Ons geloof stijgt en daalt en heeft constant nieuwe impuls nodig. Dit behoort tot de cyclus van geloof. Eigenlijk is het zo met alles in het leven: we zijn constant onderhevig aan veranderingen. ‘Ups and downs’ ; het hoort er allemaal bij. Het is normaal. Maar, is geloof de vrijwaring van moeilijkheden?
Wat gebeurt er als het voelt alsof je leven niet normaal is en het er ook niet naar uitziet dat het weldra wel normaal zal zijn? Is geloof = geluk? Zijn goede daden = een goed leven?
Geloof = Geluk?
Het is gemakkelijker om alhamdoelilah (Godzijdank) te zeggen als je gelukkig bent of als de zaken goed lopen. Het is moeilijker als dat niet zo is. Dat is de menselijke aard. Op zich is er niets mis met dit gevoel, maar er is wel iets mis met onze kennis over het geloof. We zijn niet genoeg voorbereid op de zaken waarmee Allah ons test. De discussies over geloof zijn vaak te simplistisch. Ze draaien om een paar basisconcepten en samengevat komt het ongeveer neer op:
Geloof = Geluk
Rechtschapenheid = Gemak
Gebed = Probleem opgelost
Goede daden = Goed leven?
Het komt er volgens deze theorie simpel gezegd op neer dat ‘wie goed doet, goed ontmoet’ in dit leven. Technisch gezien is deze uitspraak ook niet onjuist. De zoetheid van het geloof is een smaak die alle andere smaken van deze wereld overtreft. Het schenkt een gevoel van gelukzaligheid. Rechtschapenheid en goede daden brengen je dichter bij Allah. Hij opent deuren die je nooit mogelijk achtte of waarvan je het bestaan niet eens afwist. Je goede daden leiden je bovendien naar het Paradijs. En de rust en steun die je kunt vinden in het gebed, vind je nergens anders.
Maar, je leven kan nog steeds op zijn kop staan en abnormaal lijken ondanks dat je gelooft, goed doet en troost vindt in je gebed. Je kunt oprecht gelovig zijn, maar geen ‘geluk’ hebben in bepaalde zaken. Je kunt rechtschapen daden doen, maar toch door enorme moeilijkheden gaan. Pas dus op met deze theorie. Want als je dit zegt tegen mensen die geloven, rechtschapen daden doen en smeekbeden verrichten, lijkt het wel alsof je zegt dat ofwel de islam en het geloof niet helemaal goed zijn (omdat de oplossing voor het probleem uitblijft). Of dat je beweert dat hun geloof zwak is (omdat hun gebeden onbeantwoord blijven). Geen van beide is waar.
Gebed = Probleem opgelost?
Sta me toe het uit te leggen aan de hand van een voorbeeld. Er is wellicht geen enkele ouder die Allah niet heeft gesmeekt om hun zieke of gehandicapte kind of dat van anderen weer beter te maken. Toch heeft onze oemmah (gemeenschap) nog steeds zieke en gehandicapte kinderen. Door de geschiedenis heen hebben mensen Allah gesmeekt om het leven van een geliefde te redden om diezelfde geliefde vervolgens te begraven. Dus, het gebed betekent niet: ‘probleem opgelost’.
Veel rechtvaardige mensen staan op om vervolgens verbannen te worden vanwege hun geloof. Veel mensen spreken de waarheid in het gezicht van een tiran om er later voor gestraft te worden. Velen van ons leven met volledige overtuiging, met een onwrikbaar geloof in het bestaan en de wijsheid en genade van Allah. Toch kunnen ook deze mensen gevoelens van ‘ongeluk’ of ‘angst’ ervaren voor wat zal komen.
Waar gaat het mis?
Er schort iets in onze spirituele opvoeding. Om dit op te lossen, moeten we leren eerlijk te zijn met onszelf en ook om eerlijk te zijn naar anderen. We zullen moeten toegeven dat we gelukkig kunnen zijn met Allah, maar toch kunnen opzien tegen de beproevingen die Hij ons voorschotelt. Geloof is namelijk geen schild tegen ongemak en ongelukkige gevoelens.
