Soms worden we in de waan gelaten door Shaitan (de duivel) of onze ego, dat we goed bezig zijn. We komen onze verplichtingen na, zoals de salah (het gebed), het vasten tijdens Ramadan, de jaarlijkse zakat (vermogensbelasting) en het met zekere regelmaat lezen van de Koran. En dat lijkt ons wel genoeg.
We leven van de ene op de andere dag, terwijl we tevreden zijn over onszelf. We streven niet naar verbetering en al helemaal niet naar Ihsaan (uitmuntendheid, perfectie).
Waarom kan ik niet als hen zijn?
Vervolgens lezen we biografieën. Biografieën van moslimmannen en -vrouwen van het verleden, van leiders en getalenteerde mensen. We ontmoeten mensen in ons leven die veel meer bereikt hebben dan we ons ooit konden voorstellen. En dan vragen we ons af: “Waarom kan ik niet net als hen zijn?”
De meesten van ons streven ernaar om in de voetsporen van de profeten en hun metgezellen te treden. Echter kan alleen een handjevol mensen dat werkelijk doen. Het lijkt ons onbereikbaar, een ver-van-ons-bedshow. En daarom schuiven we onze ambities opzij, want: we zijn vast niet goed genoeg. Of we zijn nog jong: de tijd is er nog niet voor aangebroken, maar op een dag wel in sha Allah (Als God het wil).
Ihsaan is uitmuntendheid, perfectie, evenwicht en harmonie
Ihsaan is uitmuntendheid
Wat betekent ihsaan eigenlijk? Het heeft, zoals vele andere Arabische woorden, een uitgebreide reeks aan betekenissen. Het kan niet makkelijk in één Nederlands woord of zin samengevat worden. Ihsaan is uitmuntendheid of excellentie. Het is perfectie, schoonheid, evenwicht, harmonie, discipline, een goed karakter, zachtheid, vriendelijkheid, verbetering, doorzettingsvermogen en wilskracht. Ihsaan is een menselijke reflectie, een menselijke poging om een hoog niveau te bereiken op het vlak van de 99 Schone namen van Allah, Verheven is Hij.
In soera ar Rahman (hoofdstuk ‘De Barmhartige’) gebruikt Allah één van de meest krachtigste en moeilijkst te gebruiken literaire hulpmiddelen, namelijk de retorische vraag. Als je in welke mate dan ook literatuur bestudeerd hebt, zul je weten dat de retorische vraag alleen gebruikt kan worden in zeer belangrijke, specifieke situaties. En dat het alleen gebruikt kan worden wanneer de auteur veel zelfvertrouwen heeft en invloed heeft op het antwoord en de aanleiding tot het stellen van de vraag. De retorische vraag is bijzonder, omdat het, terwijl het antwoord op de vraag gegeven wordt, de lezer laat overpeinzen over de betekenis van de vraag en de redenen erachter en die zijn vanzelfsprekend. Allah zet dit literaire hulpmiddel in en gebruikt het op werkelijk wonderbaarlijke wijze.
Ihsaan wordt beloond met ihsaan
De meest voorkomende retorische vraag die in soera ar Rahman gesteld wordt is: “Welke gunsten van jullie Heer verloochenen jullie dan?” De vraag wordt 31 keer gesteld op een totaal van 78 verzen in dit hoofdstuk van de Koran. Hoewel, er is tussen twee van deze 31 retorische vragen een andere, meer subtiele, doch ongelooflijk krachtige aya (vers). Het gaat als volgt: “Is de beloning voor ihsaan iets anders dan ihsaan?”
Deze retorische vraag is wonderbaarlijk op een groot aantal vlakken. We noemen er een paar. Als je oprecht je best doet op de weg van Allah, kun je ihsaan bereiken in zowel je aanbidding als in je dagelijkse activiteiten:
1. Je zult worden gezegend door Allah met de zegening van de zoetheid van het geloof. Je zult een van de weinige mensen zijn die de oppervlakte van de aarde bewandeld hebben en dit niveau van geloof geproefd hebben.
2. Hij zal je belonen met de zegening van een constant Godsbewustzijn. En alles wat je doet zal verbonden zijn aan een hoger doel.
3. Allah zal je belonen met de zegening van succes in deze doenja (het wereldse leven). Dit is onder andere te zien in onze geschiedenis, onze Gouden Eeuw. De moslims uit die tijd bereikten ihsaan in hun rituelen en andere activiteiten. Allah beloonde deze ihsaan met ihsaan op het gebied van kunst, architectuur, filosofie, medische ontwikkelingen, enzovoort.
4. Je zult gezegend worden met de zegening van het ultieme succes: Jennah (het Paradijs) in het Hiernamaals. En dat is de ultieme ihsaan.
Deze ene aya (Koran, 55:60) waarin deze retorische vraag is verscholen, is kort maar toch enorm krachtig. Als je beseft wat de waarde is van ihsaan, ernaar zoekt, en streeft, ervoor werkt en je wortels voedt om je stam voor te bereiden om veel prachtige vruchten te dragen, dan zal je beloond worden met Allahs ihsaan.
