Het is mij opgevallen dat van alles veel makkelijker gaat op het moment dat ik de controle loslaat. Als ik de dingen laat gebeuren in plaats van ze probeer te creëren. Het is echter een hele opgave om mij hieraan over te geven. Het plannen, voorspellen en voorkomen van dingen geschiedt geheel automatisch en ook nog eens in een rap tempo. Het is onderdeel van mij geworden.
Is de controle verliezen mijzelf verliezen?
Eigenlijk weet ik ook wel dat ik kan denken en proberen wat ik wil, maar dat de uitkomst niet altijd door mij alleen bepaald wordt. Soms ben je afhankelijk van anderen, van het weer of overkomt je iets onverwachts. Als herstellende controlefreak is dit mijn jihad, mijn innerlijke strijd. Ik hou graag controle over situaties vanwege de mogelijke gevolgen die optreden als ik dat niet doe. Weet je wanneer dit eng is? Op het moment dat ik geen invloed (meer) kan hebben op de uitkomst. En weet je wat er zo bekrompen aan is? Ik hecht waarde aan mijn perceptie van wat goed is, alsof ik altijd weet wat het beste (voor mij) is. Het gevolg van als iets niet is of gebeurt zoals ik het hebben wil, is het gevoel hebben alsof ik controle en dus mijzelf verlies.
Ik heb het altijd interessant gevonden om te zien hoe twee mensen verschillend met dezelfde situatie om kunnen gaan. Waar haalt degene die veel beter met zijn ontslag omgaat zijn kracht vandaan? Men zegt dat onze manier van denken de kleur en smaak van een situatie bepalen, of een situatie ons aanstaat en zo ja, in welke mate. Zou het niet geweldig zijn als we altijd tevreden konden zijn, ongeacht de situatie? Zelfs wanneer we onze passies beoefenen, krijgen we te maken met minder mooie momenten, maar hoe kunnen we ervoor zorgen dat we de mindere kanten niet meer (zo) erg vinden?
Leven in het moment
Wanneer ik uit ben op het hebben van controle heb ik verwachtingen. Zodra het moment nadert om resultaat te boeken richt ik mij op één ding, waardoor mijn horizon versmald raakt. Mijn ademhaling wordt onregelmatig, adrenaline pompt door mijn lichaam en mijn hart gaat tekeer. Van alles en nog wat gaat door mijn hoofd en ik ben geregeld afwezig in het hier en nu. Dit overkwam mij niet alleen tijdens het solliciteren, maar ook bij andere belangrijke taken en keuzes, waarbij mijn toekomst in mijn handen leek te liggen. Ik heb mij zo goed als mogelijk geprobeerd voor te bereiden en toen het moment daar was, zweette ik, kreeg ik klamme handen en sprak ik wartaal. Bij mij viel het nog wel mee, maar sommige mensen irriteren zich zelfs aan zichzelf of krijgen spijt van wat ze gezegd of gedaan hebben, simpelweg omdat ze op dat moment niet helemaal zichzelf waren.
Meditatie en yoga zijn twee enorm effectief gebleken methoden om de staat van gedachteloos bewustzijn te bereiken. Je keert terug naar jezelf en niets om jou heen doet er nog toe. Dit doet mij denken aan hoe ik kinderen zie: ze kennen geen stress, zijn altijd aan het spelen en genieten en klagen nauwelijks over hun leven of hun taken. De vervelende dingen die ze meemaken zijn zo weer vergeten en het leven gaat doodleuk weer verder. Ze zijn van nature gebalanceerd en leven in het moment. Ze maken zich geen zorgen over hun verleden, noch over hun toekomst.
Vertrouwen hebben
Het lijkt mij heerlijk om me over te geven aan het moment! Ik ben dan kalm en rustig, heb niet meer al die gedachten die door mijn hoofd spoken en het belangrijkste van alles is dat mijn lichaam mij dan niet in de steek laat. Overgave wil zeggen dat ik stop met vechten. Ik ga het gevecht met mijzelf, met de natuur en met het lot niet langer aan. Kortom ik accepteer wat er is en heb vertrouwen in wat komen gaat, ongeacht mijn inbreng. Eigenlijk komt het erop neer dat ik de onbekende toekomst toevertrouw aan de bekende God, Allah. En laat islam nou net overgave betekenen!