Niemand heeft me dit ooit verteld. Mensen bedoelen het goed als ze zeggen: “Allah zal je gebeden niet onbeantwoord laten, smeek gewoon!” Mensen nemen dan precies aan alsof je nog niet genoeg gebeden hebt, of er moet een grondige reden zijn waarom Allah de gebeden niet verhoort. Men vergeet dat het doorstaan van een test – ook al willen we dat niet altijd – ook een geldig antwoord is van Allah. En verder weten wij lang niet altijd wat goed is.
Er kan een oorzaak zijn, een vroegere zonde bijvoorbeeld of een keuze, die aan de basis ligt van een beproeving. Maar er kunnen ook tal van andere redenen zijn waarom Allah ons niet geeft waar we om vragen of waar we op hopen. Dit is niet omdat we het niet verdienen. Goede daden verrichten, betekent niet automatisch een probleemloos leven. Het is niet zo dat je niet goed genoeg bent.
Er gebeuren ook ‘slechte’ dingen met goede mensen
“Je bent een goed persoon, dus enkel het goede zal naar jou komen, wees gerust”, hoorde ik vroeger wel eens. Maar ‘goede dingen’ overkomen ook ‘slechte’ mensen. En ‘slechte dingen’ overkomen ook ‘goede’ mensen. Ook al verrichten ze het gebed. Ook al doen ze goede daden. Je kunt je uiterste best doen en toch tekortschieten. Je kunt je hele leven bidden voor iets dat nooit tot jou zal komen. Op zo’n moment zit de wijsheid van het geloof niet in hoop, maar in acceptatie. Soms dienen we gewoon te accepteren wat Allah voor ons bepaald heeft.
Dit klinkt wat ongemakkelijk. Als we het hebben over gebed en hoop, praten we liever over de profeet Zakariyya (Zacharias) عليه السلام. Hij smeekte Allah om een kind en later, op heel oude leeftijd, werd hij met een jongen begunstigd. Dit terwijl het onmogelijk leek om nog een kind te krijgen. Maar er is ook het verhaal over Aboe Talib, de oom van onze profeet Mohammad ﷺ. Hij voedde hem ﷺ op en beschermde hemﷺ in zijn missie om de islam te prediken. Maar, Aboe Talib stierf zonder de islam te accepteren.
Was er iets mis met de profeet, dat Allah hem niet gaf waar hij om vroeg? Was hij niet goed genoeg? Heeft hij niet hard genoeg gebeden? Deed hij niet genoeg zijn best? Astaghfiroellah (moge Allah ons vergeven). Nee, natuurlijk was er niets mis met hem. Dus profeten vragen soms dingen aan Allah die ze niet krijgen. Waarom nemen we dan aan dat wij wel zullen krijgen wat we vragen?
Een deal sluiten met Allah
Het geloof is geen contract met Allah waarbij we gebeden kunnen inruilen voor diensten. Als we dat begrijpen, kunnen we misschien beter omgaan met het lot. Misschien hoeft het niet zo erg te zijn – op spiritueel niveau – dat Allah ons niet geeft waar we om vragen. Zelfs wanneer je op de juiste manier, op het juiste moment om de juiste dingen vraagt.
Het leven is niet eenvoudig. Het geloof is niet eenvoudig. Waarom proberen wij er dan vaak een eenvoudige optelsom van te maken? 1+1=2 ofwel goede daden en gebed geven gezondheid en een zorgeloos leven (succes)?
Vertrouwen op Allah en hopen op de beloning in dit leven en het volgende is mooi en klopt ook. Maar het is soms net te simpel. De overtuiging ‘goede daden = een goed leven’ verklaart niet waarom de vader van Ibrahiem (Abraham) عليه السلام hem probeerde levend te verbranden. De profeet Yoesoef (Jozef) عليه السلام werd als onschuldig kind voor dood achtergelaten in een waterput en zat later jaren in de gevangenis voor een misdaad die hij niet beging. Assia – de vrouw van de farao en een van de vier beste vrouwen in de geschiedenis van de gelovige vrouwen – stierf door marteling van haar man. Goede mensen hebben niet altijd garantie op een goed en gelukkig leven. Islam is onze levenswijze en wat we nodig hebben. Het is niet een beloning- en bestraffingssysteem van geven en nemen om onze behoeftes te vervullen.
