Vroeger herkende ik mezelf helemaal in het kuikentje Calimero uit de gelijknamige tekenfilmserie, dat zei: “Jij bent groot en ik is klein, en dat is niet eerlijk!” Ik vond sommige dingen erg onrechtvaardig en had soms flinke woede-uitbarstingen. Ik kan me nog herinneren dat ik met schoenen gooide naar één van mijn zussen en zelfs een keer met een schaar. Mijn vader zei: “Je lijkt net je opa, die kon ook zo driftig worden.” Mijn moeder zei: “Tel maar tot tien.” Het hielp me niet. Ik voelde me alleen en onbegrepen in mijn woede en verdriet. Vaak trok ik me nadien terug op een stil plekje aan het water onder de boom: mijn troostboom. Daar kwam ik helemaal tot rust.
Toen ik opgroeide, bleef het moeilijk voor me om mijn emoties te beheersen. De eerste keer dat ik echt ruzie had met mijn man en stampvoette van woede, lachte hij mij uit. Het zal er ook best lachwekkend uitgezien hebben. Helaas hielp een beetje humor ook niet. Ik leerde alleen met de tijd om mijn woede te onderdrukken. Maar dat is geen goede oplossing. Zowel woede opkroppen als woede inslikken kunnen leiden tot verschillende lichamelijke en geestelijke klachten.
Calimero: “Jij bent groot en ik is klein en dat is niet eerlijk!” (foto is smaller gemaakt)
Boosheid is niet onnatuurlijk
De boosheid die ik ervoer is niet onnatuurlijk. Negatieve emoties horen bij de mens. Zo zijn we nu eenmaal geschapen. Dat wisten de engelen al voordat we waren geschapen. en zij stelden daarom de vraag:
“Gaat U iemand erop plaatsen die verderf zal zaaien en bloed zal vergieten, terwijl wij U verheerlijken met Uw lof en U heiligen?” Hij zei: “Voorwaar, Ik weet wat jullie niet weten.” (Koran, 2:30)
Allah weet dat de mens soms boos wordt, we zijn volgens de Koran als mens “zwak geschapen” (Koran, 4:28). De geleerde Soefian al-Thawri (716-778) werd gevraagd over het betreffende vers in de Koran: “Wat wordt er bedoeld met zwak?” Hij gaf als antwoord: “Een vrouw loopt een man voorbij, en de man kan zich niet inhouden om níet naar haar te kijken, ook al levert het hem niets op. Is er iets zwakker dan dit?” (‘Hilyatul Awliya’ van Aboe Noeaym, volume. 7, p. 68)
Prooi voor de duivel
We kunnen ons deze situatieschets allemaal voorstellen en we kunnen er hartelijk om lachen. Toch zit er tegelijkertijd ons pijnpunt in, in die zwakte. We zijn natuurlijk niet altijd zwak, maar op de momenten dat we zwak zijn, zullen we eerder prooi worden voor de duivel die ons “van voor hen en van achter hen van hun rechterzijde en van hun linkerzijde” (Koran, 7:16-17) zal aanvallen. Zijn doel is om ons af te leiden van onze natuurlijke neiging naar het goede, naar de staat van onwetendheid, egoïsme en onze dierlijke instincten. En dat is een staat waar de emoties het van ons overnemen, dat we de emoties worden.
Als een leeuw of een wolf boos wordt, denkt hij niet na. Maar als de mens uitgedaagd wordt, heeft hij een keus om zijn woede onder controle te houden. Zoals de profeten en vele goede mensen ons hebben geleerd. Of hij negeert het en wordt een leeuw of wolf. Het is op dat moment dat wij de macht uit handen geven, dat de duivel ons overmeestert.
Boosheid heeft ook nut
Boosheid is overigens niet alleen maar slecht; het heeft ook zijn nut. Bijvoorbeeld als we worden bedreigd, aangevallen of als antwoord op onrecht in de maatschappij. Als er mensen zijn die het niets kan schelen dat anderen onderdrukt worden of dat er onrecht geschiedt, dan gaat het mis in een samenleving. Zoals de Ierse filosoof en politicus Edmund Burke (1729-1797) het zei: “Alles wat nodig is voor het kwaad om te overwinnen, is dat goede mensen niets doen.”
