De vrouw en islam is een onderwerp waar veel mensen een mening over hebben. Maar waar baseren zij hun kennis op? Meestal niet op hoe Allah schrijft over de vrouw in de Koran. En dat is jammer. Want de vrouw komt in de Koran in ál haar verschillende rollen voorbij: als gelovige, als gezinslid, als individu, als burger, als dochter en als moeder. Lees en oordeel zelf.

Alle mensen zijn zielen van Allah

Volgens de Koran zijn mannen en vrouwen met een zelfde soort ziel geschapen en is op spiritueel vlak geen van beiden superieur. Zij zijn beiden geschapen als vertrouwelingen en vertegenwoordigers van Allah op aarde.

O mensen, vrees jullie Heer Die jullie heeft geschapen uit één ziel (d.w.z. uit Adam), en daaruit heeft Hij zijn echtgenote (Eva) geschapen. En uit hen beiden heeft Hij vele mannen en vrouwen geschapen. (Koran 4:1)

Vervolgens hebben Wij jullie na hen tot opvolgers aangesteld op aarde, opdat Wij konden zien hoe jullie zouden handelen. (Koran 10:14)

Het verhaal over de eerste vrouw (Eva) is anders dan in de Bijbel. In soera Al Araf (De Verheven Plaatsen, Koran 7:19-27) wordt verteld dat zij beiden van de boom hebben gegeten en dat ze beiden de gevolgen ontdekken van hun ongehoorzaamheid. Vervolgens tonen zij allebei berouw en krijgen vergeving van Allah. Eva krijgt dus niet de schuld voor de zondeval van de mens.

Ook kijkt de Koran anders naar het lijden van vrouwen tijdens de zwangerschap; het wordt niet gezien als straf, maar juist als reden om een vrouw te bewonderen en lief te hebben.

Als gelovigen hebben mannen en vrouwen dezelfde spirituele verplichtingen en de beloning voor goede daden en aanbidding zijn ook gelijk. Op sommige punten zijn de plichten voor vrouwen versoepeld als compensatie voor het feit dat zij menstrueren, zwanger zijn en hun kinderen zogen.

Hieronder vind je vier verzen waarin de gelijkwaardigheid tussen man en vrouw nog eens wordt onderstreept:

O mensen, waarlijk, Wij hebben jullie uit een man en een vrouw geschapen en Wij hebben jullie tot volkeren en stammen gemaakt, opdat jullie elkaar zullen herkennen. Voorwaar, de meest eervolle (persoon) van jullie bij Allah is degene die (Allah) het meest vreest. Voorwaar, Allah is op de hoogte (van alles), Alwetend (over het verborgene). (Koran 49:13)

Dus gaf hun Heer gehoor aan hen (en Hij zei): “Nooit laat Ik het werk van iemand van jullie verloren gaan, of het nu een man of een vrouw betreft. (Koran 3:195)

En degene die goede daden verricht, man of vrouw, en (die) een gelovige is, zij zullen het Paradijs binnentreden en er zal hun geen onrecht worden aangedaan. (Koran 4:124)

Degene die goede daden verricht, man of vrouw, en (die) een gelovige is, zullen Wij zeker een goed leven laten leiden. (Koran 16:97)

Een vrouw heeft recht op eigen bezit en inkomen

We beseffen niet hoe bijzonder het was dat de Koran ruim 1400 jaar geleden de vrouwen recht gaf op eigen bezit:

En verlang niet naar datgene waarmee Allah sommigen van jullie boven anderen heeft bevoorrecht. Voor de mannen is er een deel (van de beloning) voor wat zij hebben verworven (aan daden) en voor de vrouwen is er (ook) een deel (van de beloning) voor wat zij hebben verworven. En vraag Allah van Zijn Gunst. Waarlijk, Allah is op de hoogte van alles. (Koran 4:32)

In Europa moesten de vrouwen daarop wachten tot de negentiende eeuw. Voor die tijd hadden ze geen recht op eigen bezit. Wanneer ze huwden, ging hun eigendom over op naam van hun man óf mochten ze er zonder de toestemming van hun man niets mee aanvangen. In Engeland werd bijvoorbeeld pas in 1860 ingestemd met de Married Women Property Act (Wet aangaande Eigendom voor Gehuwde Vrouwen).

