Gedurende de afgelopen 25 jaar als bekeerling is er één onderdeel van de islam wat ik altijd als een bijzondere uitdaging ben blijven zien, en dat is de Salaah (het gebed). Het was ‘vallen en weer opstaan’. Begrijp me niet verkeerd; de integrale onderdelen van de Salaah en de basis van de Arabische taal had ik al vrij snel onder de knie. Het ging juist om het gebrek aan aspecten zoals concentratie en beleving. 

Door mijn dagelijkse beslommeringen en sociale verplichtingen, was de zoetheid van de salaah er snel vanaf en werd het een algemene lichamelijke oefening.

Mijn persoonlijke handleiding

Vlak na de Ramaḍān in 1995 – bijna aan het eind van mijn basistraining op de Lunettenkazerne in Vught bij het vervullen van mijn militaire dienstplicht wist ik een elektronische Brother Typewriter te bemachtigen. Deze was van een onderofficier. In de avonduren typte ik een uitgebreid opstel, over hoe je de Salaah van begin tot eind moest verrichten – inclusief alle extra smeekbeden. Ik had extra spaties opengelaten, om achteraf de Arabische gebedsformules met de hand erbij te schrijven in kalligrafie. Mijn persoonlijke handleiding heeft dagen lang opengeslagen naast mij gelegen tijdens de 5-dagelijkse gebeden, totdat ik alles in detail beheerste.  

‘Waakt over uw gebeden’

Ik nam de handleiding tijdens mijn weekendverlof mee naar de moskee in Sittard en diezelfde dag nog verzochten enkele vaders mij om een kopie te maken voor hun zonen. Het enige boek wat ik destijds in mijn bezit had, was: ‘Waakt over uw gebeden’ door Shaykh Muḥammed Maḥmūd aṣ-Ṣawwāf, vertaald door Muḥammed Ṭāhir de Jong. Dit boek was mijn enige steun en toeverlaat tijdens die periode om de Salaah te leren en mijn persoonlijke, met de hand getypte handleiding met als titel ‘Kom tot het gebed’, had ik daar volledig op gebaseerd.

“Een oprecht gebed gebaseerd op nederigheid en onderwerping verlicht het hart en reinigt de ziel. Tevens leert de aanbidder de kunst van aanbidding en zijn verplichtingen tegenover de Almachtige Schepper. Het gebed verheft de mens tot uitmuntendheid en helpt om deugdzame karaktereigenschappen te ontplooien zoals nobelheid, edelmoedigheid, waarheidsgetrouwheid, zuiverheid, begrip, rechtvaardigheid en matigheid. Het gebed doet de dienaar oprijzen tot ver boven anderen en leidt hem naar de Almachtige en Enige God.” (Waakt over uw gebeden, p. 11)

Vallen en opstaan

Toen ik met volle moed de periode als prille bekeerling doormaakte, stuitte ik regelmatig op het eerder genoemde fenomeen: ‘vallen en weer opstaan’. Na verloop van tijd merkte ik een tekort aan concentratie in de Salaah. Soms wist ik niet meer of ik nu een bepaald onderdeel van het gebed wel of niet had verricht. De zoetheid van de Salaah ervoer ik wel, omdat het allemaal nieuw was. Maar, naarmate ik vaker in tijdnood kwam om het gebed te verrichten door mijn dagelijkse beslommeringen en sociale verplichtingen, was de zoetheid er ook snel vanaf. De Salaah werd eerder een algemene lichamelijke oefening.

Toen ik na mijn dienstplicht in drie ploegendienst begon te werken bij het Philips complex in Sittard, had ik de meeste moeite met het op tijd bidden. Soms moest ik gebeden achteraf inhalen en dit vond ik echt zwaar. Met veel vallen en weer opstaan moest ik dit gewoon voor elkaar zien te krijgen.

Ik had op mijn werk de meeste moeite met op tijd bidden, of om de gebeden achteraf in te halen

“Jouw Salaah is jouw band met Allah”

Op een dag kwam ik een vaste bezoeker van de moskee tegen op straat, genaamd Bashīr. Ik vertelde hem over mijn probleem. Hij zei mij dat dit voornamelijk te maken had met een gebrek aan de juiste mindset: de overtuiging van de noodzaak van de Salaah. Ik vergeet nooit zijn woorden:

“Zakariya, vijf keer per dag bidden moet gewoon! Zodra je thuis komt van het werk, haal je jouw gemiste gebeden in. Er kan gewoon geen dag voorbij gaan waarbij je jouw gebeden in de steek laat. Jouw Salaah is jouw band met Allah!”

Gebrek aan concentratie in de Salaah

Ik had veel respect voor Bashīr. Zijn gefronste en ernstige blik met die vaderlijke vermaning deed me wel wat. Hij had de leeftijd van mijn vader die helaas al lang niet meer in mijn leven aanwezig was. De wijze woorden en zorgzaamheid van Bashīr staan nog steeds in mijn geheugen gegrift. Lange tijd hielpen ze me om het nulpunt te bepalen of om te resetten als ik weer zo’n periode ondervond van het zogenaamde ‘vallen’. Met name wanneer ik moeite had om me te concentreren in de Salaah of als ik mijn gebeden dreigde te verzaken.