Een klein beetje woede hebben we nodig om te overleven, maar extreme gevallen van woede zijn altijd schadelijk. Er is ook een groot verschil tussen boosheid tegen onrecht en onderdrukking en boosheid omdat ons ego gekrenkt is of onze eer aangetast is.
Woede kan leiden tot geweld en zelfs moord
Een mooi voorbeeld hiervan gaf Ali ibn Talib (598-661), de metgezel van de profeet, die als kalief op een keer met de leider van de ongelovigen vocht. Ali was in staat hem te overweldigen en de leider viel op de grond. Op het moment dat Ali hem zou doden, spuugde de man in zijn gezicht, zich bewust van zijn lot. Direct stond Ali op en liet hem achter. De leider rende achter hem aan en vroeg hem: “Je had de kans mij te doden toen ik verslagen was. Waarom heb je je zwaard niet gebruikt?” Ali zei: “Ik voer geen persoonlijke strijd met je. Ik was met je aan het vechten voor de zaak van Allah, vanwege je ongeloof. Als ik jou gedood zou hebben nadat je in mijn gezicht spuugde, dan zou dat gebaseerd zijn op persoonlijke wraak. En die wens ik niet te nemen.” De ongelovige leider besloot op dat moment moslim te worden.
“Word niet boos”
Profeet Mohammed vrede en zegeningen zijn met hem werd zelf ook wel eens boos. Zijn metgezellen konden het wel aan zijn gezicht zien, omdat hij rood werd, en soms aan het zweet op zijn voorhoofd. Hij toonde het in elk geval nooit in zijn daden of met zijn woorden.
Slechts één keer wordt hij door Allah bekritiseerd toen hij zijn irritatie liet blijken. Een blinde man kwam tot hem, terwijl hij net in gesprek was met de leiders van de Quraish-stam, die hij probeerde te overtuigen van het geloof. Soera Abasa (Koran, hoofdstuk 80, ‘Hij fronste’) is eraan gewijd.
De profeet werd naar de mensheid gestuurd om goed gedrag aan te moedigen. Onder andere door de moslims te onderwijzen in hoe ze hun woede konden beheersen en op een vreedzame wijze te communiceren. Hij sprak zich regelmatig uit tegen boosheid, zoals blijkt uit de volgende overleveringen.
“Een man zei tegen de boodschapper van Allah, zegeningen en vrede zijn met hem: “Geef mij advies.” Hij antwoordde: “Word niet boos.” De man vroeg het nog twee keer en de boodschapper van Allah herhaalde zijn antwoord.” (Overgeleverd door Al Boechari).
“De sterke man is niet degene die een ander verslaat in een gevecht, maar het is degene zichzelf beheerst wanneer hij boos wordt.” (Sahih Al Boechari)
Zelfbeheersing
Het is duidelijk dat we als moslims moeten leren onszelf te beheersen. Allah houdt van degenen die zich beheersen. Sheikh Hassan Basri zei, dat één van de tekenen van de gelovigen is, dat zij in staat zijn hun woede onder controle te houden. Voor de een zal dat makkelijker zijn dan voor de ander.
Wat is woede?
Maar wat is woede eigenlijk? Wikipedia omschrijft het als volgt: “Woede is een emotie die kan optreden bij iemand die gedwarsboomd of tegengewerkt wordt, als diens ‘territorium’ betreden wordt, of als zijn of haar grenzen overschreden worden. Woede kan zich uiten in woorden (schelden, schreeuwen) of in daden in de vorm van fysiek geweld (slaan, schoppen, handtastelijkheden of zelfs het gebruik van wapens).
Milde vormen van woede worden aangeduid met woorden als ergernis, geprikkeldheid of irritatie. Gematigde vormen met de termen boosheid, kwaadheid en toorn. En sterkere vormen met driftbuien, woedeaanvallen of razernij.”
