“Je wordt door je omgeving besmet. Voordat ik Rudy kende, was ik weinig bezig met duurzaamheid. Ik at fast food en zorgde niet voor mijn lichaam. Maar toen Rudy met aandacht en gezond kookte, waren die maaltijden zó lekker. Dat was een openbaring voor me.” Mohammed Kechouh vormt samen met Rudy van der Aar de Deen Travellers. Ze vertrokken in de herfst van 2016 op twee houten fietsen naar Mekka om het thema duurzaamheid op de kaart te zetten. En maakten daarmee gelijk zelf naam. Toen zij zich in juli 2017 inschreven bij de Kamer van Koophandel stroomden de opdrachten gelijk binnen.
Een fietstocht naar Mekka
Duurzaamheid = dienstbaarheid en langzaamheid
Ze hielden de naam Deen Travellers. “Door alle drukte hebben we ook niet nagedacht over een nieuwe naam. We hebben nog geen rust gehad om een stapje terug te doen en een strategie te bepalen. Maar het is een prima naam, Deen Traveller blijf je je hele leven,” zegt Rudy. Mohammed beaamt dat. Volgens hem is de mens óf een toerist, die gericht is om consumeren, óf een reiziger die dankbaar is voor alle mooie ontdekkingen die hij doet, óf een dienstbare en pro-actieve pelgrim. “We zouden als moslims allemaal moeten streven naar de levenshouding van een pelgrim,” vindt hij. “Dienstbaarheid is toch wel de kern van duurzaamheid.”
Slow food, slow travelling, slow salaat
Ze hebben het razend druk, wat ironisch gezien in schril contrast staat met hun boodschap. Duurzaamheid gaat volgens hen namelijk, behalve over dienstbaarheid, ook om bedachtzaamheid of zoals zij het noemen: ‘langzaamheid’. Geen fast food, maar slow food. Geen korte stedentrips, maar slow travelling. Geen schietgebedje, maar slow salaat. Mohammed: “De basis voor klimaatverandering is hebzucht. Door grote consumptiedrang willen mensen alles nú en zoveel mogelijk. Het gaat allemaal om snelle bevrediging. Terwijl slow food, slow travelling, slow gebed zoveel beter voor ons is. Snelheid is het grootste gevaar, ook van het gebed. Door rustig en geduldig op je doel af te gaan, krijgt álles meer betekenis.”
Snelkookpan van bewustwording
In hun terminologie komen de woorden ‘snel’ en ‘langzaam’ steeds terug. Mohammed noemt de fietstocht naar Mekka een “snelkookpan van bewustwording”. Over duurzaamheid wel te verstaan. “Eerst was ik gefrustreerd dat het allemaal zo langzaam ging. Dertig jaar geleden was er bijvoorbeeld ook al zwerfafval in Mekka. Dat is er nog steeds. Toen waren het coca colablikjes, nu pet-flesjes. Er is dus niet zoveel veranderd,” zegt Mohammed met een zucht. “Na Mekka dacht ik ook eerst: ik wil Rudy even niet meer zien, ik ga nu weer andere dromen najagen. Dat lag niet aan hem hoor! Ik was zó diep gegaan. Maar langzaam kwam het besef hoe bepalend de reis was geweest en hoeveel ik had geleerd van Rudy.” Sindsdien zijn de levens van de broeders in geloof verweven met elkaar.
De denker en de doener
Mohammed noemt zichzelf de denker, en Rudy de doener. Niet dat Rudy geen ideeën heeft. Hij heeft een notitieboekje bij de hand waarin hij zo nu en dan iets schrijft. Maar van nature is hij een intuïtief mens en neigt hij naar de praktijk, terwijl de ene theorie na de andere als een waterval uit Mohammeds mond stroomt. Mohammed leunt het hele gesprek actief naar voren, kijkt je steeds aan en noemt je bij naam. Rudy is rustig, reageert kalm, en leunt relaxed achterover.
Samen delen ze een groot enthousiasme, niet alleen voor duurzaamheid, maar ook voor vreedzaamheid. Ze leerden elkaar kennen op de European Peace Makers conferentie van 2011 (How to be a peacemaker in islam) in Zwitserland op een plek die ook in WO II was gebruikt voor vredesonderhandelingenen. Rudy was de coördinator vanuit Nederland en Mohammed moest bij hem ‘solliciteren’ om mee te mogen.
