Hoe beschrijf je langs welke weg je gelovig bent geworden? In mijn geval zijn het geen leerstellige vragen geweest die de richting bepaald hebben, maar ervaringen die later cruciaal blijken te zijn geweest. Dat is vast bij meer mensen zo, maar dit zijn drie momenten die mij mede bepaald hebben.
De eerste diepe ervaring met de islam was in Nablus, op de Westbank in Palestina. Ik was in die zomer vrijwilligster voor de International Solidarity Movement. Het was de bedoeling dat wij vrijwilligers aanwezig waren bij de checkpoints van het Israëlische bezettingsleger. En bij Palestijnse demonstraties tegen de bezetting ter bescherming mee en soms voorop liepen. En om bij families te overnachten die direct bedreigd werden door het leger. De veronderstelling was dat de soldaten zich iets beter gedragen als er getuigen uit andere landen aanwezig zijn.
Verlangen naar vrede
Die nacht sliep ik op het dak van een huis in het centrum van Nablus. De vader van de familie had tegen mij gezegd dat ik geen zaklantaarn aan moest doen. Ik zou anders een doelwit kunnen worden voor Israëlische scherpschutters op de bergen boven Nablus. Toch was het fijn op het dak. De wind was warm en ik had de slaapzak bijna niet nodig. De mogelijke bedreiging kon mij niets schelen. Even over vier begon de oproep voor Fajr. Ik wist toen nog niet dat dit gebed zo heet. Het geluid van de moskee dichtbij bereikte mij natuurlijkerwijs eerder dan het geluid van de moskeeën verder weg. Dat wist ik, maar toch leek het alsof de moskeeën de azaan van elkaar overnamen. Het was aanstekelijk.
Ik werd geraakt door het grote verlangen naar rechtvaardigheid en het einde van de bezetting dat in de woorden mee leek te klinken. En ik meende zelfs een verlangen naar een vrede te horen die de algemene pijn van het leven voor even of misschien voor langere tijd weg zou kunnen nemen. Dit had ik zo nog nooit gehoord. Ik lag stilletjes van de azaan te genieten terwijl de wind over mijn gezicht en mijn handen streek. Het contrast met de dreiging die van het Israëlische leger op de bergen uitging, was groot.
Tijdens de dag die op deze nacht volgde, bleef ik in het centrum van Nablus en keek ik naar de schade die het bezettingsleger het jaar ervoor had aangericht. En ik hoorde verhalen over mensen die in hun huizen gedood waren. Toch groeide mijn de boosheid niet boven het gevoel uit dat ik in de nacht had ervaren. De azaan had zijn effect gesorteerd.
Veilig en thuis bij Alhambra
Het tweede moment was in Granada. Als afsluiting van een week wandelen in de bergen in Zuid-Spanje waren mijn partner Franca en ik in het Alhambra geweest. Wij hadden de eindeloze lijkende variatie van vormen en kleuren in het Nasriden-paleis bewonderd. Waren langs smalle paden op de helling van het Alhambra gelopen, tussen hoge muren en door oude poorten waar ondanks de drukte op de rest van het terrein bijna niemand was. En wij hadden het paleis bekeken dat de toenmalige Spaanse koning na de val van Granada op de plaats van de moskee had laten bouwen. Rechthoekig aan de buitenkant, met een cirkelvormig binnenplein. Een gebouw van twee in elkaar geschoven geometrische vormen, in niets lijkend op de menselijke maat van het Nasriden-paleis. Ter afsluiting hadden wij in de moestuinen van het Alhambra gezeten en ons voorgesteld hoe de mensen toen kookten. Daarbij hadden wij aan de rijke akkers en boomgaarden gedacht die wij tijdens de wandeltocht in de dalen van de Sierra Nevada hadden gezien.
Nu liepen wij door de straten aan de voet van het Alhambra. Kleine winkels, met dingen voor toeristen. Anders dan in andere straten van Granada leken hier meer mensen van Arabische afkomst te zijn. Wij stopten bij een eettentje, bestelden falafel en kwamen aan de praat met de kok. Hij bleek uit Irak te komen. Wij vroegen of waarom hij hier zijn eethuis had. En waarom er zoveel Arabische mensen leken te wonen. Hij wees naar het Alhambra en zei dat je je als moslim naast deze burcht toch een beetje thuis voelt, en veilig. Het was natuurlijk maar een oude burcht en een oud paleis, en het gevoel was onzin, maar toch. Ik zei dat ik hier naast de burcht ook een woning zou willen hebben als ik in Granada zou wonen. Omwille van de schoonheid van het paleis, en omdat het een oud bewijs was van de aanwezigheid van moslims in Europa. Dat van de schoonheid van het paleis beaamde de man uit Irak. Later in het hotel begreep ik niet waarom ik mij thuis en veilig wilde voelen op een plek die ik nog nooit eerder had gezien. En waarom ik het vertrek van de islam uit Spanje, lang geleden, als een groot verlies ervoer. Franca zei dat dit door de ervaringen in Palestina kwam.
Het derde moment was op het werk. Ik had een Koranvertaling op mijn bureau liggen. Die lag daar omdat ik er af en toe in las. Gewoon zo, dacht ik, omdat het taalgebruik van de Koran zo poëtisch is. En omdat het fijn was om op het werk af en toe iets anders te doen. Om je er even bovenuit te tillen. Maar op een dag was de vertaling weer onder een stapel van papieren terecht gekomen. Ik had er gewoon niet op gelet waar het boek lag. Ik pakte het van onder de stapel en legde het weer in het zicht. Uit respect, en omdat ik ergens had gelezen dat je dat moest doen.
Wezenlijk gevoel in mezelf
Plotseling schrok ik van mezelf. Als ik de Koran, zelfs in een vertaling, uit respect overal bovenop leg, erken ik de autoriteit van de Koran als het woord van Allah. Op dit inzicht had ik niet gerekend, zo tussen de e-mailtjes, een vergadering en het ict-werk door. Bovendien schaamde ik mij een beetje, omdat ik er niet eerder op had gelet waar de Koran lag. Dat gevoel was nog meer ontwrichtend dan de schrik. Als ik mij tegenover Allah schaam erken ik dat Allah bestaat, dacht ik. Niet als een conclusie na een theologische redenering, maar als wezenlijk gevoel in mezelf. Daar had ik dus helemaal niet op gerekend. Ik haalde mij op de schrik een smakeloze koffie uit de automaat in de keuken en deed tegenover mijn collega’s alsof er niets aan de hand was.
Weken later, eind november, waren de gevoelens van schrik en schaamte gesleten. Maar niet het weten en voelen omtrent Allah. Ik zat in de bus, op weg naar huis van het werk. De bus was vol. Ik heb een fijn huis, dacht ik. En Franca was thuis op haar vrije dag. Zij had vast de houtkachel aangestoken. Ik veegde een beetje condens van de ruit en keek naar buiten. Het was donker. De regen striemde langs de ramen. Er was niets te zien behalve een nat bos.
De afgelopen dagen had ik geoefend. Hoe het zou zijn om de Shahadah, de geloofsgetuigenis, te zeggen. Daar heb je immers YouTube voor. Nu zei ik de woorden met de juiste intentie. Zachtjes, zodat niemand het hoorde. Maar wel tegen Allah.
Wat de inzet voor de Palestijnen betreft, kijk ook op de website van de International Solidarity Movement: https://palsolidarity.org/
