De mens is een sociaal schepsel. Zo laat de islam ons zien dat Allah, de Meest Sublieme en Verhevene, ons heeft geschapen als oemma (gemeenschap). Islam is onze connectie: doorbreek daarom de muur en begin met verbinden.
Zo zegt Allah in de Koran:
“En zo maakten Wij jullie tot een gematigde gemeenschap (die de middenweg kiest), opdat jullie getuigen zijn voor de mensen en opdat de Boodschapper getuige is voor jullie…….” (Koran 2: 143)
En zo zei de Profeet ﷺ: “De gelovigen zijn in hun onderlinge genade, liefde en vriendelijkheid als één lichaam. Wanneer een deel van het lichaam (aan ziekte) lijdt, dan is het hele lichaam betrokken in de vorm van slapeloosheid en koorts.” (Boechari en Moeslim)
De mens wil zich verbinden
Ook vanuit wetenschappelijke hoek wordt dit bevestigd. Waar vroeger werd aangenomen dat de mens egoïstisch is van aard, blijkt uit recente onderzoeken toch het tegenovergestelde. Zo zegt Van Lange (2014): “Uit onderzoeken naar samenwerking blijkt dat de mens snel geneigd is meer te doen voor een ander of een groep, dan hij als beloning voor dat sociale gedrag terug kan verwachten. Hij is coöperatiever dan uit eigenbelang te verklaren is. Ook is de mens veel empathischer dan wij denken. Zo is men geneigd om relatief snel medelijden te hebben met de ander en voor hem klaar te staan.’’
Richt je op de overeenkomsten, niet op de verschillen
Meer overeenkomsten dan meningsverschillen
Ustaadh (docent) Abdul Jabbar van de Ven gaf in een prachtige Facebookpost uit 2016 aan dat de islam zo’n 1,6 miljard volgelingen kent, van Marokko tot aan de Filippijnen. Al deze moslims zijn verspreid over verschillende continenten met hun taalgebieden, culturen en klimaten. Wanneer je naar de dagelijkse praktijk kijkt, zou je denken dat wij moslims over bijna alles onderlinge meningsverschillen hebben.
Maar kijk nog eens goed:
- Alle islamitische geleerden zijn het er over eens dat de Koran het onveranderde Woord van Allah is, bestaande uit 114 Soewar (hoofdstukken), van Soera Al-Faatiha tot en met Soera An-Naas.
- Ze zijn het eens over de volgorde van de Soewar.
- Ze zijn het er over eens dat de Soenna de tweede bron is, na de Koran.
- Ze zijn het eens over het feit dat Sahieh Al Boechari het meest betrouwbare boek is na de Koran.
- Ze zijn het eens over de vijf zuilen: geloofsgetuigenis, de vijf dagelijkse gebeden, de verplichting om zakaat te betalen, te vasten in Ramadan, en de Hadj (bedevaart) te verrichten wanneer men daartoe in staat is.
- Alle geleerden zijn het eens over het aantal verplichte gebedseenheden in de vijf gebeden.
- En ze zijn het met elkaar eens dat we in de richting van Mekkah bidden.
- Ze zijn het met elkaar eens over het geloof in Allah, Zijn engelen, Zijn Boeken, Zijn Boodschappers, in de Laatste Dag en Al-Qadar (het lot).
- Ook zijn ze het met elkaar eens over het verbod op overspel, stelen, liegen, moorden, roddelen, het drinken van alcohol, het eten van varkensvlees, het handelen in rente, en vele andere zaken.
- Alle geleerden zijn het eens met elkaar over het feit dat een toiletbezoek de woedoe verbreekt.
- En ze zijn het eens met elkaar over het feit dat een menstruerende vrouw geen gebed kan verrichten.
- Ze zijn het eens met elkaar over het feit dat het bespotten en beledigen van de Profeet ﷺ koefr (ongeloof) en afvalligheid inhoudt.
- Ze zijn het eens over de uitmuntendheid van de sahaabah (metgezellgen van de Profeet), voorop de vier khoelafaa’ ar-raashidoen (Abu Bakr, ‘Omar ibn Al Khattab, ‘Othman ‘Ibn ‘Affan en ‘Ali Ibn Abi Talib dat Allah tevreden met hen is).