De islamitische wetgeving legt vrouwen geen beperkingen op om te gaan werken of een beroep uit te oefenen. Als je kijkt naar de overleveringen uit de tijd van de profeet wordt overduidelijk dat vrouwen toen ook niet alleen maar thuis zaten. In een echte islamitische samenleving zijn er bijvoorbeeld ook vrouwelijke artsen, vrouwelijke verpleegsters en vrouwelijke leerkrachten nodig om de balans te bewaren. Bovendien heeft de vrouw – als zij verkiest uit werken te gaan – recht op een gelijkwaardig loon.

Financiële zekerheid voor de vrouw

De Koran heeft ons regels gegeven die moeten zorgen voor zoveel mogelijk financiële zekerheid voor de vrouw. Zo is er bepaald dat bij een huwelijk de kosten voor de echtgenoot zijn, en niet voor de familie van de bruid. De echtgenoot heeft de plicht om een huwelijksgeschenk te betalen en dat is een exclusief recht van de vrouw. Eenmaal getrouwd heeft zij geen financiële verplichtingen, ze hoeft (als ze dat niet wil of kan) niets uit te geven voor het huishouden, niets te betalen aan haar vader, man of wie dan ook.

Het bezit dat de vrouw heeft op het moment dat ze trouwt, blijft op haar naam staan en onder haar gezag. In de meeste islamitische landen houdt de vrouw ook haar eigen familienaam. Bij een scheiding zijn er bepaalde garanties tijdens de 3 maanden wachtperiode, en zelfs daarna, voor het onderhoud van de vrouw. En als een weduwe of een gescheiden vrouw kinderen heeft, dan heeft ze voor elk kind recht op onderhoudsgeld.

Onderwijs is een plicht voor man én vrouw

Onze profeet vrede zij met hem heeft ons erop gewezen dat onderwijs een plicht is voor elke moslim, man èn vrouw. Over de gelijke behandeling van zonen en dochters was hij ook duidelijk: “Een ieder die twee dochters heeft, en ze niet heeft begraven, hen niet heeft beledigd, die ze fatsoenlijk heeft opgevoed – hij en ik zullen ‘zo’ zijn (en daarbij hield hij zijn twee vingers dicht bijeen) op de Dag der Opstanding”. Ook toen hij een metgezel zag die zijn zoon kuste en op schoot nam en vervolgens zijn dochter niet, zei hij tot de man: “Je bent niet rechtvaardig geweest” waarmee hij bedoelde dat hij zijn dochter op dezelfde manier had moeten behandelen. Van de profeet is bekend, dat hij altijd opstond als zijn dochter Fatima bij hem kwam, haar kuste en haar op zijn favoriete plekje liet zitten.

De rol van de vrouw als echtgenote

In de Koran wordt het huwelijk gezien als een relatie tussen twee partners, en niet als een onvermijdelijk kwaad of een verbintenis tussen meester en slaaf. Ze zijn beiden ieder op hun eigen wijze verantwoordelijk voor een warm en gelukkig thuis, waarbij ze loyaal en trouw zijn aan elkaar en echt geïnteresseerd in elkaars welzijn en dat van hun kinderen.

Allah zegt daarover in soera Ar-Roem (De Romeinen):

Het behoort tot Zijn Tekenen dat Hij uit julliezelf echtgenotes voor jullie heeft geschapen om daarin jullie rust te vinden. En Hij heeft tussen jullie genegenheid en genade geplaatst. Voorwaar, daarin bevinden zich zeker tekenen voor een volk dat nadenkt. (Koran 30:21)

Man en vrouw hebben wederzijdse en aanvullende verantwoordelijkheden, waarbij de som van de rechten en verantwoordelijkheden in evenwicht is. In soera Bakara (De Koe) staat hierover:

En voor de vrouwen zijn er rechten overeenkomstig hun plichten, volgens wat redelijk is. Maar voor de mannen is er een rang boven hen. (Koran 2:228)

In de tafsir – de uitleg van de Koran door geleerden – wordt duidelijk dat die ‘rang boven hen’ verwijst naar de mate waarin de man de hoofdverantwoordelijkheid moet dragen, als kostwinner, beschermer, verzorger en hoofd van de familie. Het gaat zeker niet om een privilege!

