We kennen Omar ibn al-Khattab ضي الله عنه als metgezel van de Profeet ﷺ en als succesvol kalief. Tijdens zijn kalifaat breidde het islamitische rijk zich uit naar Palestina, Irak, Syrië en Egypte. Er zouden in zijn tijd 4000 moskeeën gebouwd zijn. Maar we kennen hem minder goed van zijn wijze woorden. In het boek Makarim al-Akhlaq van Imam al-Tabarani staat dat Omar uitspraken heeft gedaan over verschillende tegenstellingen. Zoals over vrijgevigheid versus gierigheid, spreken versus zwijgen, innerlijk versus uiterlijk. Wat kunnen we daarvan leren?
Hij heeft gezegd:
Wees niet gierig
- “Laat niemand van jullie stilzitten en zeggen: ‘O Allah, voorzie mij van levensonderhoud,’ terwijl hij weet dat de hemel geen goud of zilver laat regenen.
- Gierigheid behoort tot de slechte eigenschappen. Waarlijk, het is beter dat een man vrijgevig is en fouten maakt, dan dat hij gierig is en alles correct doet.
- Als je een man ziet die zijn geld oppot, het vasthoudt, en zuinig is over zijn wereldse bezittingen, weet dan dat hij afscheid heeft genomen van het Hiernamaals.
Uiterlijk versus innerlijk
- Als je iemand ziet met een mooi uiterlijk maar met een slecht innerlijk, weet dan dat alles wat je aan hem bewondert je bedriegt. Wees dus op je hoede.
- Zie je iemand die veel praat, weet dan dat hij leeg van binnen is. En zie je iemand die weinig spreekt, weet dan dat zijn hart bezig is.
- En als je iemand ziet die anderen constant aanvalt, weet dan dat zijn binnenste duister is, en dat hij probeert te vluchten van het onrecht dat hij zichzelf aandoet.”
Wijze woorden: overmatig praten kan een vlucht zijn voor jezelf. Het kan een deken zijn over een leeg hart.
Wijze woorden
Wat is de uitleg van deze wijze woorden en hoe kunnen we hier op reflecteren?
Deze krachtige wijze woorden van Omar ibn al-Khattab رضي الله عنه gaan over:
1. Actieve inzet:
Het vertrouwen op Allah is geen excuus om lui of apathisch te zijn. We vragen rizq (voorziening), maar we dienen ook te streven en te handelen. Vertrouwen op Allah (tawakkul) is een kernwaarde in de islam. Maar dat betekent niet dat je gaat zitten wachten tot je voorziening uit de lucht komt vallen.
De Profeet ﷺ leerde ons juist te binden en dan te vertrouwen:
“Bind eerst je kameel vast, en vertrouw dan op Allah.” (At-Tirmidhi)
Oftewel: neem alle nodige stappen, werk hard, zoek actief naar oplossingen en dan laat je de uitkomst over aan Allah. Luiheid is geen spirituele deugd. Wees niet passief onder het mom van vertrouwen.
Neem een voorbeeld aan Maryam, die werd gevraagd de stam van de palmboom te schudden terwijl ze aan het bevallen was, waar zij gehoor aan gaf, waarna Allah haar met dadels voorzag. (Soerah Maryam vers 25)
Waardeer jij onze artikelen? Steun ons dan met een maandelijkse of eenmalige donatie!
Dat Allah je moge belonen!
2. Vrijgevigheid vs. gierigheid:
Gierigheid is een morele ziekte. Vrijgevigheid is nobel – zelfs als je fouten maakt – omdat je met een zuiver hart handelt. De intentie is krachtiger dan de perfectie van een gierige daad. Gierigheid (al-bukhl) is niet slechts een slechte gewoonte. Het is een ziekte van het hart die vertrouwen in Allah ondermijnt, relaties verstoort en het morele kompas aantast.
Een gierige persoon houdt niet alleen bezit achter. Hij houdt zichzelf ook klein. Hij vreest tekort, vertrouwt zijn Schepper niet volledig, en sluit zijn hart voor anderen.
Allah zegt:
“En wie zich hoedt voor zijn eigen gierigheid, zij zijn de geslaagden.” (Koran, 59:9)
Daartegenover staat de vrijgevige: hij geeft met vertrouwen, zelfs als hij niet perfect is. Zijn hart is open. Hij handelt met ikhlas (zuivere intentie), wat zwaarder weegt dan een foutloos maar koud en berekend gebaar.
“Allah kijkt niet naar jullie uiterlijk of rijkdom, maar Hij kijkt naar jullie harten en daden.” (Sahih Muslim)
Vrijgevigheid is niet iets wat je pas moet doen als je perfect bent. Het vormt namelijk je hart en het geneest je hart.
Een gierige daad, hoe berekend ook, mist zegen.
Een vrijgevige daad, zelfs met fouten, draagt licht en beloning met zich mee.
“Bescherm jezelf tegen het Vuur, al is het met een halve dadel.” (Sahih al-Bukhari)
Gierigheid is angst vermomd als behoedzaamheid.
Vrijgevigheid is vertrouwen vermomd als daad.
