Volgens de Koran hebben alle profeten – van Adam tot Mohammed – vrede gepreekt en gepraktiseerd. En dat is ook wat zij allen van hun volk hebben verlangd, om zich over te geven aan de ene God en om vrede te bereiken in zichzelf en in hun omgeving. Dit was de boodschap van Noach, Abraham, Izaäk, Ismaël, Jezus en Mohammed, vrede zij met hen.
De islam pleit duidelijk voor leven in vrede met de Schepper. Dan gaat het om het nastreven van zowel innerlijke vrede als vrede met de mensen, dieren en met de natuurlijke omgeving waarin we leven. Conflicten – op het interpersoonlijke vlak, in de familie, lokaal, regionaal, nationaal of internationaal niveau – kunnen deze vredige toestand verstoren.
SLM
Het woord islam heeft twee betekenissen. Het woord is afgeleid van het Arabische werkwoord salima / yaslimoe wat overgave aan God betekent. Het komt tevens van de stam SLM (Sien Lam Miem), wat vrede of vrede stichten betekent. Het gaat dus om een combinatie van geloven en doen. Een zeer praktisch voorbeeld is de wijze waarop moslims elkaar begroeten, namelijk met ‘salaam alaikoem’, wat ‘vrede zij met u’ betekent.
Het islamitische principe van vrede stichten zoals het in de Koran beschreven staat, bevestigt dat álle mensen dezelfde gemeenschappelijke oorsprong hebben. We komen uit nafsin wahidatin, uit één ziel:
“O mensen, wees je bewust van je Heer Die jullie uit één enkele ziel schiep…”
(Koran 4:1)
Behalve deze gemene deler heeft Allah ons als mens ook geëerd en gerespecteerd:
“Wij hebben de nakomelingen van Adam waardigheid geschonken.” (Koran 17:70)
Deze waardigheid schenkt God aan álle mensen, ongeacht hun afkomst, religie, stam of nationaliteit. We zouden dit als een grote eer moeten beschouwen. Tegelijkertijd komt met de eer natuurlijk ook de verantwoordelijkheid.
Eenheid binnen diversiteit
De islam erkent de grote diversiteit tussen mensen onderling. We komen allemaal van verschillende achtergronden en koesteren verschillende tradities. Deze rijkdom, die een geschenk is van onze Schepper, zien we vooral terug in de moslimgemeenschappen in het Westen. Er zijn immers tussen de moslims in het Westen onderling grote culturele verschillen. En tóch buigen zij op gezette tijden voor één en dezelfde God.
De erkenning van de diversiteit betekent dat we niet alleen in vrede moeten leven met onze eigen gemeenschap maar ook met andere gemeenschappen. De belangrijkste les van deze pluraliteit is dat we open staan voor dialoog en samenwerking, en dat we medeverantwoordelijk zijn voor een wederzijds begrip. Dit is de eerste essentiële stap voor vreedzaam samenleven.
Overeenkomsten tussen Westen en islamitische wereld
Er zijn grote overeenkomsten tussen de methodes die in de islamitische wereld en het Westen gebruikt worden voor conflictoplossing en vredesopbouw. We hebben het dan over het aangaan van de dialoog, onderhandelingen en compromissen sluiten. In het Westen negeert men echter vaak de bijdragen van moslimgeleerden en ervaringsdeskundigen.
Sterker nog, men doet juist het tegenovergestelde en probeert van buitenaf islamitische samenlevingen te hervormen om zo politieke invloed te verkrijgen. Maar vrede kun je niet afdwingen. Interventie werkt alleen als je de belangen van de bevolking daadwerkelijk dient en goed kijkt naar de onderliggende oorzaken van het conflict. Amerika is daar als wereldmacht niet toe in staat gebleken.
De kosten van oorlog
Interessant in dit opzicht is de analyse van De kosten van oorlog en niet-gewelddadige alternatieven van de hand van Don Palmer en Helena Cornelius van de Conflict Resolution Network uit Australië. Zij menen dat de bevolking geïnformeerd moet worden over het kostenplaatje van een oorlog voordat de regering groen licht geeft aan oorlogsdeelname. De bevolking zou zeggenschap moeten krijgen, simpelweg omdat een oorlog met gemeenschapsgeld betaald wordt. De vragen die gesteld moeten worden zijn: zijn de kosten die gepresenteerd worden realistisch en transparant? En gaat het werkelijk om het landsbelang?
Volgens Nobelprijswinnaars Joseph Stiglitz en Linda Bilmes kostte de oorlog in Irak Amerika meer dan 3000 miljard dollar, twee keer zoveel als de oorlog in Afghanistan. En dan zijn de kosten voor de Irakese bevolking nog niet eens meegenomen in het cijfer; de dagelijkse doden die er vandaag de dag nog steeds vallen, de meer dan vier miljoen vluchtelingen, en één derde van de bevolking die in armoede leeft. Plus de vernietiging van het cultureel erfgoed, dat op geen enkele manier vervangen kan worden.
Tel daar de kosten van de nog steeds voortdurende strijd in bijvoorbeeld Afghanistan, zonder enig zicht op een afloop, bij op en het moet je gaan duizelen. Helemaal als je weet dat dat de aanpak van bijvoorbeeld analfabetisme en gezondheid veel minder kost, is dat genoeg om je nog eens goed achter de oren te krabben.