De Koran heeft ook duidelijke regels over echtscheiding. Scheiden is daarbij zeker niet het alleenrecht van de man, het is niet zo dat hij simpelweg drie keer moet zeggen “Ik scheid van je”. De Koran spreekt zich ook uit over de voogdij van de kinderen. Die gaat zeker niet in alle gevallen naar de man. De voogdij wordt bepaald met het oog op het welzijn van het kind, en daarbij bevoordelen de regels uit de Koran vaak de moeder in het geval dat de kinderen nog jong zijn.

Revolutionaire nieuwe rol voor de vrouw

Voor de komst van de islam was het de gewoonte van de Arabieren om hun meisjesbaby’s levend te begraven, liet men de vrouwen naakt rondom de Ka’ba dansen tijdens de jaarfeesten en behandelden ze hun vrouwen als bezitting en seksueel object. Ze werden soms nog erger behandeld dan dieren. De voorschriften in de Koran waren in die tijd dus revolutionair. Waar hij maar kon, benadrukte de profeet vrede zij met hem het belang van vriendelijkheid tegenover vrouwen en een goede behandeling. Hij zei bijvoorbeeld: “De beste van jullie zijn degenen die het beste zijn voor hun vrouwen” en “Hoe vriendelijker en beleefder een moslim is tegen zijn vrouw, hoe beter hij is in zijn geloof”.  En natuurlijk gaf de profeet zelf dagelijks het goede voorbeeld.

De Koran waarschuwt de mannen die hun vrouwen onderdrukken en/of slecht behandelen als volgt:

O jullie die geloven, het is jullie niet toegestaan om de vrouwen (van jullie overleden verwanten) tegen hun wil in te erven. En jullie mogen hen niet verhinderen (om te hertrouwen met de bedoeling) om (op deze wijze betaling bij hen af te dwingen en) ervandoor te gaan met een deel van dat wat jullie (overleden verwanten) hun (aan bruidsschat) hebben gegeven, behalve als zij met een duidelijke verdorvenheid komen (d.w.z. ontucht begaan). En ga op een goede wijze met hen om. Als jullie hen verafschuwen, dan kan het zijn dat jullie iets verafschuwen waarin Allah veel goeds heeft geplaatst. (Koran 4:19)

Monogamie is de norm, niet polygamie

Polygamie heeft zich in de geest van veel mensen tot een mythe ontwikkeld, waardoor velen denken dat elke moslim vier vrouwen wil en kan hebben. De islam heeft er juist voor gezorgd dat de praktijk van polygamie – die ook al bestond bij de joden en de christenen – aan banden werd gelegd en alleen maar was toegestaan onder uiterst strenge voorwaarden.

De Koran spreekt op één plek over polygamie:

En als jullie vrezen de weesmeisjes niet rechtvaardig te kunnen behandelen, huw dan (andere) vrouwen die jullie welgevallig zijn; twee, drie of vier. (Koran 4:3)

Het gaat in dit vers duidelijk over de inperking van polygamie, niet over het vestigen ervan. Het vers werd geopenbaard na de Slag bij Uhud, waarbij veel moslims het leven lieten, waarna hun vrouwen en kinderen hulpeloos achterbleven. De context bepaalt dus heel duidelijk de geest en de reden voor deze openbaring.

Vanzelfsprekend is monogamie de norm voor moslims. Als we namelijk zouden aannemen dat een huwelijk met vier vrouwen de norm is, dan zouden we er dus van uitgaan dat de bevolking bestaat uit 80% vrouwen en 20% mannen – en dat is duidelijk niet het geval.