- En ze zijn het eens over de uitmuntendheid van de vier imams; Aboe Haniefah, Maalik, Ash-Shaafi’ie en Ahmad.
Maar waarom zijn wij dan toch niet bezig met verbinden? Waarom zijn we geneigd om snel en eerder naar onderlinge verschillen te kijken? Iets waarvoor Allah ons nota bene in de Koran waarschuwt. Zo zegt Hij: (interpretatie van de betekenis):
“En houd jullie allen stevig vast aan het Koord van Allah en wees niet verdeeld.” (Koran, 3:103)
Grondslag van verschillen
Als mensen zijn wij vaak geneigd om in hokjes te denken en verschillen te zoeken. Volgens Bijlstra (2014), psycholoog aan de Radboud Universiteit in Nijmegen doen wij dit omdat het een hoop denkwerk bespaart. We delen mensen in groepen in, maar ook voorwerpen worden gecategoriseerd. Hij neemt een stoel als voorbeeld. “Als je daarover gaat nadenken – vier poten, een zitting, leuning, draagkracht – ben je wel even bezig”, zegt hij. “Zo doen we dat dus niet. We herkennen het ding als een stoel, weten meteen welke eigenschappen erbij horen en: zitten maar!”
Ook binnen de islam zijn wij vaak geneigd om te verschillen in plaats van te verbinden. Raar eigenlijk, want de islam is iets wat ons allen verbindt. Het gemeenschappelijke geloof in één God, aan Wie geen deelgenoten toegekend dienen te worden en Die de Alleenheerschappij heeft als het gaat om aanbidding.
De uitverkoren groep
Toch zijn er ondanks de vele overeenkomsten sektes en groeperingen ontstaan binnen de islam. Dit zorgt voor veel wrijving. Vaak gebruiken – óf misbruiken – deze groepen onderstaande overlevering om hun superioriteit te claimen. Want zo zei de Profeet ﷺ:
“De joden zullen zich opsplitsen in eenenzeventig groeperingen, de christenen zullen zich opsplitsen in tweeënzeventig groeperingen en mijn gemeenschap zal zich opsplitsen in drieënzeventig groeperingen, allen zijn in het Hellevuur behalve één.” Daarop vroegen de mensen: “En wie is die (ene) groep, O Boodschapper van Allah?” Hij antwoordde: “Degenen die zich bevinden op datgene waarop ik en mijn metgezellen zich bevinden.” (Abu Dawoed, at Tirmidhi en Ahmad)
Wees voorzichtig met overleveringen
Deze hadith (overlevering) wordt door velen misbruikt. Zij claimen ‘de uitverkoren groep’ te zijn, terwijl zij de sharh (interpretatie) van deze hadith vaak links laten liggen. Deze overlevering kent vele interpretaties en daarom dient men voorzichtig te zijn met het gebruiken van dergelijke overlevering. Wat ik dan persoonlijk veelal zie is dat er groepen ontstaan zijn die anderen gaan uitsluiten. Men gaat de ander (onterecht) uitmaken voor ‘dwalend’ of zelfs ‘ongelovig’. Een grote aantijging die wij als leken zo veel mogelijk dienen te vermijden, want het is zeer gevaarlijk. Want zo zei de Profeet ﷺ over takfir (het ongelovig verklaren van iemand): “Wanneer een man zijn broeder als ongelovige bestempelt, dan zal deze claim op één van hen van toepassing zijn.” (Al Boechari)
Zoek manieren om te verbinden
Begin met verbinden!
Qantara – wat onder andere vertaald kan worden naar het Nederlands als ‘brug’ – zou Qantara niet zijn als we niet zouden aansporen tot verbinding. Maar hoe verbinden we? Een aantal tips:
Zoek naar overeenkomsten
Zoek altijd naar wat ons als moslims verbindt, in plaats van naar onze onderlinge verschillen. Kun je dit niet? Vraag Allah in je dua (smeekbede) om jou deze deugd te geven!
Zoek een gezamenlijk doel
Zoek de verbinding met degenen die achter hetzelfde (goede) doel staan als jij. Zet je gezamenlijk in. Het is onze taak om te verbinden, niet om te verdelen.
Blijf in contact
Blijf in contact met de ander. Ook al ben je het niet eens met de ander; dit hoeft geen reden te zijn om hem/haar af te schrijven. Zo heb ikzelf veel vrienden waarmee ik het op islamitisch gebied niet altijd eens ben. Desondanks kunnen we het goed met elkaar vinden.