Vallen en opstaan is iets prachtigs

Door de jaren heen, en hoe meer ik leerde over mijn religie, des te beter ik werd in het bedenken van strategieën om het ‘vallen en weer opstaan’ enigszins te beheersen. Maar heel gek toch, het fenomeen is er nog steeds en is volgens mij niet van plan om te vertrekken uit mijn leven. Ik heb het uiteindelijk moeten leren accepteren en besef nu vele jaren later pas dat dit een heel normaal onderdeel is van het leven.

Het is niet alleen normaal, het fenomeen ‘vallen en weer opstaan’ is juist iets prachtigs! Dit is het meest effectieve leerproces om jezelf te ontwikkelen. Je daagt jezelf uit en je leert jezelf onvoorwaardelijk te accepteren, inclusief al je worstelingen, tekortkomingen en fouten. En als je dat proces eenmaal hebt doorlopen, en daarna nog eens, en daarna weer – want ja, in de tussentijd val je uiteraard weer eens een keer – sta je op en zeg je tegen jezelf: “En nu is het genoeg!”  

Plan van aanpak

Je maakt vervolgens een plan voor jezelf om steeds zachter te vallen en wat sneller op te staan. Een plan dat ervoor zorgt dat je dag in dag uit meebeweegt met wat er op je pad komt. Je start een onderzoek naar wat nu de essentiële oorzaken zijn waarom je bijvoorbeeld het ochtendgebed niet meer op tijd verricht. Of waarom je jouw gebeden niet meer inhaalt, of de reden waarom je nu al een tijd helemaal niet meer hebt gebeden. Eens je dit eenmaal in kaart gebracht hebt, ga je nadenken over je vaste gewoontes. Welke vaste gewoonten zijn goed en welke zijn slecht? Je probeert de slechte gewoonten met de tijd af te bouwen. Je maakt stap voor stap plaats voor nieuwe en goede gewoonten. Hierdoor kan je spiritueel groeien.

Maak langzaamaan een vaste gewoonte van het bidden

Het gedrag van mensen bestaat voor een aanzienlijk deel uit gewoonten. We realiseren het ons niet zo, maar deze gewoonten beïnvloeden ons leven dagelijks. Gewoonten ontstaan niet vanzelf. Deze ontstaan door keer op keer hetzelfde te herhalen, totdat dit op den duur automatisch gaat. Het kost dus gewoon tijd om van je Salaah een vaste gewoonte te maken. Neem hier de ruimte voor. Maak bijvoorbeeld een schema waarbij je dagelijks je ‘gedane’ gebeden bijhoudt. Langzaamaan, na een aantal maanden, zal je zien dat jouw Salaah een vast onderdeel geworden is in jouw leven.

Gedragsverandering

Het transtheoretisch model (ofwel Stages of Change model) voor gedragsverandering wordt door veel gezondheidsprofessionals in de praktijk gebruikt. Het bevat vijf of zes fasen, waarvan één fase de actiefase wordt genoemd. Tijdens de actiefase gaat iemand actief aan de slag met het aanleren van een nieuwe gewoonte. Volgens dit model zou de gedragsverandering drie tot zes maanden (± 12 tot 24 weken) duren.

Hersenonderzoek laat zien dat de hersenactiviteit terugloopt naarmate een nieuw gedrag gewoon is geworden. Dan wordt het een automatisme.

Hersenonderzoek

Professor Jaap Murre (hoogleraar Theoretische Neuropsychologie aan de Universiteit van Amsterdam) geeft aan dat het minimaal 42 dagen (6 weken) duurt om nieuw gedrag te oefenen en te herhalen. Daarna wordt het een gewoonte en voelt het comfortabel. Onze hersenen hebben deze zes weken nodig om de nieuwe hersenstructuren (als gevolg van gedragsverandering) te consolideren. Deze structuren integreren dan met de al bestaande neurale netwerken in onze hersenen. Hierdoor zullen de hersenen in deze zes weken een nieuw voorkeurspatroon (met betrekking tot ons gedrag) aanleggen.

Hersenonderzoek laat inderdaad zien dat de hersenactiviteit terugloopt naarmate een nieuw gedrag een gewoonte is geworden en automatisch gaat. Dit betekent dat het niet veel aandacht meer kost, ofwel steeds minder moeite kost om de betreffende handeling als gewoonte in je dagelijkse routine vast te houden. 

