Moslimvrouwen zijn geen onderdrukte wezens, ook al is dat op dit moment het heersende beeld. Waarom is er in Amerika nog nooit een vrouwelijke president gekozen, terwijl moslimvrouwen deze toppositie in eigen land lang geleden al hebben bereikt? En het gaat daarbij niet om de kleinste landen: Benazir Bhutto in Pakistan, Megawati Soekarnoputri in Indonesië en Hasina Wajed in Bangladesh.

Krachtige en uitgesproken moslimvrouwen – zoals Malala Yousafzai op bovenstaande foto – zijn terug te vinden in de hele geschiedenis sinds het begin van de islam. Vrouwen speelden een belangrijke rol als intellectuelen, dichters, mystici, leiders en oorlogshelden. Bij deze laten we jullie kort kennismaken met tien van hen. Wat ons het meeste opviel was het respect dat deze moslimvrouwen kregen voor hun rol in de samenleving. Laten we zorgen dat dat terugkomt in de manier waarop we naar vrouwen kijken. En dat begint met onszelf! Hoe groter ons zelfrespect, hoe makkelijker het is om ook aan de ander te geven.

1. Nusayba bint Ka‘ab (gestorven 634)
Zij werd ook wel Oem Umara genoemd en was lid van de Banu Najjar, de stam van de moeder van Abdul Muttalib, de grootvader van de profeet vrede zij met hem. Na de komst van de profeet naar Medina was Nusayba een van de eerste vrouwen die zich bekeerde. Ze stond bekend als een trouwe metgezel van de profeet, maar heeft vooral indruk gemaakt door haar optreden in de Slag bij Uhud in het jaar 625. Daarin vocht ze met zwaard en schild tegen de Mekkanen. Ze beschermde de profeet tegen zijn aanvallers en ving met haar lichaam meerdere lansstoten en pijlen op die voor de profeet bestemd waren. Er wordt verteld dat zij bewusteloos raakte toen ze voor de twaalfde keer geraakt werd en dat toen ze bijkwam de eerste vraag was die ze stelde: “Heeft de profeet het overleefd?” Dit getuigde van haar enorme loyaliteit en betrokkenheid bij haar nieuwe geloof.

2. Aisha bint Aboe Bakr (gestorven 678)
Aisha was een van de vrouwen van de profeet. Na zijn dood – ze leefde nog 45 jaar als zijn weduwe – was ze een zeer betrouwbare bron voor een enorme verzameling hadith (uitspraken van de profeet). Ze heeft meer dan 2000 overleveringen op haar naam staan en had daarmee een grote invloed op de ontwikkeling van de islam als wereldreligie. Ze was ook actief in het politieke leven en raakte tegen haar zin verzeild in de Slag van de Kameel bij Basra. Ze werd geroemd om haar kennis en wijsheid en bleef tot haar dood een grote intellectuele rol spelen. Ze is een interessante figuur uit de begintijd van de islam, omdat haar voorbeeld als vrouw die actief meedoet op het gebied van politiek en wetenschap botst met de huidige conservatieve mening over de rol van vrouwen in het publieke leven.

3. Zaynab bint Ali (gestorven 681)
Zij was de kleindochter van de profeet vrede zij met hem via zijn dochter Fatima en haar man Ali Ibn Abu Talib. Zaynab gaf leiding aan de Ahl al-Bayt (familie van de profeet) aan het eind van de zevende eeuw en speelde een centrale rol in de Slag bij Karbala in het jaar 680, waar haar broer Hussein samen met ruim 70 andere mannelijke familieleden werd vermoord door de Omajjaden. In Koefa verdedigde ze haar neef Ali Zain al-Abidien, een achterkleinzoon van de profeet, toen ze voorgeleid werden bij de nieuwe kalief Yazid ibn Moe’awija. Haar pleidooi was zo gepassioneerd en krachtig dat de adviseurs van de kalief voorstelden om haar en alle andere Karbala-gevangenen vrij te laten. Haar kracht, geduld en wijsheid maken haar tot een van de belangrijkste vrouwen in de begintijd van de islam.

4. Rabia al Adawiyya (gestorven 801)
Zij is een van de belangrijkste soefi mystici, een vrouw die een groot deel van haar jonge leven doorbracht als slaaf voordat ze vrijgelaten werd. Zij zei dat je God moest liefhebben voor wie Hij is, niet uit angst voor straf of omdat je een beloning wilt. Ze legde dit heel duidelijk uit in het volgende gedicht:

O God, als ik U aanbid uit angst voor de hel, verbrandt mij dan in de hel.
En als ik U aanbid in de hoop op het paradijs, verban mij dan uit het paradijs.
Maar als ik U aanbid om Uzelf,
onthoudt mij dan niet Uw eeuwigdurende schoonheid.

Fariduddin Attar, een geleerde uit de dertiende eeuw, wijdde een uitgebreid hoofdstuk aan Rabia al Adawiyya in zijn Tadhkirat al-Awliya (biografieën van mystici) en verklaart dat als volgt: “De profeet vrede zij met hem zei: ‘God kijkt niet naar uiterlijkheden. De kern van de zaak is niet de vorm maar de innerlijke intentie. Dat laatste bepaalt hoe een mens na de dood zal worden opgewekt.’ Bovendien is het niet meer dan logisch dat als tweederde van onze overleveringen afkomstig zijn van een vrouw (Aisha bint Aboe Bakr), het ook zeker is toegestaan om religieuze instructies te volgen van een vrouw die we als de volgeling van Aisha kunnen beschouwen.”

