Als je als volwassene terugkijkt op je jeugd, zie je pas echt welke rol je moeder en vader hebben gespeeld in je leven. Ik groeide zelf op in een PvdA-gezin in de buurt van Rotterdam. Mijn moeder was altijd duidelijk over onze eigen verantwoordelijkheden en stimuleerde ons zelfstandig te zijn. Mijn vader was iemand die ons leerde om belangeloos dingen voor anderen te doen en een open hart te hebben.
Ook na de scheiding van mijn ouders hield ik een warme band met mijn vader. En dat veranderde niet toen ik me bekeerde. Ondanks dat hij niet echt snapte wat me nu precies in de islam aantrok, zei hij: “Je bent een verantwoordelijk kind en ik vertrouw erop dat je doet wat goed voor je is”.
Ik moest aan deze opmerking van mijn vader denken, toen ik de observaties las van de Amerikaanse Hina Khan-Mukhtar. Zij schreef voor de Muslim Observer over de band tussen haar man en hun drie zonen. Omdat ze zo universeel en oprecht beschreven zijn, wilde ik ze graag met jullie delen.
***
Zo vrijgevig zijn als je vader
Khan: “Het was de dag van een belangrijke voetbalwedstrijd en mijn drie zonen hadden Brian – een schoolvriend van mijn oudste zoon Shaan – uitgenodigd om samen te kijken. Tot mijn grote verbazing komt deze 17- jarige bij binnenkomst direct naar de keuken gelopen. Hij geeft me een rol Oreo-cookies en zegt: ‘Deze heb ik voor u meegebracht.’
De rol van een vader of vaderfiguur in het leven van een kind is groot
Ik wachtte even totdat de jongens zich met z’n allen geïnstalleerd hadden voor de televisie. Toen vroeg ik: ‘Zeg Brian, de laatste keer dat je hier was, nam je twee chocoladerepen mee en nu een pak koekjes. Ik ben verbaasd dat een jonge man als jij nadenkt over dit soort galante acties. Heeft je moeder je dat geleerd?’ ‘Nee’, grapte hij, ‘het was hélemaal mijn idee!’ Maar daarna voegde hij er serieus aan toe: ‘Eigenlijk is het iets dat ik mijn vader altijd zie doen. Altijd als we bij iemand langsgaan, stopt hij onderweg om iets te kopen. Dus ik denk dat ik het van hem heb.’”
Vaders hebben vaak geen idee dat hun kinderen hen op deze manier nadoen. En zullen het in eerste instantie ook niet geloven, als je het ze vertelt.
***
De rol van de vader blijft onderbelicht
Khan: “Het verbaast me soms dat mensen verbaasd zijn over hoe groot de rol is van een vader of een vaderfiguur in het leven van hun kinderen. Dit viel me voor het eerst op toen ik in 2009 een artikel schreef over mijn zoektocht naar hoe je deen (geloof) en dunya (het wereldse leven) kunt combineren in de opvoeding. Ik verzamelde tien waardevolle tips uit gesprekken met succesvolle moslimfamilies.
De meest opzienbarende, als ik uitga van de reacties die ik kreeg, was het volgende advies. Succesvolle families hadden allemaal een actieve en gelovige vader die tijd met ze doorbracht. Mannen en vrouwen van over de hele (!) wereld schreven me dat ik hun ogen had geopend voor iets waarvan ze zich nooit eerder echt bewust waren geweest.”
De nadruk ligt bij de meeste moslims heel sterk op de overlevering van de profeet dat jennah (het paradijs) onder de voeten van de moeders ligt. De rol van de vader blijft daardoor vaak onderbelicht.
***
Een warme band met je vader
Khan: “Vorig jaar ging een vriendin van mij met haar man op hajj (bedevaart) en hadden zij de zorg voor hun zonen verdeeld over verschillende bevriende moslimgezinnen. De jongens waren de laatste dagen bij ons en toen we aan het avondeten waren, vroeg ik de tienjarige Taajuddin: “Jullie hebben nu gezien hoe het er binnenshuis aan toegaat bij verschillende gezinnen. Het moet interessant zijn om te zien hoe andere ouders het aanpakken. We hebben allemaal hetzelfde doel – onze kinderen opvoeden tot praktiserende moslims met liefde voor hun geloof – en ieder van ons heeft een eigen manier gekozen om daar te komen.’
Hij dacht even na en zei: ‘Ja, dat is waar. Raahim bijvoorbeeld bidt altijd thuis samen met zijn vader. Maar Rafique gaat elke morgen voor fajr (het vroege ochtendgebed) naar de moskee. Als zijn vader hem wekt, springt Rafique zo zijn bed uit.’ ‘Wow’, zei ik, ‘dat is inderdaad knap, want voor de meeste jongens is het niet makkelijk om zo vroeg en vrolijk op te staan.’ Hij knikte. ‘Maar de vader van Rafique neemt hem elke ochtend na het gebed mee naar het koffiehuis om daar samen te ontbijten. Dus het is ook leuk om te gaan.’ Zijn ogen verraadden dat het met zo’n vooruitzicht niet zo moeilijk is om elke ochtend in het donker het huis te verlaten.”
De vraag is natuurlijk wie de held is in dit verhaal. Voor mij is dat de vader, die elke ochtend bewust de tijd neemt om een speciale band met zijn zoon op te bouwen.