De American Psychological Association stelt dat woede een reactie is op een externe bedreiging, waar we tegen moeten vechten om onszelf te verdedigen tegen een groter kwaad.
Boosheid kan je ziek maken
Boosheid (of irritatie) en angst zijn de twee emoties die het schadelijkst zijn voor onze lichaam, hart en geest. Diverse onderzoeken linken woede aan een waaier van negatieve gedragingen met soms grote psychosociale en interpersoonlijke gevolgen. Zoals bijvoorbeeld mishandeling van kinderen of echtgenote, agressie op de weg en moord (Del Vecchio & O’Leary, 2004).
Vijandigheid en agressie – beiden aan woede gerelateerde problemen – zijn de hoofdredenen waarom kinderen en adolescenten zich aanmelden voor psychotherapie (Sukhodolsky, Kassinove & Gorman, 2004). Ook lijkt woede een mens kwetsbaarder te maken voor ziektes. Het heeft invloed op het immuunsysteem, verhoogt pijn en het risico te sterven aan een vasculaire aandoening (Del Vecchio & O’Leary, 2004).
Zelfbeheersing is het middel tegen woede
Woede kan ons dus letterlijk ziek maken. Maar het onderdrukken van woede door het op te kroppen en het inslikken van onze emoties is ook ongezond. Het is gerelateerd aan een aantal medische condities zoals hoge bloeddruk, hartziekten en kanker (Kassinove & Sukhodolsky, 1995).
Niet boos worden, hoe doe je dat?
Wat we werkelijk nodig hebben is níet boos worden, zoals de profeet vrede en zegeningen zijn met hem, ons aan heeft geraden. Kalm blijven, ons niet laten leiden door de ander, maar bij onszelf blijven. Hoe kunnen we onze emoties de baas worden? Laten we onderzoeken hoe hij ervoor zorgde dat de woede hem niet zou beheersen en welke tips hij ons gaf. Daarnaast geven we je nog twee extra adviezen mee aan de hand van bevindingen in onze tijd.
-1. Zoek je toevlucht bij Allah
De metgezel Sulaiman Ibn Sard zei: “Ik was in het gezelschap van de profeet vrede en zegeningen zijn met hem toen twee mannen elkaar over en weer beschuldigden. Eén van hen werd helemaal rood en de aderen in zijn hals waren opgezwollen. De profeet zei: “Ik ken woorden waarmee, als hij die zou zeggen, zijn woede weg zou gaan. Als hij zou zeggen: ‘Ik zoek mijn toevlucht bij Allah voor de duivel’ zouden de emoties weg gaan.” (Boechari)
Wat ik zelf heb gemerkt is dat je de betekenis van de woorden die je zegt wel tot je door moet laten dringen voor het gewenste effect.
-2. Wees kalm en blijf stil
Als iemand boos wordt, is de kans groot dat hij zijn zelfbeheersing verliest en dingen zegt, waar hij later spijt van krijgt. Daarom is het heel belangrijk om stil te blijven en de rust te bewaren. De profeet heeft gezegd: “Als iemand van jullie boos wordt, laat hem stil blijven.” (Ahmad)
Wat over stil blijven gezegd wordt, kun je ook toepassen als het gaat om het reageren op berichten op sociale media. Soms stuurt iemand mij een appje, mail of plaatst iemand een bericht op Facebook, dat mij triggert. De kunst voor mij is om de verleiding te weerstaan om meteen te reageren. Het liefst slaap ik er een nacht over en besluit ik dan of het werkelijk zo belangrijk is dat ik reageer. Meestal is dat het niet.
-3. Verander van positie
De profeet Mohammed vrede en zegeningen zijn met hem zei: “Als iemand van jullie boos wordt terwijl hij staat, laat hem dan gaat zitten. Of als hij zat, laat hem dan gaan liggen. En als de boosheid dan nog niet weggaat, laat hem dan woedhoe (de rituele wassing) verrichten.” (Ahmad, Abu Dawoed)
Je kunt ook een gebed verrichten als je boos bent. Bidden helpt ook volgens de wetenschap tegen boosheid, zelfs als iemand niet gelovig is.
