We kennen allemaal wel iemand die niet kan of mag vasten in de Ramadan. Maar heb je ooit aan die persoon gevraagd hoe dat voor hen voelt?
Iemand die niet vast kan zich een buitenstaander voelen bij het verbreken van het vasten met familie en vrienden en bij het gaan naar de moskee. Ieder jaar is de Ramadan voor ieder van ons een kans om zichzelf te verbeteren. Het is een kans om dichter bij Allah te komen. Hoe zwaar de Ramadan ook kan zijn, we beseffen vaak pas hoe belangrijk deze maand is op het moment dat je de kans om te vasten niet meer hebt.
In de heilige maand Ramadan is het niet voor alle moslims mogelijk om te vasten. Er zijn vier soorten mensen die vrijgesteld zijn:
– Een zieke die schade ondergaat door het vasten, zowel bij een aantal lichamelijke als geestelijke klachten
– Een reiziger die het gebed verkort mag verrichten
– Een vrouw tijdens haar menstruatie of na de bevalling
– Een zwangere vrouw die borstvoeding geeft
De zieke persoon is het niet verplicht om het vasten in te halen. Bij de overige drie vrijstellingen geldt die verplichting om in te halen wel.
Ziekte als beproeving
Ik las onlangs het verhaal over een moslima met de ziekte MS. In het eerste jaar nadat de diagnose werd gesteld, besloot ze wel te gaan vasten en is ze twee keer in het ziekenhuis beland. Het heeft haar uiteindelijk twee jaar gekost om goed van deze terugval te herstellen. Vanwege de vermoeidheids- en pijnklachten heeft ze dan ook besloten niet meer te vasten. Maar ze vindt het wel moeilijk, want als Ramadan is aangebroken, is het veel moeilijker om zich daar op een spirituele manier blij over te voelen.
Moslims die vanwege ziekte vrijgesteld zijn, vasten vaak in deeltijd. Bijvoorbeeld één dag wel en één dag niet of alleen wanneer ze zich fit voelen. Alleen de weekenden vasten komt ook voor, omdat mensen het dan vol kunnen houden omdat ze niet hoeven te werken. Maar iedereen die ik hierover sprak, zegt het vasten te missen. En het moeilijk te vinden om zich beoordeeld te voelen door anderen die wel vasten. Kijk maar eens naar jezelf: wanneer je in de Ramadan een persoon ziet eten, wat denk je dan? Want niet altijd is zichtbaar waarom deze persoon vrijgesteld is van het vasten. Het gevaar is dat we dan verkeerd oordelen over de ander. En daarmee indirect ons eigen vasten in gevaar brengen.
Vasten in deeltijd
Van moslims die vanwege geestelijke klachten vrijgesteld worden van het vasten, hoor ik dat ze het gevoel hebben nog meer te moeten uitleggen. Vaak wordt hun ziektebeeld niet begrepen of serieus genomen. En dan lukt het ze ook nog eens niet om te vasten. Dat niet iedereen hetzelfde is, blijkt uit het positieve verhaal van de zus van een collega van mij.
Beiden zijn bekeerling. De jongste zus kwam kort na haar bekering in een zware psychose. Maar al tijdens het begin van wat uiteindelijk een langdurige opname in het psychiatrisch ziekenhuis zou worden, besloot ze dat ze ondanks alles van Ramadan een speciale maand wilde maken. Zij besloot om wel te drinken en haar medicatie in te nemen en koos daarnaast voor een deeltijd-beproeving door zich wel te houden aan het niet eten. Ondanks dat ze vele avonden alleen het vasten verbrak, voelde ze zich er prettig bij. En voelde het gezin van haar zus toch een beetje dichtbij.
Soms besef je pas wanneer je niet meer kunt vasten hoe belangrijk Ramadan is!
Ik had het laatst ook zelf. Voor de iftar bij familie in een andere stad moesten we 90 km reizen. Toch heb ik mezelf op deze dag geen vrijstelling gegeven van het vasten. Ik ontdekte toen pas hoe moeilijk ik het vond om te besluiten niet te vasten. We hebben allemaal weleens gereisd tijdens de ramadan. Maar hoe vaak heb jij zelf gebruik gemaakt van de vrijstelling voor reizen vanaf 80 kilometer? En dat terwijl je als reiziger vaak wel de mogelijkheid hebt om op die andere plek extra aandacht besteden aan het gebed en het volgen van tarawih. Juist voor de niet-vastenden is tarawih dé mogelijkheid om iets extra’s te doen. Het is een speciaal Ramadan-gebed na het laatste verplichte gebed, waar een grote beloning tegenover staat.
Niet bidden en niet vasten
De vrijstelling in verband met de menstruatieperiode voelt toch anders. Ik ken veel vrouwen die het zien als een soort welkome ‘pauze’ tijdens de Ramadan. Tussen vrouwen onderling wordt er makkelijk over gesproken. Omdat vrouwen tijdens de menstruatieperiode ook niet bidden, lijkt het makkelijker om te accepteren dat ze ook niet mogen vasten. Als de menstruatie vlak voor de Ramadan begint, kun je niet samen starten met het vasten. Als je daardoor gevoelens van teleurstelling en eenzaamheid hebt, bedenk dan dat je andere mogelijkheden hebt om dichterbij Allah te komen. Bijvoorbeeld door extra tijd te steken in dua’s leren en Koran lezen.
Laatst sprak ik een vrouw die acht weken zwanger was. De verloskundige raadde haar af om te vasten. Ze kon de verloskundige, die geen moslim is, niet vragen of ze hier vrijstelling voor zou krijgen. Een moslim-arts stelde haar gerust. Onnodige gezondheidsrisico’s zijn niet aan te raden. En dus moet je altijd luisteren naar goed onderbouwde adviezen van artsen. Als je als zwangere vrouw niet vast, kun je bijvoorbeeld kiezen voor het extra investeren in goede daden. Omdat dat het lichaam minder belast dan bijvoorbeeld de tarawih-gebeden.
Leef je samen met iemand die niet meer mag vasten? Ook dat kan voelen als een beproeving.
Niet samen kunnen vasten
Ook als je samenleeft met iemand die vroeger wel, maar nu opeens niet meer mag vasten, kan dat voelen als een beproeving. Het gezamenlijke gevoel dat er altijd was tijdens het verbreken van het vasten, is er niet meer. Het gezamenlijke doel is verdwenen. Het gedeelde gevoel van voldoening is weg. Een niet-vastende die een glas koud water drinkt op een warme dag kan hier dankbaar voor zijn en zich er tegelijkertijd heel schuldig over voelen. Probeer als je niet mag vasten, deze schuldgevoelens een plek te geven en laat ze los.
Bedenk dat Allah ons niet voor niets de vrijstellingen heeft gegeven. Besef dat er meer centraal staat in de heilige maand Ramadan dan alleen het vasten in de vorm van niet eten en drinken. Dat zal het minder stressvol voor je maken. We moeten ook niet vergeten dat het vasten een instrument is om taqwa (Godsvrees) te verkrijgen. Als niet-vastende kun je daar ook bewust mee bezig zijn, gesteund door je medegelovigen die je daarin geestelijk bijstaan.
Toon als vastende je betrokkenheid. Vraag eens hoe een niet-vastende de maand beleeft. Welke alternatieve manieren hebben zij bijvoorbeeld bedacht om de zegeningen van de maand Ramadan toch te proeven? Het gesprek zal beiden goed doen. De ander voelt zich gezien en gehoord. Jij zelf zal extra dankbaarheid voelen richting Allah. Dat is de sfeer van Ramadan…!