Kies je voor de makkelijke weg of de steile weg?
De toepassing van ihsaan
Dus hoe verhoudt dit zich tot ons, hier en nu op dit moment? Of je nu alleenstaand of getrouwd bent, werkt, studeert, of een stay-out-home-mum bent. We zijn vaders, moeders, broers en zussen, tantes en ooms, zoons en dochters. Hoe kunnen wij als simpele moslims toch ihsaan toepassen?
* Doe altijd je best, want daar houdt Allah van *
Dat betekent dat elke dag, wanneer je bijvoorbeeld in een saaie les zit en de taak krijgt om een opstel van vijftien pagina’s te schrijven; of je krijgt een groot project van je baas; of je moeder vraagt je om het eten klaar te maken of je kamer op te ruimen; of je broer of zus vraagt je om hulp met het maken van huiswerk of om samen buiten te spelen – dat je dan even wacht met reageren als je weerstand voelt. Dat je even stopt …. en je realiseert dat dit jouw kans is op ihsaan. Dat dit een kans is voor je om je intentie Allah tevreden te stellen waar te maken door je best te doen. Opdat je op de Dag des Oordeels je boek zal openslaan, en Hij jou met vreugde zal aankijken en trots op je zal zijn. Omdat Allah ervan houdt dat wanneer iemand van jullie een taak krijgt, hij of zij dit op de meest excellente manier uitvoert, zo blijkt uit een overlevering ( al-Tabarani).
Deze overlevering vertelt ons niet dat Allah het ‘leuk’ vindt of ‘goed’ wanneer je dingen met ihsaan doet, maar dat Allah ervan hoúdt wanneer we dingen met ihsaan doen. Allah hoúdt ervan! Denk daar voor een seconde over na en laat het even bezinken. Denk aan de laatste keer dat iemand die jij respecteert of bewondert je vertelde dat hij of zij hield van iets dat jij deed. Hoe voelde je je daarbij? Je straalde waarschijnlijk dagenlang. En je bleef het beeld van zijn of haar blik en de woorden die gezegd werden in je hoofd herhalen, steeds opnieuw. Stel je dan eens voor hoe geweldig het zal voelen om iets te doen waar Allah van houdt.
* Verricht extra vrijwillige daden van aanbidding *
Verplichte daden zoals de gebeden zijn goed en belangrijk, maar waarom voegen we er geen soenna (al de overleveringen en handelingen van de Profeet Mohammed ﷺ of vrijwillige gebeden aan toe? Geleerden benadrukken het belang van vrijwillige daden van aanbidding, opdat we dichter bij Allah komen.
De beloning voor het verrichten van het doha (voormiddag)gebed bijvoorbeeld kan vergeleken worden met dat van een oemra (kleine bedevaart naar Mekka). Om het belang ervan nog eens te benadrukken: de Profeet ﷺ heeft gezegd: “Een gebed onmiddellijk gevolgd door een ander gebed zonder kletspraat tussenin wordt in Illiyoen geregistreerd.” (Aboe Dawoed). Illiyoen is het meervoud van ‘oelayy en betekent hoogte, hoge plaatsen of mensen die op hoge plaatsen zitten.)
We hebben dit leven, met al de beproevingen en rampspoeden van deze wereld, gekregen om onze status in Jennah te bepalen. En het is de bedoeling dat je ernaar streeft zo hoog mogelijk te komen in het paradijs. Er zijn verschillende mogelijkheden om dat te bereiken. Zoals Aboe Hoeraira heeft overgeleverd: “Mijn vriend (de Profeet ﷺ) adviseerde mij om drie dingen te doen en ik zal ze niet nalaten totdat ik sterf en dat zijn: elke maand drie dagen vasten, het doha gebed verrichten en het witr gebed verrichten voor het slapengaan.” (Boechari)
Door vrijwillige gebeden te verrichten, het soenna vasten te doen herleven, en de Koran te lezen, onderwijzen en memoriseren, mogen wij er op hopen dat Allah de Verhevene onze tekortkomingen over het hoofd zal zien, ons helpt om onze fouten in te zien en ons verheft om meer goede daden te verrichten, in sha Allah (Als God het wil).
*Perfectioneer je gebed *
Vanaf de eerste dag dat we als kind het schoolgebouw betreden, leren we dat we naar perfectie moet streven. Perfecte haarkapsels, netjes geknipte nagels, perfect gestrikte veters, een perfect handschrift en perfect rechte rijen. Als dit de gedragsregels van het wereldse leven zijn, hoe zit het dan met de religieuze verplichtingen?
De meesten van ons kunnen de verplichte gebeden wel onderhouden, maar toch zijn deze gebeden soms halfslachtig door een gebrek aan khushoo (nederigheid, toewijding en concentratie) en perfectie. We begeven ons naar ons gebedskleed alsof we ergens heengaan om gewoon maar aanwezig te zijn of om ons gezicht eventjes te laten zien en hebben er nauwelijks gevoel bij.