-4. Herinner jezelf aan de belofte van Allah
Allah heeft een grote beloning in het vooruitzicht gesteld voor mensen die uit de buurt blijven van conflicten of andere bronnen van woede. En voor degenen die hard hun best (moeten) doen om zichzelf te beheersen, want zelfbeheersing is één van de meest effectieve manieren om het vuur van woede te doven.
Eén van de overleveringen die deze grote beloning beschrijven is deze:
“Voor degene die zijn woede beheerst terwijl hij had kunnen reageren, zal Allah zijn hart tevreden stellen op de Dag van de Opstanding.” (Al-Tabaranie).
Zoek de natuur op als je boos wordt
-5. Herinner jezelf aan de soenna
De beste mens ooit, onze profeet vrede en zegeningen zijn met hem, heeft vele voorbeelden van goed gedrag getoond, waar wij van kunnen leren. Hij was een leider, maar hij werd alleen maar boos omwille van Allah. Als het niet over het geloof ging of als de ontevredenheid van Allah niet in het geding was, werd hij niet boos.
Een van de beroemdste overleveringen komt van Anas, die zei:
“Ik liep naast de profeet en hij droeg een mantel uit Najran (een stad in Saoedi-Arabië) met een ruwe kraag. Een Bedoeïen kwam en greep hem op grove wijze aan het puntje van zijn kraag vast, waardoor ik de striemen in zijn nek zag. De profeet keerde zich naar hem toe, glimlachte en gaf de opdracht om iets aan hem te geven.”
Kun je je dat voorstellen? Hij werd ruw beetgepakt en bleef kalm, beheerst, geduldig. Hij kon het zelfs opbrengen te glimlachen, subhanAllah! Hij was met andere woorden in staat om ter plekke het incident te relativeren en de humor ervan in te zien. Ik hoop dat ik daartoe ooit in staat zal zijn, maar tot nu toe neem ik mezelf klaarblijkelijk veel te serieus en kan er op zo’n moment geen glimlach vanaf.
-6. Wees je bewust van de gevolgen van woede
Woede werkt als vergif. Binnen enkele minuten kan het alles vernietigen wat een mens heeft opgebouwd – een huwelijk, broederschap, vriendschap. Het kan leiden tot geweld en zelfs tot moord. Het is van groot belang heel bewust te zijn van de gevolgen van woede op het moment dat de boosheid ons bij de keel grijpt. Wat mij helpt is op dat moment benoemen dat ik emotioneel word. Vaak zakt het machteloze gevoel dan weer weg en heb ik mezelf weer in de hand.
Ik heb ontdekt dat mijn hormoonhuishouding ook een rol speelt bij boosheid. Eén week voor de menstruatie ben ik echt prikkelbaarder dan anders. Nu ik me daar bewust van ben, weet ik dat ik in deze periode op moet passen om geen dingen te zeggen en te doen waar ik achteraf spijt van krijg.
-7. Besef dat Allah meer zeggenschap heeft dan jij
De metgezel Aboe Masoed al Badri zei: “Ik was bezig mijn slaaf af te ranselen toen ik een stem achter me hoorde zeggen: ‘Besef Aboe Masoed, besef Aboe Masoed…’ Er klonk geen boosheid in de stem door totdat de stem dichterbij kwam. Het was de profeet vrede en zegeningen zijn met hem die zei: ‘Besef Aboe Masoed, dat Allah meer zeggenschap heeft dan jij over deze jongeman.’ Aboe Masoed antwoordde op dat moment, dat hij de jongen om die reden vrij zou laten. De profeet zei hem dat als hij dat niet gedaan had, het vuur van de hel hem zou hebben geraakt.” (Moeslim)
-8. Verricht du’a en dhikr
Du’a (smeekbede) en dhikr (Allah gedenken) is het belangrijkste en sterkte gereedschap voor een moslim. Bescherm jezelf daarom altijd tegen alle kwaad en onrecht door Allah om bescherming te vragen. Waaronder ook de bescherming tegen slecht gedrag van anderen en van onszelf, in welke vorm dan ook. De beste bescherming vinden we terug in de Koran, zoals ayat-ul-Koersi (het Troonvers) en de laatste drie soera’s (hoofdstukken) van de Koran.
