Hoe zit het eigenlijk met het schuldgevoel van mannen? Dat was de vraag van een lezeres naar aanleiding van mijn artikel Schuldgevoel is als een vriend die je nooit in de steek laat. Behalve wat speculaties bleef ik haar het antwoord schuldig. Het lijkt alsof mannen er ogenschijnlijk geen last van hebben. Maar misschien is het de schijn die bedriegt, beste lezers. Ik besloot op onderzoek uit te gaan.

De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik qua onderzoek niet verder kwam dan mijn eigen echtgenoot. Ik had voor hem drie simpele vragen bedacht. Er van uitgaande dat die vragen vanzelf zouden uitmonden in nog meer vragen. Van waaruit ik dan een helder en duidelijk verhaal zou kunnen schrijven.

Natuurlijk bleken mijn verwachtingen veel te hoog gespannen. Het liep totaal anders. In de aanloop naar het gesprek was mijn gedachte dat ik de vragen wel op een juist moment moest stellen om een fatsoenlijk antwoord te krijgen.

Maar je raadt het misschien al: het goede moment was niet te vinden. Hij was te moe, te slaperig, te hongerig, te melig, te afwezig. En was hij in de goede “mood” dan kwam het mij niet uit.

»Tot een gesprek komt het niet, tot die ene dag…

Het is een ochtend, de kinderen zijn naar school, en voordat wij weer ieder apart aan de slag moeten, hebben we nog even tijd om samen te ontbijten. Alhoewel, ik heb mijn ontbijtje eigenlijk al achter de kiezen maar lust nog wel een kop koffie. Nadat we voorzien zijn en hij zijn tanden zet in zijn boterham laat ik mijn eerste bom – vraag! – vallen:

“Heb je last van schuldgevoelens?” Vraag ik achteloos en neem een slokje van mijn koffie terwijl ik hem nauwlettend in de gaten hou.

Hij houdt op met kauwen en ik zie hoe zijn ogen zich vernauwen. “Waarom vraag je dat nou weer? Is er iets? En kan een mens niet eens rustig ontbijten zonder van die rare vragen te krijgen,” zegt hij een beetje gepikeerd nadat hij zijn hap heeft doorgeslikt.

Ik hef mijn handen op in een overgave-gebaar en leg hem glimlachend uit wat de bedoeling is. “Aha…ok nu snap ik het.” Zijn schouders zakken in en hij neemt weer een hap van zijn boterham.

“Wat was je vraag ook alweer?” Vraagt hij met volle mond. Ik herhaal mijn vraag en neem daarbij de houding aan van een echte onderzoeksjournalist. Pen en papier in de aanslag.

» Daar komt het, denk ik opgewonden..

Nog een hap die al peinzend door mijn man wordt gekauwd en weggespoeld met zijn koffie.

“Nee…eigenlijk niet.” Komt er, na wat een eeuwigheid lijkt, uit.

“Wat? Nee!” Roep ik uit. Ik kan niet geloven dat hij dit zegt. “Hoezo geen schuldgevoelens. Dat kan toch helemaal niet? Je hebt helemaal geen schuldgevoelens. Je voelt je nergens een keer rot over, of dat je tekort geschoten bent, en ga zo door?”, benadruk ik nog een keer.

Ik vraag mijn man: “Echt niet? Je voelt je nergens een keer rot over of dat je tekort geschoten bent?”

Hij zucht, legt zijn boterham neer en krabt achter zijn oor. “Ja als je het zo stelt…” en weer neemt hij een hap van zijn boterham. Hap-kauw-slik.

“Ja, ik heb er weleens last van. Denk ik.” Hij knikt als om zichzelf te overtuigen van zijn antwoord. Gretig schrijf ik het antwoord op. ‘Ja. Ik heb er weleens last van’, krabbel ik neer.

“Welke schuldgevoelens heb je dan? Je mag ze categoriseren hè”, ga ik enthousiast door.

» Hij krabt weer achter zijn oor…

Hij neemt een slok van zijn koffie maar laat zijn boterham even met rust. Al kan hij zijn blik er niet vanaf houden.

“Hoezo categoriseren, hoeveel schuldgevoelens denk je dat ik heb?” Ik had gehoopt op een hele boel, maar het lijkt er niet op alsof dat gaat gebeuren. Met mijn hand gebaar ik hem dat hij verder moet gaan.

“Ik voel me weleens schuldig naar de kinderen toe wanneer ik te streng ben geweest.” Hierop pakt hij zijn telefoon, neemt een hap van zijn brood en voor ik besef wat er gaat gebeuren, zie ik dat zijn aandacht opgeslokt wordt door zijn telefoon.

“Ho ho…is dat Alles? Kom op, er zullen toch wel meer dingen zijn?” onderbreek ik hem, ondertussen zijn telefoon wegduwend. Ik weet er wel een paar waar je je schuldig over zou moeten voelen, meneer, gaat er opstandig door me heen. Maar die gedachte hou ik wijselijk voor me.

