuta. Ik heb daar nog steeds familie wonen. Sommigen hebben een dubbele nationaliteit, anderen wonen in de Marokkaanse stad die tegen de Spaanse enclave aan ligt. Op de middelbare school hield ik al spreekbeurten over mijn voorouders. Ik vond het super interessant om me in onze familiegeschiedenis te verdiepen.”

Bewust leren kiezen

Na haar afstuderen werkte ze als geestelijk verzorger bij het Academisch Medisch Centrum (AMC) en nu is ze projectcoördinator op de afdeling Pre University College van de VU. Ze coördineert programma’s voor vwo-leerlingen in klas 3 tot en met 6, zodat zij bewuster kunnen kiezen en zich onderzoeksvaardigheden eigen kunnen maken.

De verre voorouders van Hafsa emigreerden van Spanje naar Marokko.

“Vorig jaar organiseerden we een empowerment programma voor ‘eerste generatie’ studenten: 5 vwo-leerlingen die als eerste in hun gezin op de universiteit gaan studeren. Een van hen vroeg om mijn telefoonnummer. Ik zag hoe ze mijn nummer opsloeg als ‘Hoogleraar Hafsa’. En dat raakte een gevoelige snaar. Ik besefte opeens dat ik haar rolmodel kan zijn. Maar zelf heb ik die niet. Hoogleraar worden is mijn grote ambitie. Ik wil een promotieplek creëren op het gebied van islamitisch geïnspireerd entertainment. Die intentie heb ik bekrachtigd en in het universum losgelaten. Ik zeg dat ook altijd tegen de middelbare scholieren die ik spreek: ‘Geef aandacht aan je ontwikkelingsproces, je bent het waard!’”

Zekerheid in communiceren

Ik spreek Hafsa op de Vrije Universiteit. Als we richting haar werkkamer lopen, ben ik na een paar minuten al mijn gevoel voor richting kwijt. Het is een gebouw met vele hoekjes, maar Hafsa is als een vis in het water. Ze wil liever niet over haar werk praten, maar juist haar persoonlijke verhaal vertellen. Die zekerheid in communiceren en de duidelijke focus op wat ze wil, hebben haar ongetwijfeld geholpen tijdens haar studie. Ik herken dat ook bij mezelf, een bepaalde focus en duidelijkheid heb je nodig om je doelen echt te bereiken.

Hafsa is allergisch voor hokjesdenken. “Zeker vanuit mijn familiegeschiedenis wordt duidelijk hoe je twee dingen tegelijk kunt zijn: als Andalusische Marokkaanse Nederlander ben je én Europees én Afrikaans. Ik voel die diverse identiteiten heel sterk in mezelf en koos daarom een andere route. Ik ging op zoek naar de mens in mij. Eigenlijk ben je dan continue bezig met het overwinnen van obstakels die de mens zelf schept. En dat terwijl de wetenschap intussen terugkomt op het concept van rassen en beschavingen. Er zijn geen grote wezenlijke verschillen. Er is juist eenheid. Maar wij als mens kunnen zover gaan als we willen met verschillen maken of bedenken. We vergeten daarbij voor het gemak dat we voorbestemd zijn om samen te leven, je bent niet alleen verantwoordelijk voor jezelf.”

De valkuilen van hokjesdenken

“We krijgen dat beperkte denken mee van de maatschappij. Zeker op de universiteit wordt erg zwart-wit gedacht”, aldus Hafsa. “Cultuur A wordt naast cultuur B gezet. Alsof er geen overlap mogelijk is. Dat is de valkuil van het hokjesdenken. Over Nederland wordt gezegd dat het individualistisch is. Maar als je kritisch kijkt, zie je dat dat geen keuze is van de mensen zelf, maar dat het vooral ons leefsysteem is dat individualisme mogelijk maakt.

De valkuil van hokjesdenken is dat je de middenweg niet meer ziet of zoekt.

Als je in een arm land woont, is dat anders. Daar is het systeem gericht op overleven en heb je je familie écht nodig. Maar ook dat is een versimpeling van het echte leven: want een individualist kan niet zonder mensen om zich heen. En ook voor de overlever is de stilte zoeken als individu heel gezond. Daarom adviseert de Koran om altijd te gaan voor de middenweg. Je doet jezelf echt tekort als je de nuance niet zoekt. De menselijke kant naar voren brengen is beter.”

“Je ziet dat bijvoorbeeld ook gebeuren bij schrijvers als Rumi en Yunus Emre. Ze schrijven prachtige gedichten. Voor mij, als medemoslima, gaan ze duidelijk over de liefde van Allah. Mensen die de liefde voor God (nog) niet kennen of hebben geproefd, interpreteren de gedichten op een ander niveau. Het blijft altijd de lezer of kijker die bepaalt wat hij of zij met jouw creatie doet. Daar heb je als zender van de boodschap niet zoveel invloed op.”

Genieten van mooie taal

Volgens Hafsa zijn door hun grote populariteit ook deze dichters slachtoffer van het hokjesdenken. “Waarom kunnen we niet gewoon genieten van de mooie taal en de liefdevolle woorden, zonder een waarde-oordeel te willen vellen?”

Wij verlangen naar kennis en wijsheid,
wij lezen het boek van de liefde.
God is onze hoogleraar
en liefde onze universiteit.