***
Een aanwezige vader zorgt voor een hechte thuisbasis
Khan: “Uit onderzoek blijkt hoe belangrijk het is dat vaders een warme band met hun kinderen opbouwen. In een gezin dus waarin knuffels en stoeien met de vader er gewoon bij horen, blijken de dochters gezonder te zijn dan de meisjes waarvan de vaders afstandelijker zijn. En dat is opvallend want in dit specifieke onderzoek kwamen alle meisjes uit dezelfde socio-economische en demografische groep. Het is wel belangrijk dat het uit de vaders zelf komt, en niet omdat het móet. Dus als een vader van fietsen houdt, kan hij er samen met zijn dochter(s) op uit. En als hij houdt van vissen of zeilen, kan hij die liefde en vaardigheid ook aan hen overdragen.
Een aanwezige vader is zeker voor meisjes een groot cadeau
Een warme vaderband heeft ook invloed op de puberteit. Onderzoek laat zien dat alle meisjes die op de middelbare school níet seksueel actief waren, één ding gemeen hadden. Ze hadden allemaal vaders die naar alle schoolactiviteiten kwamen, zoals sportwedstrijden, voordrachten, tentoonstellingen en diploma-uitreikingen.
Vaders die zich ongemakkelijk voelen bij het geven van een knuffel aan hun kinderen, kunnen zich troosten met de volgende hadith (overlevering). Daarin heeft de profeet vrede zij met hem een gesprek met een man uit de woestijn. Deze man ziet hoe de profeet zijn kleinkind een kus geeft en vraagt hem in totale verwarring: ‘Kust u uw kinderen? Ik heb tien kinderen en heb hen nooit gekust.’ De profeet geeft dan als antwoord: ‘Wat kan ik er aan doen als Allah je van genade heeft beroofd?’
Ook mijn vriendinnen zien een aanwezige vader als een groots cadeau. Een van hen vertrouwde me toe: ‘Ik merk dat mijn kinderen zich makkelijker verweren tegen de sociale druk van hun leeftijdsgenoten.’”
Wat ze zeggen is écht waar: als je thuis liefde voelt, hoef je daar niet buitenshuis naar op zoek.
***
Een vrome vader krijgt niet automatisch een gelovig kind
Khan: “Socioloog Vern Bengston schreef een boek over hoe families hun geloof doorgeven aan de volgende generaties. Hij baseerde zich daarbij op een onderzoek dat hij in 1970 startte onder 2000 mensen, behorend tot 60 families, verspreid over vier generaties. Hij volgde hen dertig jaar lang en wat bleek: van de kinderen met een hechte vaderband zette 67% de geloofstraditie van hun familie voort, tegen 51% in de groep die afstand voelden tot hun vader. De conclusie was dat de vroomheid van de ouders niet opweegt tegen een afwezige vader.
Dit is wat ik zelf ook om me heen zie. Er zijn zeer vrome en praktiserende vaders die het op de een of andere manier niet lukt om de liefde voor hun geloof over te dragen op hun kinderen. Terwijl juist de wat minder religieus actieve vaders wel kinderen hebben die respect hebben voor islam. Kinderen die het geloof de basis maken van hun volwassen leven.”
Het lijkt erop dat de vaders die actief zijn in het leven van hun kinderen, degenen zijn met succes.
***
Het vertrouwen krijgen van je vader
Khan: “Onze middelste zoon Ameen en mijn man Zeeshan hebben totaal verschillende karakters en andere manieren van doen. Een paar jaar geleden waren er opeens veel botsingen tussen hen. Ze begrepen elkaar vaak verkeerd, snapten elkaars grappen opeens niet meer en interpreteerden woorden en gezichtsuitdrukkingen niet zoals ze bedoeld waren. Alhamdoelilah (Godzijdank) lukte het Ameen om niet grof of respectloos tegen zijn vader te worden. Maar de spanning in huis was te snijden. Het deed ons terugverlangen naar de liefdevolle sfeer die er altijd in ons gezin geweest was.
Het vertrouwen tussen vader en kind is iets waar je aan moet blijven werken
En toen kwam de dag dat Ameen erachter kwam dat zijn ideale middelbare school op honderden kilometers van ons huis lag. Eerst gaf hij ons stille hints over hoe bekend deze school was om zijn Koranlessen. Toen we daar niet op ingingen, smeekte en onderhandelde hij om te mogen gaan. Mijn man sputterde tegen: ‘Ik wil hem dicht bij me houden om een goede band op te bouwen. Als ik hem nu loslaat, ben ik bang dat ik hem voor altijd kwijt ben.‘ Waarop ik zei: ‘Maar wat als dat juist meer stress tussen jullie oplevert? Als hij voelt dat jij uit eigenbelang hem tegenhoudt om zijn droom te volgen, zal hij dan niet nog bitterder worden dan hij nu al is?’
Uiteindelijk ging mijn man toch akkoord. Het deed veel gebeden en kreeg advies van wijze vrienden en gerenommeerde geleerden. Bij het afscheid vertelde Zeeshan aan Ameen heel eerlijk hoe moeilijk hij het vond om hem te laten gaan. Maar hij zei ook dat onze gebeden altijd met hem waren en dat hij op Allah vertrouwde om de familieband sterk te houden.
Binnen een paar uur kregen we van mijn zwager een geruststellend bericht via de telefoon. Tijdens de rustpauze bij het tankstation had Ameen gevraagd om een frappucino. Want die soort koffie deed hem zo aan zijn vader denken. Toen wisten wij als ouders dat we het goede hadden gedaan.”
Het is zoals een wijze vriendin ooit zei. ‘De zaadjes die geplant zijn door een goede vader, zullen zelfs in de moeilijkste omstandigheden tot bloei komen.’