Wijze woorden: leer kijken met het hart, niet alleen met de ogen.
3. Aantrekkelijkheid is soms een masker:
Een mooi uiterlijk kan misleidend zijn. Ware waarde zit in iemands binnenkant, hoe hij denkt, voelt, en anderen behandelt. De mens heeft de neiging om uiterlijk als graadmeter te nemen voor iemands waarde. Maar de islam leert juist het tegenovergestelde: Allah kijkt niet naar je gezicht of je rijkdom, maar naar je hart en daden (zoals vermeld in Sahih Muslim).
Een krachtig voorbeeld is Abu Lahab, de oom van de Profeet ﷺ. Volgens overleveringen was hij knap, goedgekleed, en invloedrijk in Quraysh. Toch werd hij in de Qur’an vervloekt met naam in Surah al-Massad, iets wat uniek is.
Zijn schoonheid kon zijn haat, arrogantie en vijandigheid jegens de waarheid niet bedekken.
Iemands schoonheid, kledingstijl of charme zegt niets over zijn ziel.
Wie uiterlijk bewondert, maar het innerlijk negeert, loopt het risico om misleid te worden.
Je moet leren kijken met het hart, niet alleen met de ogen. Kies je vrienden, leiders en echtgenoot niet op uiterlijk, maar op karakter en taqwa (godsbewustzijn).
Train jezelf om je te laten raken door goedheid, niet door glans.
4. Spreken of zwijgen zegt veel over je binnenste:
Wie constant praat, vult meestal leegte. Wie stil is, leeft met overpeinzing.
In de islam wordt spreken niet alleen beoordeeld op wát je zegt, maar ook op waaróm en hoe vaak je spreekt. Onze tong is een spiegel van het hart. Overmatig praten kan een teken zijn van innerlijke leegte, afleiding of zelfs onzekerheid. Terwijl stilte vaak duidt op innerlijke rust, reflectie en diepgang.
De Profeet ﷺ zei:
“Wie gelooft in Allah en de Laatste Dag, laat hem het goede spreken of zwijgen.” (Bukhari & Muslim)
Overmatig praten kan een vlucht zijn voor jezelf. Het vult de holle ruimte die anders gevuld zou moeten worden met introspectie, zelfkennis en bewustzijn van Allah. Het kan een deken zijn over een leeg hart.
Maar de stille mens is vaak bezig met zijn binnenwereld. Hij luistert, observeert, analyseert — voordat hij spreekt. Hij overweegt zijn woorden, beseft de impact ervan en voelt verantwoordelijkheid.
Het Nederlandse spreekwoord bevestigt dat er overal in de wereld zo wordt gedacht: “Stille wateren hebben diepe gronden.”
Imam Ash-Shafi’i zei: “Als je stil bent, zullen mensen denken dat je wijs bent. En als je spreekt, zorg dan dat je het bevestigt.”
5. Projectie van innerlijke strijd:
Veel mensen die anderen bekritiseren of aanvallen, doen dat uit interne strijd of onopgeloste pijn. Wees daarom geduldig, en laat hun haat jou niet besmetten.
De duisternis van binnen, waarover Omar sprak, verwijst naar een onbehandeld, ruw en dus onverzorgd hart:
Een hart gekweld door spijt;
…. gevuld met afgunst;
….op drift door zonden
….of leeg van spirituele voeding
Deze innerlijke duisternis zoekt een uitlaatklep en dat uit zich vaak in kritiek op anderen. De eigenaar van zo’n hart weet helaas niet dat hij zijn hart hiermee alleen zwarter en zwakker maakt. Dat Allah hem moge leiden!
Allah zegt:
“En zeg Mijn dienaren dat zij datgene zeggen wat het beste is. Voorwaar, de Shaitan zaait tweespalt tussen hen.” (Koran, 17:53)
En de Profeet ﷺ zei: “Een moslim is degene voor wiens tong en handen andere moslims veilig zijn.” (Sahih al-Bukhari)
Dit gedrag komt voort uit een onbalans in het innerlijk. Niet zelden is het een vorm van zelfhaat die zich verkleed als “eerlijkheid” of “principes”.
Val je medemens niet aan — onderzoek waarom je de drang voelt om dat te doen.
Vreedzame mensen bouwen, verdwaalde mensen breken.
Als je merkt dat je continu strijd voert met anderen, vraag jezelf dan af:
“Ben ik eigenlijk in oorlog met mezelf?” Wat haat ik van mezelf? Wat kan ik aan mezelf veranderen?
De mens die met zichzelf in vrede is, is niemand tot last.
O Allah,
Schenk vergiffenis, genade en hoge graden in het Paradijs aan mijn overleden ouders, en aan alle ouders die ons zijn voorgegaan.
Genees onze zieken; verlicht hun pijn, en schenk hen kracht en sabr.
O Allah, wees met onze broeders en zusters in Palestina en overal ter wereld waar onderdrukking heerst.
Schenk hen veiligheid, eer, en overwinning.
En maak ons tot dienaren van rechtvaardigheid, liefde en standvastigheid.
Amien.