Onderhoud de familiebanden
Sta open voor de ander
Blijf openstaan voor de ander, wees beleefd en toon goed karakter, maar wel met een kritische blik! Als jij filmpjes krijgt toegestuurd, weet dat er veel predikers zijn met ieder zijn interpretatie van de islam. Het is goed dat anderen jou aansporen en vice versa. Dit is ook in lijn met de soenna. Maar, probeer toch om altijd open te staan om bij te leren, zonder alles voor lief te nemen.
Blijf nederig
Probeer nederig te blijven. Nederigheid is een prachtige eigenschap, mits goed toegepast. Onlangs was er een imam bij mij op bezoek. En hoewel ik het totaal niet eens was met hem aangaande bepaalde zaken, had hij me enorm geïnspireerd en geraakt. Ik onderbrak hem een paar keer abrupt en werd hier door een broeder later op aangesproken. Toen besefte ik pas dat deze man al 50 jaar bezig is om de islam te bestuderen en praktiseren. Ik pas 10 jaar. Een harde realitycheck.
Sta stevig in je schoenen
Makkelijker gezegd dan gedaan, maar probeer sterk in je schoenen te blijven staan! Laat je niet gek maken door anderen. Toen ik net praktiseerde werd ik van alle kanten ‘geadviseerd’, maar ik besefte dat ik uiteindelijk ‘zelf’ mijn weg moest vinden binnen de islam.
Wees een bemiddelaar
Wees letterlijk een verbinder, een bemiddelaar. Verzoen familieleden of vrienden die een conflict hebben weer met elkaar door neutraal aanwezig te zijn. Denk hierbij in oplossingen en niet in problemen. Zo was ikzelf vaak geneigd om theologische discussies aan te snijden over randzaken met familieleden en vrienden. Maar ik ben er achter gekomen dat het onnodig is en voeding voor de shaitan (duivel). Het is niet voor niets dat de Profeet ﷺ daarom zei:
“Ik garandeer een huis aan de rand van het Paradijs aan degene die een discussie vermijdt, ook al heeft hij gelijk. Ik garandeer een huis in het midden van het Paradijs aan degene die liegen vermijdt, zelfs als hij grappen maakt en ik garandeer een huis in het bovenste gedeelte van het Paradijs voor degene met een goed karakter.” (Abu Dawoed)
Onderhoud de familiebanden
Onderhoud de familiebanden. Silaat ar rahim (het onderhouden van de familiebanden) kent een grote waarde binnen onze religie. Zo zegt Allah:
“O jullie die geloven, behoed jullie zelf en jullie familie voor een Vuur waarvan de brandstof uit mensen en stenen bestaat. (En) waarover strenge en krachtige Engelen zijn (aangesteld) die Allah niet ongehoorzaam zijn in (het uitvoeren van) wat Hij hun beveelt. En zij doen wat hun opgedragen wordt.”
(Koran, 66: 6)
Bid samen met anderen
Bezoek geregeld de moskee. Zodra je samen in gebed staat, voel je de eenheid en verbondenheid. Zo heb ikzelf vaak een enorm fijn gevoel als ik de moskee weer betreed na een tijd afwezig te zijn geweest. Enkel tegen enkel en schouder aan schouder, ons richtend naar Mekka. Allemaal zijn we verzoend en in gemeenschappelijke aanbidding van onze Schepper.
Wees zelf een voorbeeld
Probeer om jezelf een spiegel voor te houden en je gedrag neer te leggen naast dat van de Profeet ﷺ. Want alles waar hij mee is gekomen paste hij eerst zélf toe, alvorens hij zijn omgeving adviseerde en beoogde te veranderen. Wees dus zelf een voorbeeld naar het voorbeeld van onze habib (geliefde) ﷺ.
Wens iedereen het beste toe
Laten we dan ook beginnen met bruggen te bouwen en de focus te leggen op bovenstaande overeenkomsten. Laten we de muren om ons heen breken. Want zoals eenieder zichzelf de allerhoogste rang van het Paradijs gunt, dienen wij dit ook voor onze zusters en broeders in de islam te wensen. En zelfs andersgelovigen dienen wij dit toe te wensen.
Ben jij al bezig met verbinden?