Het geloof is duidelijk de basis in hun leven en dat dragen ze ook op een heel natuurlijke wijze uit. Ze zien de Profeet Mohammed ﷺ als hun grote voorbeeld. Hun bijna kinderlijk pure enthousiasme is inspirerend en ontroerend. Dat er zulke moslimmannen bestaan, zeggen we. “Die zijn er!” roept Mohammed. Hij belooft ons een lijst toe te sturen van moslimmannen zoals zij, die begaan zijn met de natuur, zodat we ook die bijzondere levensverhalen kunnen vastleggen.
Duurzaamheid voor jongeren
Ze zijn momenteel bezig met het project SnoepRoutes op Rotterdamse basisscholen. Het doel is om de kinderen bewust te maken van hun eigen rol in het verminderen van zwerfafval. Dat ze snappen hoe belangrijk het is om de natuur te beschermen en zelf actief te werken aan een betere leefomgeving. Dit project willen ze hierna ook uitrollen voor middelbare scholieren. Maar hoe maak je de jongeren enthousiast? Ze zullen niet zomaar zin hebben om te prikken.
Midden onder het gesprek weet Rudy het ineens en begint te schrijven. “Een Khalifa-bike-tour voor jongeren die nog nooit met de natuur in aanraking zijn geweest.” “Jongeren zoals ik tijdens mijn jeugd in Maassluis,” voegt Mohammed toe. En zo bruisen beiden van de ideeën. Mohammed denkt bijvoorbeeld aan een human microphone. “Eén Mohammed die een vergeten groene hadith weer in praktijk brengt en daar aandacht voor vraagt. Vervolgens een andere vergeten groene hadith met 10 Mohammeds, en daarna eentje met 100 Mohammeds. En zo verspreidt het project zich als een kettingbrief,” zegt hij terwijl zijn ogen twinkelen.
Communitybuilders
Op dit moment zijn ze, naast het project voor scholieren, bezig met nog twee andere projecten: ze doen een leefbaarheidsonderzoek voor de gemeente Den Haag van in totaal 800 huisbezoeken. “We zijn net over de helft. Het duurt allemaal wat langer, omdat we de tijd willen nemen voor de gesprekken. Het kost tijd om het vertrouwen van de mensen te winnen en we zijn op zoek naar community builders en hoe die zich kunnen en willen inzetten in de buurt.”
Rudy en Mohammed vertellen pelgrims over duurzaamheid
Moskeebesturen zijn welwillend
Het derde project is een onderzoek naar het duurzamer maken van gebedshuizen. Ze kijken naar energieverbruik en aanpassingen die gedaan kunnen worden om minder te verspillen. Moskeeën zijn bouwtechnisch anders dan kerken en synagoges, al is het alleen maar door het hogere watergebruik vanwege de wassing voor het gebed. Alhoewel het soenna (de gewoonte van de Profeet ﷺ) is om watergebruik tot een minimum te beperken, zien moskeebesturen duurzaamheid niet als hun prioriteit. “Ze zijn welwillend. De ene moskee is er meer mee bezig dan de andere. Bewustwording omzetten in praktijk gaat niet vanzelf. In deze tijd hebben moskeeën ook een andere prioriteit, namelijk veiligheid. Wat heel begrijpelijk is.”
Hoe breng je mensen in beweging voor duurzaamheid?
Het beeld dat de moslims vooral nog bezig zijn met ‘overleven’ en daardoor wel andere dingen aan hun hoofd hebben dan duurzaamheid, herkennen ze. Hoe maak je mensen enthousiast en breng je ze in beweging? vragen we. De Deen Travellers worstelen zelf ook met die vraag. Je eigen verhaal vertellen en zèlf het goede voorbeeld geven, lijkt het beste te werken. Rudy: “De insteek voor beiden is nu, dat elke persoon, die we bereiken en die anders gaat doen en denken, het waard is. Ook al zijn het er maar twee in een groot publiek.”
Bij de 25 scholen in Rotterdam gebruiken ze het hele arsenaal om kinderen te bereiken. Ze leggen de nadruk op vier (van de zeven) R’en: Reflectie, Repareren, Reduceren, Recycle. Bij de gebedshuizen was het juist zaak om te werken aan de intrinsieke motivatie. Daar werkte het goed om de duurzaamheid aan te wakkeren in persoonlijke gesprekken en te wijzen op voorbeelden van de Profeet ﷺ.