Het geloof is geen contract waarbij we gebeden kunnen inruilen voor diensten
Als we ons begrip van het geloof beperken tot een simplistische, bijna contractuele relatie met Allah, dan kunnen we niet eens de testen van de profeten verklaren. Ook kunnen we dan niet begrijpen – laat staan er mee omgaan – waarom en waarmee Hij de rest van ons test.
Is geloof de vrijwaring van moeilijkheden?
We dienen echt te zijn in onze gesprekken over geloof, want anders spiegelen we elkaar onrealistische verwachtingen voor en bereiden we elkaar niet voor op het moment van moeilijkheden. Geloof is geen bescherming tegen moeilijkheden. Geloof omvat moeilijkheden. Moeilijkheden maken onderdeel uit van ons geloof.
Allah zegt: “Denken de mensen dat zij met rust worden gelaten omdat zij zeggen: “Wij geloven” en vervolgens niet beproefd zullen worden? En voorzeker, Wij hebben degenen die hen zijn voorgegaan (ook) beproefd. Daarom zal Allah ook hen die waarachtig zijn, onderscheiden en de leugenaars kenbaar maken.” (Koran, 29:2-3)
En Allah zegt : “En waarlijk, Wij zullen jullie beproeven met iets van vrees en honger, (maar ook) verlies van rijkdommen, levens (dood en ziekte) en vruchten (die voortvloeien uit jullie arbeid). Maar verkondig blijde tijdingen (van het Paradijs) aan de geduldigen. (Koran, 2:155-156)
Allah test iedereen anders
Allah test ieder van ons anders, maar in elk afzonderlijk geval – elke keer – is een test een uitnodiging tot succes. Ontbering is het proces waardoor we onszelf bewijzen, doorgronden en versterken. Het ervaren en het dichter bij Allah komen, is hoe ons geloof zowel wordt getest als versterkt.
Als we kunnen veranderen hoe we moeilijkheden ervaren, dan kunnen we ook veranderen hoe we elkaar waarnemen. In ons culturele onderbewustzijn zien we nog steeds wereldse mislukking als gelijkwaardig aan spirituele mislukking. Dus als we mensen zien die dakloos zijn, gaan we uit van schuld. Wanneer we mensen zien die geconfronteerd worden met depressie of echtscheiding, gaan we uit van schuld. We kijken zelfs naar vluchtelingen en slachtoffers en kinderen met speciale behoeften en we zoeken naar fouten. Want als het zo erg is, moet het iemands fout zijn, toch?
Maar de wil van Allah is geen fout, het is een test. In plaats van elkaar verwijten te maken voor datgene waarmee Allah ons test, kunnen we elkaar respecteren voor de worstelingen die we allemaal doorstaan. We kunnen elkaar zien met meer compassie voor onze uitdagingen en minder met afkeer en oordeel.
Dus stel je voor: je hebt al je zaken op de juiste manier aangepakt, maar de juiste dingen gebeuren niet. Of je was liefdadig naar anderen, maar zij behandelden je slecht. Of je hebt enkel halal (op een toegestane manier) verdiend, maar het is je afgenomen. Onthoud dan dit: je wordt getest. Allah test degenen die Hij liefheeft. En wanneer Hij de moeilijkheidsgraad verhoogt, nodigt Hij jou direct uit om hoger te klimmen.
Dus wat als we geconfronteerd worden met mislukking?
Het eerste wat moet gebeuren is een herdefiniëring van wat ‘mislukking’ inhoudt. Ik denk steeds bij mezelf: “Wat is het ergste dat me kan overkomen in dit leven?” En dat is dat Allah mijn ziel neemt terwijl Hij niet tevreden is over mij. Dat we eindigen in de hel. Geen geluk in dit leven kan deze mislukking compenseren.