(Uit: Yunus Emre, Stem van de Liefde, Abdulwahid van Bommel)

Laat mij niet afdwalen van Jouw liefde,
stuur me niet weg bij Jouw deur.
En als ik mijzelf verlies,
laat ik me dan terugvinden bij Jou!

 

Door omstandigheden bracht Hafsa een deel van haar jeugd door zonder de fysieke nabijheid van haar ouders. Het versnelde bij haar het antwoord vinden op de vraag: ‘Waarom ben ik moslim?’. “Ik was meer dan andere kinderen verantwoordelijk voor mijn eigen leven. Ik wilde begrijpen wat de wijsheid is achter moslim zijn en de betekenis voor mij persoonlijk. Hoe dieper ik ging graven, hoe sterker de stem van de eenheid klonk. Het besef groeide dat Allah je nooit zal achtergelaten, er altijd voor je is. En – als je het wilt zien! – duidelijke tekenen stuurt dat Hij voor je zorgt.

“Ouders hebben ook de barmhartigheid van ons als kinderen nodig”

Eigen ontwikkelingsproces

De sfeer is open en persoonlijk, dus durf ik haar te vragen naar de band die ze met haar ouders heeft. Ik zie haar gezicht zacht worden. “Ik ben de eerste generatie in mijn familie die doorleert. Dus mijn ouders begrijpen vaak niet wat mijn werk betekent en hoe ik mijn dagen vul.

Ik ben heel bewust bezig om hen bij mijn leven te betrekken. Door in gesprek te blijven en interessante artikelen of teksten te delen. Ik wil eigenlijk ook meer gaan werken met beeld (foto’s en films), omdat woorden soms te abstract zijn. Het idee is dat mijn ouders zo een soort film krijgen van mijn leven. Ik zeg het ook vaak tegen de jongeren die ik spreek: ‘Ouders zijn ook maar mensen, die maken hun eigen ontwikkelingsproces door. En daarbij hebben ze ook de barmhartigheid van ons als kinderen nodig. Hoe jong je ook bent, iedereen heeft zijn eigen vrijheid en verantwoordelijkheid. Leg dus niet te snel de schuld bij je ouders, probeer ze juist te helpen .’”

Verbinding zoeken

Hafsa draagt een hoofddoek, maar benadrukt dat het bescheiden karakter ervan niet betekent dat je ook je talenten moet bedekken. Die moeten juist heel zichtbaar zijn. Ze vindt het moeilijk dat er zoveel negativiteit om de hoofddoek heen hangt. “Ik gebruik mijn hijab juist om verbinding met anderen te zoeken door uit te leggen dat het onderdeel is van mijn hele leefstijl. Of ik hem draag of niet heeft niets met de ander te maken, het is een uiting van hoe ik in het leven sta.”

“Ik merk dat ik minder gevoelig ben voor opmerkingen over mijn uiterlijk. Het heeft meer stabiliteit in mijn identiteit gebracht. Ik zie mijn leefstijl als een poging om de balans te vinden tussen het spirituele en het materiële. Ze zijn beiden belangrijk. Maar er is heel veel ruis van buiten die invloed op je heeft. In Nederland is het moeilijker om met hijab een baan te vinden en de top te bereiken. Soms wordt er alleen maar gelet op of een vrouw een hoofddoek draagt, maar lijkt het geen probleem als ze daarnaast niet bidt en niet vast. Op dat moment is de balans weg.”

Khadija als inspiratiebron: “Het was een vrouw die heel goed wist wat bij haar paste.”

Khadija, de eerste (en lange tijd enige) vrouw van de profeet vrede zijn met hem is een belangrijk voorbeeld voor Hafsa. “Zij was een vrouw die stevig in haar schoenen stond, die duidelijk wist waarvoor ze koos. Ze wist heel goed wat bij haar paste. Al voordat ze de profeet leerde kennen, was ze bezig om onrecht in de handel tegen te gaan. Dat was het mooie van hun huwelijk, ze vulden elkaar aan. Khadija’s levensverhaal laat ook zien hoe belangrijk eerlijk zijn is in een relatie. Je moet duidelijk zijn in wat je wil zeggen, maar ook goed nadenken over hoe je het het beste kunt zeggen. Ik zie het zo: elk mens is een schat, dus probeer alle sleutels die je kunt bedenken. Er is in heel veel mensen heel veel goeds te ontdekken.”

Een maatschappij die alsmaar doorrent

“Zoals ik in gebed sta, sta ik ook in het leven”, legt Hafsa uit. “Het gaat om een bepaalde innerlijke aanwezigheid. Ik probeer in mijn eigen woorden een verbinding te zoeken met Allah. Onze gebedstijden zijn gerelateerd aan de stand van de zon en daarmee in harmonie met de natuur. Het zijn wezenlijke momenten waarop bepaalde energieën los komen of wijzigen. Ik zou dit graag wetenschappelijk willen onderbouwen. Wie weet begin ik ooit nog wel een eigen onderzoeksinstituut. Terwijl we allemaal een druk leven hebben, is juist de stilte van het gebed zo belangrijk. Even alleen zijn; je hebt meerdere rustmomenten op een dag nodig. En veel mensen nemen die niet in een maatschappij zoals de onze die alsmaar door rent.”

Hoofdfoto: Hasan Almasi / Unsplash. Portretfoto: eigen archief Hafsa Chairi