“Het is ons doel, dat je je gaat schamen”
Ik geef aan dat je ook niet altijd kunt weten wat de impact is van je boodschap. Sinds de eerste keer dat ik ze sprak, schaam ik me voor elk plastic zakje dat ik in de prullenbak gooi. Het is net of Rudy over mijn rug meekijkt. “Goed zo!” lacht Mohammed. “Het is ons doel dat je je gaat schamen! Toen wij in Mekka waren, hebben wij bij de verkopers van pet-flesjes posters opgehangen over zwerfafval. En Rudy had een prullenbak gemaakt van pet-flesjes. We zijn gaan schoonmaken, werden meegeholpen, hebben vragen gekregen en hebben ons plan kunnen uitleggen. De Saoedische verkopers en taxichauffeurs schaamden zich kapot. Iedereen zag de troep natuurlijk wel en nu kwamen twee van die jonge Nederlandse moslims het voor ze schoonmaken.”
Zwerfafval op Djabal Noer opruimen
Liefde voor de natuur met de paplepel ingegoten
Rudy studeerde Culturele Maatschappelijke Vorming en hield zich na zijn studie vooral bezig met Peacekeeping. De focusverlegging naar duurzaamheid begon voor Rudy toen hij vier jaar geleden op Oemra (de kleine bedevaart) was. “Ik voelde mij meer toerist als bedevaartganger. Bus in bus uit. En toen ik Djabal Noer (de berg Noer) vol met zwerfafval zag, was ik verdrietig en dacht: waarom moet ik dit allemaal zien? Maar toen ik het boek Green Deen – What Islam Teaches About Protecting the Planet – van de Amerikaanse schrijver van Ibrahim Abdul-Matin – cadeau kreeg van iemand, kreeg ik weer hoop.
Wat mij zo aansprak in het boek was dat bleek dat het antwoord in ons geloof ligt.” Rudy kreeg de liefde voor de natuur, anders dan Mohammed, met de paplepel ingegoten via zijn katholieke oma en opa. Zij namen hem vaak mee de natuur in. Maar ook zijn moeder heeft indruk op hem gemaakt die keer dat zij teveel kilo’s bij zich had op het vliegveld en de enige mogelijkheid leek om het eten dat ze mee had gekregen uit Indonesië, weg te gooien. Maar dat kon ze niet over haar hart verkrijgen en dus betaalde ze liever een boete.
“Er zat een worm op de weg.”
Mohammed is vol bewondering over hoe ver de liefde voor de natuur van Rudy gaat. “Toen wij op de fiets een fysiek zware en natte klim mee maakten, en nog net niet aan de top waren, merkte ik dat Rudy niet meer achter mij zat. Ik keek om en zag hem op een gevaarlijk punt midden op de weg stil staan. Ik wachtte op hem en vroeg hem wat hij daar deed. ‘Oh,’ zei hij. ‘Er zat een worm op de weg, die moest ik even aan de kant zetten’. Dát is Rudy! Of die keer dat hij terugging om het etiketje van een bananenschil te halen die Mohammed had weggegooid. “Bij die dingen verbaasde ik mij erover en vroeg me af waaróm hij dat deed.”
Rudy en Mohammed delen het enthousiasme voor duurzaamheid, vreedzaamheid en geloof
Tegenwoordigheid van geest
Als we die vraag aan Rudy doorspelen, mompelt hij: “Ja, ik weet dat wij geen eten hebben als de regenworm zijn werk in de grond niet doet.” Voor hem is het niet een kwestie van veel nadenken, maar van doen. Het is zijn fitra, de natuurlijke aanleg. “Het doet mij denken aan de laatste ayaat (verzen) van soera al Zalzalah (de Aardbeving). Al het goede dat we doen ter grootte van een atoom geldt op de Dag der Opstanding,” legt Mohammed uit. “Het gaat bij Rudy om een bepaalde tegenwoordigheid van geest, waarover ook Profeet Mohammed ﷺ hem beschikte. Dat hij op een moment van zwakte toch nog aan die regenworm dacht.”
Hij vertelt als voorbeeld het verhaal van de Profeet en twee sahaba (metgezellen) die zo erg uitgehongerd waren dat ze stenen op hun maag hadden gebonden. Toen ze een dadel kregen, zei de Profeet ﷺ: “Wij zullen ondervraagd worden over deze dadel.”
Houdt Rudy dan van alle dieren? vragen we tot slot. “Nou, ik houd niet van muizen in huis, dat vind ik een beetje eng,” geeft hij ridderlijk toe. Maar ook daar kiest hij voor een diervriendelijke muizenval, “zodat ik ze weer buiten kan zetten.”
Foto’s: Deen Travellers
Dit artikel is geschreven door Irene Schippers en Nora Naber