Het is nuttig om te onthouden dat het niet mijn falen is, als…
- ik er niet in slaag om fit te blijven omdat ik zoveel ballen in de lucht te houden heb
- vasten in Ramadan niet gaat omdat mijn gezondheid het niet toelaat
- het me niet lukt via rigoureus onderzoek om de remedie of oorzaak te vinden van een bepaalde kwaal
- …
Er kunnen allerlei gevoelens de kop op steken, maar ik voel me niet schuldig. Omdat het mijn schuld niet is. En ik voel me niet verbitterd, omdat het mijn test is. En deze testen eren ons.
Bang zijn is ook geen mislukking. Evenmin zijn werkloosheid, ongehuwd zijn, gescheiden zijn, kinderloos blijven mislukkingen. Niet alles wat onaangenaam is, of onverwachts of ellendig, is een mislukking. Het zijn allemaal testen en als je het als een test ziet, zit de moraal goed om naar de juiste antwoorden te zoeken, als die er al zijn. Zelfs een zonde is geen mislukking, want zolang je leeft, biedt deze zonde je de kans om berouw te tonen en vergeving te vragen. Hoe groter de zonde, hoe groter de zegeningen van berouw ervan. Hoe vaak zagen we dat een grote zonde de eerste stap was voor iemand om vol berouw een reis te maken naar Allah? Zonden zijn enkel mislukkingen als ze je verder weghouden van Allah, in plaats van je dichter bij Hem te brengen.
De hel is de enige mislukking
Nogmaals… verslaving is geen mislukking, depressie is geen mislukking en armoede is geen mislukking. De enige mislukking is de hel. Al de andere zijn fases of leerscholen in dit leven, die we zien als mislukking omdat ze onvervulde verwachtingen zijn.
Allah bezit alle kennis en alle wijsheid. Allah is de beste van de Plannenmakers, dus waarom neem je dan aan dat jouw wensen Zijn wil vervangen? Zelfs wanneer je jouw wensen veelvuldig uit in gebed?
Het is absoluut waar dat Allah Qadr (het lot) kan herschrijven op basis van jouw smeekbeden, maar dat is nog steeds Zijn keuze en wil. Allah heeft deze wereld altijd onder controle. En dat betekent ook jouw wereld. Als je nog steeds denkt dat jij de controle hebt, zul je het heel, heel moeilijk vinden om te realiseren dat dat niet zo is.
Als we begrijpen dat we niet kunnen bepalen wat er gebeurt en wat niet, kunnen we onszelf bevrijden van de misplaatste schuldgevoelens van de dingen die fout gaan. Veel mensen worstelen met schuldgevoelens. Indirect komt de vraag op:
Wat heb ik gedaan om dit te verdienen?
Hoor je het vermoeden daarbinnen? Dat omdat je goed doet, je niets slechts mag overkomen? Je verwacht dat goede daden het goede leven met zich meebrengen.
Er is ook een tweede vermoeden. Dat een keuze in je leven een bepalende factor was voor wat er is gebeurd. Dit vermoeden heeft te maken met controle. En zolang je probeert vast te houden aan dat vermoeden van controle, is er een bepaald gevoel van falen omdat de uitkomst niet was wat je gewenst had. Dit is ook voor mij persoonlijk nog vaak een uitdaging. Als mij iets zou overkomen zoals een aardbeving bijvoorbeeld waardoor ik alles kwijt zou raken, dan is dat op de één of andere manier te accepteren. Maar een huwelijk dat stuk loopt waarin ik zelf een vrije partnerkeuze had en ik deel uitmaakte van de uitkomst, is moeilijker te verteren.
Ik stel niet dat we de hoop op Allah moeten verliezen en moeten wanhopen aan Zijn genade. Integendeel. Allah aanhoort elke smeekbede, telt elke traan en kent precies mijn en jouw uitdagingen en pijn. Hij hoort ons en met Zijn wijsheid geeft Hij ons precies wat we nodig hebben.
Zelfs als we het niet begrijpen.
Zelfs als we het niet kunnen zien.
Zelfs als het pijn doet.