Samenwerking tussen man en vrouw

De profeet heeft gezegd: “Vrouwen zijn de tweelinghelften van de mannen.” (Ahmad, At-Tirmidhi, Abu Dawud). Ook de Koran benadrukt de onmisbare eenheid tussen twee echtgenoten in de volgende krachtige vergelijking:

Zij zijn als kleding voor jullie en jullie zijn als kleding voor hen. (Koran 2:187)

Net zoals je kleding je naaktheid bedekt, beschermen de man en vrouw elkaars eerbaarheid. Kleding geeft je warmte of beschermt je tegen de zon, en het geven van die warmte en bescherming is ook het doel van een huwelijk. Kleding zorgt verder voor de verfraaiing en versiering van een lichaam, zo ook zullen vrouwen en mannen het mooiste (qua karakter) in elkaar omhoog proberen te krijgen.

In maatschappijen waar het voor vrouwen niet makkelijk is om zelf de kost te verdienen, is het lot van een weduwe ontzettend zwaar. In de tijd van de profeet was dat niet anders en hij was dan ook een pleitbezorger voor hen. Na de dood van zijn eerste en enige vrouw Khadija, trouwde hij met meerdere vrouwen, waarvan de meesten weduwen van middelbare leeftijd waren.

Door het nieuwe sociale systeem dat de Koran introduceerde, herontdekten vrouwen zichzelf en werden actief in de samenleving. Ook vochten zij mee in de oorlogen die de moslims moesten voeren om hun eigen gebieden te beschermen. Zij zorgden voor de bevoorrading, verzorgden de gewonden en vochten naast hun mannen als dat nodig was. Het werd normaal dat vrouwen hun mannen hielpen op het veld, hun eigen ondernemingen hadden en zelfstandig hun zaken buitenshuis regelden.

De vrouw als actieve burger

In de Koran lezen we over vrouwen die een eed van trouw afleggen bij de profeet, toen hij staatshoofd was geworden van Medina:

O Profeet, wanneer de gelovige vrouwen naar jou toe komen en bij jou de eed afleggen dat zij geen deelgenoten aan Allah zullen toekennen, en niet zullen stelen en geen ontucht zullen plegen en hun kinderen niet zullen doden, en niet met een grote leugen zullen komen die zij hebben verzonnen over wat er zich tussen hun handen en hun voeten bevindt (d.w.z. over hun kinderen), en dat zij jou niet ongehoorzaam zullen zijn in het goede, aanvaard dan hun eed. (Koran 60:12)

In de hadithverzameling van Boechari is er bovendien een sectie gewijd aan de deelname van vrouwen op het slagveld, en dan ging het niet alleen om hun logistieke ondersteuning. Vrouwen droegen wapens en wanneer de moslims in groot gevaar verkeerden, gaven zij zich als vrijwilligers op om aan het gevecht deel te nemen.

Uit de overleveringen wordt ook duidelijk dat tijdens de regeerperiode van kalief Omar vrouwen assertief waren betreffende het uitvaardigen van wetten. Toen Omar een voorstel deed voor een bepaalde regeling aangaande het huwelijk, stond een vrouw in de moskee op en zei: ”Omar, dat kun je niet doen.” Omar zei niet: “Zwijg, je bent een vrouw en hebt niets met politiek te maken”. Hij vroeg haar: “Waarom?” Ze argumenteerde op basis van de Koran en toen stond Omar voor het oog van iedereen op en zei: “Deze vrouw heeft gelijk en Omar heeft zich vergist” en hij trok zijn voorstel in. Dat was de mentaliteit in de vroege jaren van de islam.

Vrouwen en mannen als team

Elke generatie heeft opnieuw de opdracht om zich te verdiepen in de diepere wijsheid die Allah ons meegeeft in de Koran. En dat toe te passen in de maatschappij waarin zij leven. Helaas komt het nog veel te vaak voor dat we als moslims het tegenovergestelde doen en/of begrijpen van wat de profeet vrede zij met hem ons heeft geleerd. Vaak komt dat doordat we nooit hebben stilgestaan bij de herkomst van de tradities en regels die we als kind hebben meegekregen.

Als je leest over de vrouwen in de tijd van de profeet, schrik je soms van de échte vrijheid, de duidelijke positie en moed om open te communiceren die vrouwen toen hadden. Laten we ons daar op focussen en sámen – mannen en vrouwen als team! – een rechtvaardige samenleving proberen te bouwen. Zonder elkaar de schuld te geven en gefocust op de goede kanten en talenten van de ander.

Bron: islamswomen.com Hoofdfoto: pexels.com