In feite is de hele Koran geschikt om te reciteren of te lezen. Zelf lees ik graag soera ad-Doeha waarin staat, dat Allah niet boos is op de profeet en hem niet in de steek laat. De soera is dus gericht tot de profeet, maar ik laat het binnenkomen alsof het over mij gaat. Het troost me en kalmeert me. Verder helpt het mij om te zeggen: Hasbi Allahoe wa ni’mal wakiel, Allah is genoeg voor mij en Hij is de beste om op te vertrouwen. Ik kan mijn boosheid als het ware bij hem neerleggen. Het geeft me genoegdoening,
-9. Herken de boosheid
Probeer te achterhalen hoe het komt dat iemand anders in staat is om jou boos te maken. Wat is de reden dat jij zo geraakt wordt? Vaak voelen wij achteraf dat onze reactie eigenlijk best buiten proportie was, maar weten we waarom we zó boos werden. Dan is de kans groot dat dit te maken heeft met een patroon voortkomend uit ons verleden. Bijvoorbeeld onze ouders, leerkrachten of anderen die ons gekleineerd hebben, veronachtzaamden, slecht behandelden, of die ons simpelweg niet begrepen. Als jij van jezelf weet, dat je het ergens moeilijk mee had in je jeugd en dat je er nog steeds boos over bent, ben je meer op je hoede de volgende keer. En als het je alsnog niet lukt jezelf te beheersen, bezoek dan een therapeut die jou helpt om beter met jouw emoties om te gaan.
-10. Zorg goed voor jezelf
Eén van de dingen die jou kunnen helpen om niet boos te worden is ervoor zorgen dat je uit een stressvolle omgeving blijft. Als je gestrest bent, zul je sneller onredelijk zijn, gefrustreerd raken, en makkelijker de controle over jezelf verliezen. Ik kan me nog herinneren dat ik als schoolleider ‘s nachts de slaap niet kon vatten, omdat ik zo’n zware verantwoordelijkheid droeg. Dat gaf zoveel stress die ik, voor mijn gevoel, niet kon uiten. Totdat mijn lichaam alle alarmbellen liet afgaan, waar ik wel naar moest luisteren. Toen ik stopte met deze baan, werd ik zo veel kalmer.
Wat ook kan helpen om minder gauw boos te worden is gezond eten. Uit onderzoek is gebleken dat een gezond eetpatroon, met hoge inname van omega-3-vetzuren en vitamines, geassocieerd wordt met minder klachten van prikkelbaarheid en agressief gedrag. Let daarom goed op wat je eet.
Mijn troostboom, inmiddels uitgegroeid tot een flinke boom
Houd een dagboek bij waarin je bijhoudt wat jou irriteert en frustreert en wat jou helpt om in balans te blijven of om af te koelen. Minstens eenmaal per week de natuur op te zoeken, voorkomt dat bij mij de emmer overloopt. En als de emoties echt hoog oplopen, stap ik in de auto, rij de snelweg op en schreeuw de ellende eruit. Het heeft hetzelfde effect als de troostboom uit mijn jeugd. Opgelucht keer ik weer huiswaarts.
Kortom: zorg ervoor dat jij de woede leert beheersen en dat jij niet overmeesterd wordt door woede. Overwin dit aspect in jezelf en laat je niet boos maken. Laat het één van je levenslessen zijn. Je voorkomt er veel ellende mee en je krijgt er een grote beloning voor.
hoofdfoto: Pixabay.com. Bron: musliminc.com, soundvision