Taak van economen
Palmer en Cornelius stellen dat economen – ondanks de grootte van de taak – in staat moeten zijn om uit te rekenen wat de oorlogskosten zouden kunnen zijn in vergelijking met alternatieve strategieën. Ze dienen daarbij ook de kosten van hardware, munitie, goederen, lonen en de effecten op de lange termijn op mensenlevens, zoals oorlogstrauma’s of invaliditeit, mee te nemen.
De conclusie van hun analyse was dat het kloppend hart van de democratie een geïnformeerde bevolking is en dat in zaken van deze omvang en ernst zoals een gewapende strijd het van groot belang is dat mensen volledig geïnformeerd zijn voordat hun vertegenwoordigers zich committeren aan iets dat grote gevolgen op de natie en zijn toekomst zal hebben.
Stiglitz en Bilmes trekken de conclusie dat “het helder moge zijn dat Amerika zonder oorlog veel hoger in de wereld zou worden aangeschreven en dat de Amerikaanse economie sterker zou zijn.” De vraag is of Amerika iets wil leren van de kostbare fout.
Vrede en rechtvaardigheid gaan hand in hand
Zoals hierboven beschreven is het uitgangspunt van de islam een vreedzame, gezonde, betekenisvolle relatie met God en met de gehele mensheid. Deze relatie wordt ontwricht door conflicten. Herstel van de relatie is belangrijk uit oogpunt van eerlijkheid en rechtvaardigheid. Pogingen tot vredesopbouw werken toe naar het voorkomen van een escalatie van het conflict en het instellen van een langdurige en blijvende vrede.
Vrede is in de islam nauw verbonden aan het begrip rechtvaardigheid. Je kunt het één niet bereiken zonder het andere. De Koran geeft nauwkeurige aanwijzingen voor het oplossen van conflicten en het stichten van vrede. Als eerste wijst Allah er op om rechtvaardig tegenover iedereen te zijn, tegenover vriend en vijand. Je zult rekening moeten houden met de klachten en belangen van de tegenpartij als het doel is om werkelijk vrede te bereiken.
“O jullie die geloven! Wees standvastig voor Allah, als rechtvaardige getuigen, en laat de haat van een volk jullie er niet toe brengen om onrechtvaardig te zijn. Wees rechtvaardig, want dat is het dichtst bij taqwa (ontzag voor Allah), en heb ontzag voor Allah. Want Allah is werkelijk goed op de hoogte over alles wat jullie doen.” (Koran 5:8)
Ook geeft Allah in de Koran aan dat je onder alle omstandigheden rechtvaardig moet zijn. Zelfs als er familie in het spel is.
“Ook al (moet je getuigen) tegen jezelf, je ouders en je familieleden, en of het nu om een rijke of een arme gaat. Want Allah kent hun belangen beter….” (Koran 4:135)
Sulha: verzoening als conflictoplossing
Naast rechtvaardigheid noemt de Koran het woord Sulha als mogelijkheid voor het oplossen van conflicten. Het betekent letterlijk verzoening, vredesopbouw, compromissen sluiten of het treffen van een regeling. Moslimjuristen hebben gaandeweg de eeuwen uit de Koran de volgende hoofdregels gedestilleerd om Sulha toe te passen:
- Het aanstellen van een instantie, Qadi as Sulh, die er op toe ziet dat het proces van bemiddeling, arbitrage en verzoening goed verloopt
- De verschillende partijen in een conflict kunnen een Wasta, een onafhankelijke bemiddelaar aanstellen die ervoor zorgt dat een ieder tevreden is over de uitkomst.
- Beide partijen kunnen een zelfgekozen bemiddelaar uitkiezen die hen vertegenwoordigt. Deze bemiddelaar onderhandelt namens hen en zorgt ervoor dat de partijen een goede regeling treffen. Bijvoorbeeld dat iemand vrijwilligerswerk als boetedoening gaat doen.
Een regeling kan daarbij verschillende vormen hebben: een financiële compensatie, dienstverlening voor de familie/gemeenschap of een publiekelijk blijk geven van de wil tot verzoening.
Oude procedures afstoffen
Het zou goed zijn als we deze eeuwenoude procedures en structuren afstoffen en opnemen in de moderne methodes. De organisaties in moslimlanden die nu al betrokken zijn bij conflictoplossing zouden gesteund moeten worden. Zoals het oplossen van familieruzie’s of interpersoonlijke conflicten. Tot slot is het tijd voor verzoening. De westerse wereld kan zijn ogen niet blijven sluiten voor de fouten die in het verleden zijn gemaakt gedurende de kruistochten en de koloniale overheersing. Om het verleden achter ons te kunnen laten, zijn welgemeende excuses en eventueel herstelbetalingen op zijn plaats.
Een prachtig voorbeeld van verzoening vond plaats in Amerika in 2016, waar meer dan 2000 veteranen deelnamen aan de protesten tegen de oliepijplijn die dwars door het Standing Rock Sioux reservaat aangelegd zou worden. Zij vormden een menselijk schild om de waterbronnen en de heilige grond van de indianen te beschermen. Ook boden zij hun excuses aan voor al het leed dat de indianen in het verleden aangedaan is. Dat het juist de veteranen zijn die de weg van verzoening hebben gekozen, is opmerkelijk maar ook begrijpelijk. Zij weten als geen ander dat oorlog niets dan ellende brengt.
Wil je meer lezen over de kosten van oorlog, kijk dan op deze website.
