Het is een wijze les die we allen goed kunnen gebruiken in deze tijd: het besef dat je ziel niet meer is dan het vervoermiddel waarmee jij naar je werk rijdt, zoals je auto. Of als je rijdier, zoals de islamitische geleerde ‘Abd Allāh ibn al-Mubārak (c 726–797) het noemt in zijn boek ‘Az-Zuhd’ (‘De onthechting van wereldse geneugten’).
Het is een rijdier, waar je goed voor moet zorgen, zo schrijft Ibn al-Mubarak:
Abū Dharr verbleef eens op een plek waar hij zich afzonderde van de mensen, ver van hen vandaan, tot op het punt dat hij zelfs de stemmen van kinderen niet meer kon horen. Mensen vroegen hem waarom hij dat deed. Hij antwoordde:
“Mijn ziel is slechts mijn rijdier (مطيّتي), en als ik daar niet zachtaardig mee omga, zal het mij niet brengen waar ik wil komen.
- Neem je portie van slaap, want dat beïnvloedt je houding.
- Neem je portie van reinheid, want dat beïnvloedt je gedrag.
- Neem je portie van beweging/sport, want dat beïnvloedt je energie.
- Neem je portie van de Koran, dhikr (gedenken van Allah) en het gebed, want dat beïnvloedt je ziel.
Als je echt om anderen wilt geven, geef dan eerst om jezelf.”
Diepgaande lessen & reflectie
Wat kunnen we leren van de woorden van Abū Dharr: ‘Mijn ziel is slechts mijn rijdier’?
1. De ziel als rijdier – (إنما نفسي مطيّتي)
Een krachtig beeld: jouw ziel is als een rijdier dat jou tijdens je hele leven draagt en overal naar toe brengt waar jij maar wil.
Als je het uitput, mishandelt of verwaarloost, zal het niet verder (kunnen) lopen.
Jij zelf hebt de teugels in handen en kiest voor vooruitgang of stagnatie.
Je moet je ziel goed voeden, verzorgen en vriendelijk behandelen.
2. Zorg voor jezelf, want een leeg hart kan niets geven
Deze zin weerlegt het idee dat zelfzorg egoïstisch is.
Als jouw hart leeg is, door vermoeidheid, uitputting, zonden of geestelijke droogte kun je anderen niet geven wat je zelf mist.
Dit is een oproep tot balans tussen dienstbaarheid en innerlijke verzorging.
3. Neem voldoende slaap – “…want dat beïnvloedt je houding”
Voldoende slaap zorgt niet alleen voor fysieke rust, maar beïnvloedt ook je geduld, emoties en morele reacties en beslissingen.
Oververmoeidheid leidt vaak tot prikkelbaarheid, zelfs in religieuze handelingen.
4. Reinheid – “…want dat beïnvloedt je gedrag”
Reiniging is niet slechts fysiek. Het gaat ook om zuiverheid van kleding, adem, omgeving.
Wie zuiver is van buiten, zal sneller zuiverheid van binnen ervaren.
Islam leert ons dat reinheid deel is van het geloof (ṭuhūr shatr al-īmān).
5. Beweging sport“…want dat beïnvloedt je energie”
Inactiviteit leidt tot lusteloosheid en zelfs depressie.
Fysieke activiteit helpt je energie te beheersen en op te wekken, wat op zijn beurt je geest verruimt.
6. Koran, dhikr en gebed “…want dat beïnvloedt je ziel”
Deze handelingen vormen het voedsel van de rūḥ (ziel).
Zonder deze vormen van aanbidding raakt de ziel ondervoed, verward of uitgedoofd.
Net zoals je lichaam voeding nodig heeft, heeft je ziel spiritueel licht nodig.
7. Laat liefde voor anderen beginnen bij zelfliefde
De afsluiter is helder: “Als je om anderen wilt geven, begin dan met om jezelf geven. Zorg goed voor jezelf.”
Dit betekent niet egoïsme of egocentrisme, maar: maak jezelf tot een bron van rust, goedheid en kracht, zodat je kunt geven en delen vanuit overvloed, niet vanuit schaarste.
Zorg voor een goede balans.
hoofdafb. freepik