Oem Hani zei: “Ik zag de Profeet ﷺ geen lichter gebed verrichten dan dat (doha) gebed, en toch verrichtte hij perfecte buigingen en neerknielingen.” (Boechari)
De Profeet ﷺ hechtte veel waarde aan vrijwillige gebeden, net zoals hij dat deed bij de verplichte gebeden. Perfectie, uit liefde voor Allah! Er zijn andere gelijkwaardige ahadith (uitspraken en handelingen van de Profeet Mohammed ﷺ waarin hij zijn metgezellen adviseerde om hun hielen tegen het Hellevuur te beschermen door hun kleine rituele wassing te perfectioneren. Dit, omdat sommige mensen hun hielen niet of nauwelijks wasten.
Ihsaan: ga goed met je tijd en je talenten om
* Ga goed met je tijd en je talenten om *
Hasan al-Basri zei: “O zoon van Adam! Jij bent slechts een verzameling van dagen; wanneer er een dag voorbij gaat, komt er een eind aan een deel van jou.” Op een ochtend, toen Mohammed Ibn Wasi gevraagd werd over hoe het met hem ging, antwoordde hij: “Hoe kan de situatie van iemand zijn die steeds dichterbij het Hiernamaals komt, door elke dag die voorbijgaat?”
Wij komen elke dag dichter bij onze dood. Ons leven komt tot een einde. Onze rol op deze wereld zal binnenkort over en uit zijn. Wat hebben we gedaan om trots op te zijn op de Dag des Oordeels? Zullen we een van degenen zijn die zouden wensen dat ze meer hadden gedaan?
Dit vraagt om een scherpe zelfreflectie van onze levens en onze tijd. Over productiviteit gesproken, Annie Dilliard schrijft in haar boek The Writing Life: “Hoe wij onze dagen besteden is, uiteraard, hoe wij onze levens besteden. Wat we met dit uur, en dat andere doen, is wat we aan het doen zijn.”
Als we naar onze levens kijken; welke daden nemen de meeste tijd, vaardigheden en energie in beslag? Doen we echt ons best om onszelf – omwille van Allah – te redden in het Hiernamaals?
Als we goede sprekers zijn, verspreiden we dan het woord van Allah in onze gesprekken? En als we goede schrijvers zijn, gebruiken we dat talent dan omwille van Allah? Als we goede koks zijn, nemen we dan tijd om halal en tayyib (gezonde) maaltijden voor een arme familie te koken, bijvoorbeeld één keer per maand? We spenderen zoveel voor onszelf, soms zelfs om te pronken. Hoe zit het met indruk maken op Allah?
Welke weg kies je?
Ja, het is moeilijk om extra dingen te doen naast andere lasten die je draagt in je drukke bestaan. Maar wat als je jouw gedachten traint om te geloven dat je Hiernamaals ervan afhangt?
In soera al Balad praat Allah de Verhevene over de steile weg die Hij ons aanmoedigt om te kiezen. Hij zegt: “Toch is hij de steile weg niet ingeslagen.” (Koran, 90:11) Hij heeft ons twee wegen laten zien: een die naar Shaitan leidt en de andere die naar Jennah leidt. De ene weg die naar Shaitan leidt wordt vergeleken met een afdalende heuvel. Het is makkelijk, maar kiezen voor deze weg zal ons Hiernamaals kapot maken. Anderzijds is er aqabah, een steile weg. Het woord iqtiham betekent “een zware en moeilijke taak ondergaan”.
Een steile heuvel beklimmen is vervelend en zorgt voor vermoeidheid. Maar we leren ook van een hadith waarin de Profeet ﷺ zegt: “Wie een moskee bouwt zodat Allah erin herdacht kan worden, Allah zal een huis voor hem bouwen in het Paradijs. En wie een moslim bevrijdt, het zal zijn verlossing tegen de Hel zijn. En wie grijs wordt binnen de islam, het zal een licht voor hem zijn op de Dag des Oordeels.” (Tafsir Ibn Kathir)
Er staan zoveel taken op ons te wachten. Moskeeën die gebouwd, gerenoveerd, verbeterd en niet te vergeten gevuld moeten worden. Er zijn weeskinderen en behoeftigen die gevoed en verzorgd moeten worden. Wanneer we naar oorlog en de toenemende rampspoeden in de islamitische wereld kijken, kunnen we de statistieken van hongerige mensen niet negeren. Er zijn broeders en zusters die onterecht gevangen zitten. Ze wachten op onze bijstand. Wat doen wij voor hen?
We zoeken onze toevlucht bij Allah tegen het leven van een nalatig leven en het negeren van onze verantwoordelijkheden. We hebben slechts een korte tijd op deze wereld. Elke ademhaling is als een juweel van onschatbare waarde. Wanneer het moment voorbij is, komt het nooit meer terug. Maak van dit moment, deze ademteug, deze hartslag eentje waarin ihsaan weerklinkt!