Allah test ons uit genade
Het gaat om vertrouwen stellen in de wijsheid van Allah. Leren begrijpen dat wanneer Hij ons op de proef stelt, dit een onderdeel is van Zijn genade. Geen afwijking daarvan. Wanneer Hij ons iets schenkt, is dat een deel van Zijn genade. Wanneer Hij ons iets achterhoudt, is ook dat een deel van Zijn Genade.
Een ander begrip dat mag aangehaald worden is dat van: ‘ Fa inna ma’al oesri yoesraa, inna ma’al oesri yoesra.’ – Dus zeker, met de moeilijkheid komt het gemak. Nogmaals, zonder twijfel, met de moeilijkheid komt het gemak. (Koran, 94:5-6)
Heel vaak lees ik een quote op social media of zelfs in bepaalde Nederlandse interpretaties van de Koran dit vers als: NA moeilijkheid komt gemak, zoals in ‘na regen komt zonneschijn’. Maar dat is niet wat dit vers ons leert. Er staat niet ‘na’, maar ‘met’ moeilijkheid komt gemak!
De ontbering zal je gemak brengen. Allah vertelt ons niet wat het gemak zal zijn, of wanneer het zal komen. Hij zegt dat Hij gemak zal brengen tijdens de moeilijkheid, dus vertrouw op Hem. Zelfs al wordt het niet onmiddellijk of misschien zelfs nooit duidelijk in dit leven.
Leren van de pijn
Pijn is geen gemakkelijke leerschool. Het vraagt vaak veel opoffering en geduld, vaak een verlies van inkomsten en veel tranen. Maar je leert om alles in perspectief te zien. Je leert medeleven te hebben met jezelf en anderen.
Door de pijn en moeilijkheid leer je wat je dacht dat je al wist: onvoorwaardelijke liefde en acceptatie. Je leert groter te zijn dan je angsten en kleiner dan je ego. Je beseft dat hulp vragen en krijgen o.k. is. Je begrijpt het verschil tussen cultuur en religie. Je durft ‘nee’ zeggen. Je leert grenzen stellen en regels op te stellen. Met de moeilijkheid komt gemak.
Pijn is geen gemakkelijke leerschool
Geloof slijt in onze harten, net zoals onze kledij verslijt
De beproevingen die Allah ons oplegt en ons ‘beschadigen’ en vormen, zijn eigenlijk uitnodigingen van Allah om onszelf te herstellen en te vernieuwen. Onze test is een uitnodiging, een kans, een obstakel – maar geen straf of Goddelijke wreedheid. En als we weten dat die testen sowieso zullen komen – en sommigen misschien zelfs blijven – dan kunnen we ons daar beter op voorbereiden.
Vertrouw op Allah wanneer Hij zegt dat Hij geen enkele ziel meer belast dan zij kan dragen.(Koran, 2:286). Leg je angsten bij Allah en Hij zal je sterken en belonen voor je moed. Leg je pijnen en zorgen bij Allah neer. Hij zal je kalmeren en belonen voor je geduld. Breng je eenzaamheid, je angst, je verwarring bij Allah. Ga er niet van uit dat de enige emoties die een ‘goede moslim’ ervaart dankbaarheid, geluk en ontzag zijn. Leg al je emoties bij Allah neer. Je onzekerheid, je teleurstelling, je woede en Hij zal je zegenen en begeleiden naar wat beter is voor jou in dit leven en het volgende. Zelfs als dit afwijkt van jouw verwachtingen.
Verwacht dat er testen zullen komen. De moeilijkheden zijn een test. Of je slaagt of faalt, wordt niet bepaald door overwinning, maar door het verdragen van de test en jouw nabijheid bij Allah. Geloof is geen bescherming tegen moeilijkheden. Geloof is de bescherming tegen het onderuit gaan tijdens de moeilijkheden.
O Allah, bij Uw mooie namen en perfecte eigenschappen, vragen wij U om ons te beschermen bij beproevingen en moeilijkheden en om ons hierdoor dichter bij U te laten komen. Schenk ons kracht, moed, geduld en doorzetting om te strijden op Uw pad.
Amien.