Zijn korte en totaal niet bevredigende antwoord noteer ik in mijn boekje. “Pfff…Ik weet het niet. Het is ochtend. Wat een vragen allemaal. Uh…Ik voel me schuldig wanneer we ruzie hebben gemaakt”, flapt hij er opeens uit.

» Mijn pen houdt even stil…

Ik moet mijn best doen om niet kakelend uit te roepen: “Zekersteweten moet je je schuldig voelen!!!” Het lukt me op de een of andere manier om mijn gezicht in de plooi te houden en knik ernstig terwijl ik zijn antwoord noteer. “En standaard, mijn ‘deen’ kan beter, meer Koran, meer islamitisch verantwoord zijn en zo”, gaat hij door. “En dat was het.”

Zijn eerste boterham is al op en de tweede bijna. “Is dat alles? We kunnen erover praten als je wil? Misschien komt er meer naar boven?” Ik voel me een beetje als een psycholoog.

“Ja dat is alles… wat zal ik zeggen. Ik sta er gewoon niet bij stil. Sommige dingen gebeuren nu eenmaal”.  Hier moet ik het mee doen. En alhoewel ons gesprek helaas niet heel diepzinnig en diepgaand was, heb ik er toch veel van opgestoken.

» Een kleine vervolgcheck…

Dezelfde vraag aan twee van mijn broers levert overigens ook niet veel op. De eerste concludeert van zichzelf dat hij heel oppervlakkig is, zich zo nu en dan schuldig kan voelen omdat hij ongezond eet, te veel werkt en te weinig aan zijn geloof doet. Het antwoord van de andere broer is bijna nog korter: hij vindt dat zijn geloof beter kan en hij zou meer voor onze ouders kunnen betekenen.

Uit mijn kleine steekproef bij drie mannen komt dat ze allemaal schuldgevoelens lijken te hebben met betrekking tot het geloof.

Ik ben er wel achter gekomen dat het doeltreffender was geweest als ik de “geïnterviewden” op tijd had ingelicht, zodat zij zich fatsoenlijk hadden kunnen voorbereiden. Ik besefte ook pas achteraf dat een diepzinnig onderwerp bespreken met je partner (of naasten) kan leiden tot antwoorden die je wellicht helemaal niet wil horen. Of juist wel in mijn geval.

Wat me opvalt bij deze – overigens compleet niet representatieve – steekproef bij drie mannen, is dat ze allemaal schuldgevoelens lijken te hebben met betrekking tot het geloof.

En dat is eigenlijk alleen maar mooi. Want als moslim zijnde ben je altijd bezig met het elke keer beter te doen. Meer praktiseren. Meer ontwikkelen. Ernaar handelen. En dat dat niet altijd lukt is een feit. Naast het gegeven dat je een mens bent met een nafs (ego) die je weleens laat afdwalen, heb je ook nog eens te maken met een shaitan en zijn influisteringen. Dus die schuldgevoelens zijn zo ontstaan. Alhoewel niet gericht naar een persoon, maar juist richting Allah.

» Schuldgevoel nummer 2: familietoestanden…

Schuldgevoelens over familietoestanden blijken favoriet nummer twee.
Niet genoeg tijd maken voor het gezin.
De kinderen te streng opvoeden.
Echtelijke ruzies.
Tekort schieten naar de ouders toe.
Allemaal familie gerelateerd.

Waar ik dan wel van stond te kijken is dat mijn man en broers het voornamelijk hebben over tijd, handelingen en gevoelens. Ik was er van uitgegaan dat mannen zich schuldig zouden voelen op materieel gebied. Niet over de basisdingen zoals een dak boven je hoofd of voedsel en kleding. Maar meer de extra dingen zoals vakanties, uitjes, nieuwe spulletjes. Ik ben blij verrast dat mijn vooroordeel niet klopt. Althans niet bij deze drie mannen.

Persoonlijke issues kwamen bijna niet aan bod. Waar wij – ik spreek hier nu even namens ons als vrouwen – een heel scala aan schuldgevoelens hebben wat betreft onszelf als persoon, lijkt het bij mannen een non-issue. In plaats van een bevredigend antwoord heb ik aan mijn “interviews” vooral heel veel vraagtekens overgehouden.

» Een voorzichtige conclusie…

Ik kom wel tot de voorzichtige conclusie dat wij als vrouwen ons leven behoorlijk moeilijk maken door constant te blijven tobben met die schuldgevoelens. Terwijl de mannen daar af en toe bij stil staan, even over nadenken en weer doorgegaan met hun leven.

Laten we proberen de volgende wijze opmerking van mijn man ter harte te nemen: “Sommige dingen gebeuren nu eenmaal. En het is wat het is. Je kan als mens toch niet alles perfect doen toch? Waarom mezelf kwellen dan? Schuldgevoel is als een blok aan je been.”

Daar ben ik het hartgrondig helemaal mee eens. Nu nog leren hoe ik dat moet doen.

Hoofdfoto: Mohamed Hassan/Pixabay