5.  Loubna van Cordoba (gestorven 984)
Loubna groeide op aan het hof van Cordoba. Als volwassen vrouw kreeg ze de hoge én vertrouwelijke functie van privé-secretaris. Zij was in dienst van kalief Abd al-Rahman III en daarna van zijn zoon en opvolger Hisham I. Ze was bekend vanwege haar grote wiskundige kennis en actief als kopiiste van belangrijke manuscripten uit de oudheid. Ze werd geroemd om haar schrijven, haar taalbeheersing en haar gedichten. Daarnaast gaf ze leiding aan de koninklijke bibliotheek, die met meer dan 500.000 manuscripten een van de grote bibliotheken van het toenmalige islamitische rijk was.

6. Arwa bint Ahmad Muhammad al-Sulayhi (gestorven 1138)
Arwa staat ook bekend als Al-Malika al-Hurra, de Edele Koningin. Ze werd geboren als nicht van Ali al-Sulayhi, de toenmalige leider van Jemen, en trouwde met zijn zoon. Toen Ali in 1067 stierf, kon zijn zoon de leiding niet op zich nemen omdat hij verlamd en bedlegerig was. Arwa werd regentes, samen met haar schoonmoeder. Van 1101 tot 1138 regeerde ze alleen, als zelfstandige koningin van Jemen. Historici roemen haar enorme intelligentie en religieuze kennis van de Koran en de hadith.  Ook was ze goed onderlegd in poëzie en geschiedenis. Het feit dat ze werd gerespecteerd als koningin, blijkt uit het feit dat haar naam – als eerste vrouw in de geschiedenis – genoemd werd in de khutba (vrijdaggebed) direct volgend op de naam van de toenmalige kalief van de Fatimiden, Al-Mustansir Billah. Ze speelde een doorslaggevende rol in de richtingenstrijd die ontstond na de dood van Al-Mustansir in 1094. Haar grote invloed blijkt uit het feit dat alle door haar bestuurde landen haar volgden in haar beslissing. De nadruk tijdens haar regeerperiode – die met 70 (!) jaar uitzonderlijk lang was – lag op het verbeteren van de infrastructuur en een toenemende samenwerking met de rest van de moslimwereld. Arwa bleef regeren tot ze stierf, negentig jaar oud.

7.  Fatima bint Abi al-Qasim (gestorven 1216)
Ze staat ook wel bekend als Umm al-Fath, omdat ze de moeder was van de eminente Andalusische geleerde Abu al-Qasim bin al-Taylasan. Zelf was ze een van de meest geleerde vrouwen van Andalusië gedurende het einde van de twaalfde en het begin van de dertiende eeuw. Haar kennis van de islamitische wetenschappen was groot en varieerde van rechtstheorie en jurisprudentie tot kennis over de mystiek. Onder leiding van haar vader leerde ze al van jongs af aan ontelbare boeken uit haar hoofd, waaronder natuurlijk de Koran, de hadithverzameling Sahih Muslim en de Sira (biografie van de profeet Mohammed) van Ibn Hisham.”

8. Razia Sultan (gestorven 1240)
Zij was sultan van Delhi tussen 1236 and 1240. De vader van Razia, sultan Shamsuddin Iltutmish, leidde zijn dochter op om legers aan te voeren en het land te besturen. Dit was op zich niet ongebruikelijk onder de Turks-Perzische elite van het sultanaat. Iltutmish benoemde zijn dochter echter ook tot zijn officiële opvolgster. Ze was een krachtdadige bestuurder en zorgde voor het oprichten van scholen en bibliotheken in heel Noord-India. Haar regeerperiode duurde helaas kort. In 1240 kwam de adel in opstand en werd ze ten val gebracht. Tijdens de vlucht met haar man naar Kaithal, viel ze in gewapende handen en vond ze de dood.

9.  Zaynab bint Ahmad (gestorven 1339)
Zij was een eminente hadithgeleerde in de vroege veertiende eeuw. Ze hoorde bij de Hanbali wetschool en woonde in Damascus. Ze was in het bezit van ijazas (diploma’s of certificaten) op verschillende gebieden. Ze gaf les in de hadithverzamelingen Sahih Bukhari en Sahih Muslim, de Muwatta van Imam Malik en de Shama’il van Imam Tirmidhī. Onder haar studenten bevond zich de bekende Marokkaanse ontdekkingsreiziger en schrijver Ibn Battuta. Verder verschijnt Zaynabs naam in tientallen isnad (overleveringsketens) van Ibn Hajar al-Asqalani. Zaynab is een goed voorbeeld van de vele honderden vrouwelijke geleerden die belangrijk intellectueel werk verrichten in de moslimwereld tijdens de middeleeuwen.

10.  Sayyida al-Hurra (gestorven 1542)
Sayyida al-Hurra kwam oorspronkelijk uit Granada, maar moest in 1492 het land verlaten toen het zuiden van Spanje heroverd werd door de christenen. Net als veel andere Andalusische moslims vestigde zij zich in Marokko. Haar man heerste over de stad Tetouan en zij volgde hem op als bestuurder na zijn dood in 1515. De stad groeide snel in kracht omdat steeds meer moslims begin zestiende eeuw uit Spanje werden verdreven. Sayyida al-Hurra koos voor de piraterij en probeerde daarmee de Spanjaarden te treffen waar ze kon. Ze werkte samen met de beroemde Ottomaans-Turkse admiraal en kaper Barbarossa in Algiers en samen beperkten ze daarmee de macht van Spanje in Noord-Afrika en het westen van de Middellandse Zee. Veel islamitische bronnen zwijgen over de grote rol van Sayyida al-Hurra, de meeste informatie over haar is te vinden in Spaanse en Portugese documenten. Hierin wordt duidelijk hoe doeltreffend haar optreden was als “koningin van de piraten” en hoe vernietigend de kracht van haar aanvallen was op de kusten van het Iberische schiereiland.

Bron: Mohamad Ballan/University of Chicago. Grote foto: Flickr.com.