Wat ik heb aan overgave? Niet alleen vind ik rust in mijn dagelijkse bezigheden, maar het heeft ook positieve gevolgen op de langere termijn. Niet voor niets probeert de mens al eeuwenlang zich de gave van meditatie eigen te maken. Het stressgehalte daalt, ziektes nemen af en de kwaliteit van het leven neemt toe. Niet verkeerd toch? Er is echter een verschil tussen mediteren en overgave, terwijl beiden kunnen zorgen voor een gedachteloos bewustzijn. Door te mediteren, raak je één met jezelf en laat je al het wereldse voor wat het is. Overgave daarentegen kan ervoor zorgen dat jij én diezelfde rust vindt én volledig vertrouwen hebt in wat komen gaat, want Allah heeft de controle. Iedere keer weer dat ik in een minder aangename situatie terecht kom en mijn wereldje donker dreigt te worden, helpt het om mij te realiseren dat alles gebeurt met de wil van Allah. Dat is het moment waarop mijn zorgen verdwijnen als sneeuw voor de zon.
De kunst van overgave
Op het moment dat ik mij realiseer dat alles gebeurt met de wil van Allah, ben ik dus eigenlijk bezig met het gedenken Allah. Het was dan ook een enorme troost om de volgende vers in de Koran te lezen: “Waarlijk, in het gedenken van Allah vinden de harten rust.” (13:28) Ieder orgaan heeft een eigen vorm van voldoening: de ogen zien en de oren horen. De tong haar voldoening ligt in het proeven en de maag vindt haar voldoening in voedsel. De grootste behoefte van het hart is het geloof.
Het gedenken van Allah
Het gedenken van Allah lukt ons op de één of andere manier soms beter wanneer we in de problemen zitten. Eigenlijk horen we Hem continu te gedenken, ongeacht de situatie. Sterker nog Allah zegt in de Koran: “O gij, die gelooft, gedenkt Allah in veelvuldige gedenking.” (33:41) De kracht van herhaling, zoals we in het Nederlands zeggen, geldt ook zeker hier. Meerdere keren in de Koran wijst Allah ons op het belang van het herhaald herdenken van Hem. Het gedenken zal op een gegeven moment een automatisme worden, de rust die ik zal ondervinden blijvend en de gevolgen ervan een feit.
Op het moment dat ik Allah gedenk, is het alsof ik me even terugtrek van alles. Ik herinner mezelf eraan dat er een Macht is die groter is dan mijn problemen en ik herinner mij eraan hoe dankbaar ik wel niet moet zijn voor alles wat ik heb. Vanzelf wordt mijn ademhaling weer wat dieper en regelmatiger, het is de rust die ik vind in het gedenken van Allah. Met mijn ademhaling, daalt ook mijn hartslag. Mijn lichaam wordt kalmer en dus neemt ook de (bloed)druk af. Wanneer de druk afneemt, hoeft mijn lichaam zich niet meer in te spannen en dus zal het overgaan in de rusttoestand. Het kan weer efficiënt gebruik maken van al haar biologische systemen en dus krijg ik weer de controle over mezelf terug. Ik kan weer helderder denken en ben ook weer meer in het moment aanwezig, waardoor ik op z’n minst de uitkomst van wat ik doe en denk beheers.
De sleutel tot het hebben van controle over jezelf is door de staat van gedachteloos bewustzijn te bereiken. Zoals een meer: stil en roerloos. Alle prachtige creaties eromheen worden erin gereflecteerd. Gedenk dus Allah om die rust te vinden en te behouden en om compleet vertrouwen te hebben in wat nog komen gaat. Je bent dan, zoals een poëet zou zeggen, een hart dat waarneemt en ontvangt.