Doe je best en wanhoop niet aan de Genade van Allah

Ik weet dat het soms moeilijk kan zijn om steeds weer opnieuw te beginnen. Het voelt verkeerd aan als je jouw gebeden hebt verzaakt of als je zelfs al een hele lange tijd niet meer hebt gebeden. Verlies in ieder geval nooit de hoop. Laat die momenten van ‘vallen’ jou nooit demotiveren om steeds opnieuw een nieuwe start te maken. Raak niet ontmoedigd om het gebed weer op te pakken. De Salaah oppakken kan altijd! Daarover zou je nooit moeten tobben, integendeel. Het moment waarbij je de Salaah loslaat, dat is net wat je als hinderlijk zou moeten ervaren. Dat is het moment waar je daadkracht moet tonen. En als dat momentum dan toch aan je voorbij is gegaan, keer dan in berouw terug tot Allah.

Verzoek en gedenk hem, zodat Hij jou zal gedenken

Allah zegt: Zeg: “O Mijn dienaren die buitensporig tegenover zichzelf zijn, wanhoopt niet aan de Genade van Allah. Waarlijk, Allah vergeeft alle zonden. Waarlijk, Hij is de Vergevingsgezinde, de Meest Barmhartige.” (Koran, 39:53)

Overgeleverd van Anas Allah is tevreden met hem die zei: “Ik hoorde de Boodschapper van Allah ﷺ zeggen: ‘Allah de Almachtige zei:

‘O zoon van Adam, zolang je Mij aanroept en aan Mij vraagt, zal ik je vergeven voor wat je hebt gedaan, en Ik zal het niet erg vinden. O zoon van Adam, als je zonden de wolken aan de hemel zouden bereiken en als je dan vergeving van Mij zou vragen, zou Ik je vergeven. O zoon van Adam, als je tot Mij zou komen met zonden die bijna zo groot zijn als de aarde en je zou Mij ontmoeten en Mij geen partners toeschrijven, zou Ik je vergiffenis schenken gelijk aan dit.’” (at-Tirmidhī – ook door Aḥmad en zijn keten van autoriteit is goed)

Buig alle negativiteit om en blijf positief

Hierbij wil ik afsluiten met een gedicht van mijn hand met daarin adviezen om positief  te blijven:

Positief denken is makkelijker dan jij denkt;

Dus buig dat om, waarmee jij bent doordrenkt.

Laat je niet meeslepen door negatieve zaken;

Vele oordelen en iedereen die staat te kwaken.

Neem per direct afstand van alle negativiteit;

Neem deel aan een goede en nuttige activiteit.

Gelukzaligheid door zelf het moment te kiezen;

En vanaf nu eens stil te staan bij deze adviezen.

Zijt dan niet te hard voor jezelf na vele zonden;

Wel consistent in het verplegen van je wonden.

Positief denken over Allāh is de eerste stap;

Alvorens jij begint bij jezelf, zeker geen grap.

Gedenk Allāh zodat Hij jou niet laat vergeten;

Om goede daden te verrichten, nooit geweten?

Een litanie in de ochtend zowel in de avond;

Prachtige Adhkār van de Profeet, zo gezond!

Weet dat de Qur’ān een helende werking heeft;

Zegeningen die je wellicht nog niet hebt beleefd.

Probeer eens een pagina per dag en blijf positief;

Niet teveel in een keer, maar blijf productief.

Vraag Allāh om hulp voor wat standvastigheid;

Waarlijk, twijfel nooit aan Zijn Barmhartigheid.

Vermijd zeker het roddelen en de achterklap;

Stop met bespioneren in deze gemeenschap.

Maak Du’ā voor je medemens en denk positief;

Over deze persoon ongeacht wat er is, exclusief.

De tweede stap is trouwens jouw bewustzijn;

Bewust worden van je gedachten is wel zo fijn.

Vraag je dan eens af of je gedachte wel zinvol is?

Zinvolle gedachten zijn goed en tegen de stress.

Alsmaar piekeren door zinloze gedachten?

Vergeet daarom nooit! Gedachten zijn krachten.

Zeg nooit: “Ik kan dit niet” of “dit lukt mij niet.”

Buig dit om ten alle tijde, ik hoop dat je het inziet.

Je onderbewustzijn en lichaamscellen nemen alles;

Aan, en de negativiteit blijft hangen als een abces.

Problemen voor hem zijn voor jou een uitdaging;

Jouw motivatie is voor de ander een vertraging.

Op tijd naar bed, eet gezond en beweeg voldoende;

Met een stevige wandeling in de natuur, zodoende.

Heb je een spirituele dip en nalatig in het gebed?

Blijf gewoon positief denken, maar wel opgelet!

Jezelf goede moed inpraten en jezelf overtuigen;

Is een essentieel onderdeel bij het ombuigen.

Jouw zelfbeeld na een zonde is daarom erg cruciaal;

Om te kunnen terugkeren naar Allāh geheel speciaal.

Soms moet je gewoon wat knopen doorhakken;

Wees dankbaar en probeer je vanaf nu te herpakken.

Alle Lof en Dank behoren toe aan Allāh voortdurend;

In de kwantiteit van tijdloosheid zowel eeuwigdurend.

Hoofdfoto: pixabay.com