Het verrichten van de salaah, het islamitische gebed, kent vele voordelen. We weten dat het gebed ons aanspoort om het goede te doen en het slechte te (ver)laten, we weten dat het verrichten van het gebed onze spirituele ontwikkeling bevordert, maar het gebed blijkt ook goed te zijn voor onze hersens. Uit onderzoek blijkt dat de hersens geordend worden als wij dagelijks mediteren.

Dagelijkse meditatie kan de cognitieve functies bij mensen met geheugenstoornissen meetbaar verbeteren, zo ontdekten de onderzoekers van één van de studies. In een andere studie ontdekte men, dat drie maanden van dagelijks trainen (door middel van mediteren) de hersenwerking versterkt en dat het ons helpt bij het scherper en duidelijker waarnemen van details, die anders gemist worden. Kortom, het bewustzijn wordt helderder en gerichter.

Totaalpakket
Nu zou je kunnen zeggen: mediteren is toch iets anders dan het verrichten van het gebed? Het ligt er maar net aan hoe je het bekijkt. Een smeekgebed is een vorm van meditatie. Het verrichten van dhikr (het gedenken van Allah door Hem te prijzen) is een vorm van meditatie. En de salaah is ook een vorm van meditatie. Maar de beste meditatie is de salaah, omdat het door God verordonneerd is, terwijl de andere vormen vrijwillig zijn. In plaats van dat wij de focus richten op ‘de leegte’, vullen wij ons hart met genade en liefde door contact te maken met de Schepper van al wat is. We ontvangen dan niet alleen genade en liefde, maar ook welzijn, leiding, bescherming, genezing, zegeningen, kortom: het totaalpakket. Waarom zouden we met minder genoegen nemen?

Het zou fantastisch zijn als alle mensen zouden bidden, want dan zou er een positieve energie vrij komen die zijn weerga niet kent. Maar helaas zijn de meeste mensen niet overtuigd. Zij geloven alleen wat zij zien. Zij geloven alleen wat wetenschappelijk bewezen is. Daarom is het fijn dat het effect van meditatie bewezen wordt. Bijvoorbeeld door hersenonderzoekers.

Boeddhisme
Het religieuze brein is een hot item in deze tijd. Er zijn veel publicaties in bijvoorbeeld Science en Newsweek die duidelijk maken hoe meditatie de frontale cortex beïnvloedt, hoe het gebed de amygdala kalmeert, en hoe het geloof de psyche beïnvloedt. In 2013 bleek uit een onderzoek dat het verrichten van een smeekgebed voor een vriend ertoe leidt dat je vergevingsgezinder en socialer wordt. Helaas zijn nagenoeg alle onderzoeken gericht op christenen of boeddhisten. De lieveling van de hersenwetenschappers in de relatie tussen het brein en meditatie is toch wel het boeddhisme. Dat is eigenlijk vreemd, want moslims en hindoes maken meer dan de helft van de wereldbevolking uit. Dus waar blijven hun onderzoeken?

Gelukkig heeft een team van onderzoekers uit Maleisië hier een – nu nog bescheiden – antwoord op gegeven door te onderzoeken hoe het islamitische gebed de alfagolven in de hersenen beïnvloedt. De resultaten tonen een diepe verbintenis tussen lichaam en geest. Een team, geleid door Hazem Doufesh van de University of Malaya’s Department of Biomedical Engineering, heeft de resultaten van hun onderzoek gepubliceerd in het blad Applied Psychophysiology and Feedback, waarin ze details hebben beschreven van hun EEG-onderzoek onder een kleine groep van moslimvrijwilligers tijdens het verrichten van het gebed.

Lichaamsbewegingen en -houdingen
Het gebed van de moslims bestaat behalve uit woorden ook uit een voorgeschreven serie van lichaamsbewegingen en -houdingen. Men onderzocht hoe de verschillende lichaamsbewegingen en -houdingen invloed uitoefenden op het brein. De vrijwilligers verrichten elk een gebed, waarbij woorden (smeekbedes en Koranteksten) en bewegingen werden gecombineerd en een gebed met bewegingen, maar zonder woorden.

De onderzoekers vermoedden dat er een connectie zou zijn tussen alfagolven – die worden geassocieerd met ontspanning – en bepaalde fases van het gebed, omdat eerdere onderzoeken dat hadden bewezen. In de praktijk bleek inderdaad dat de alfa-activiteit enorm toenam in de pariëtale – of wandkwabben (die een rol spelen bij het integreren van de zintuiglijke informatie en bij het ruimtelijk denken) en de daarboven gelegen occipitale kwabben of achterhoofdskwab (die de prikkels van de buitenwereld, zoals visuele prikkels, interpreteren). Wonderlijk genoeg werd dit alleen waargenomen tijdens de sajdah, de prosternatie, waarbij voorhoofd en neus de grond raken. En was er geen verschil waar te nemen tussen het gebed met en zonder woorden.

Multidimensionaal
Betekent dit dat de salaah alleen werkt als de aanbidder veel aandacht besteed aan de sajdah? Of dat de woorden tijdens het gebed niet van belang zijn? Deze conclusies kunnen we niet trekken, aangezien het gebed een multidimensionale actie betreft, die verschillende aspecten en motivaties behelst. Geen moslim neemt een pauze tijdens zijn werk om de alfa-hersengolven een boost te geven. Behalve de woorden is de juiste intentie, de juiste aandacht en het ontzag voor Allah ook zeer belangrijk. Bovendien blijkt uit andere onderzoeken weer wat de invloed is van het uitspreken of denken aan begrippen als genade of vrede op de hersenen.

Wel blijkt uit het feit dat de alfagolven toenamen tijdens de sajdah in dit onderzoek, dat het beoefenen van de sajdah leidt tot ontspanning, verminderen van spanning en een verbeterde focus. Doufesh en zijn collega’s vermoeden dat de oorzaak hiervan is dat de vrijwilligers ogen heel dichtbij de grond waren, waarmee ze het visuele veld behoorlijk verminderden. Alfagolven worden vaak geassocieerd met gesloten ogen of een verminderde visuele input. Wat de onderzoekers niet vermeld hebben, is dat wij tijdens de sajdah het dichtstbij God zijn. De profeet Mohammed vrede zij met hem zei namelijk over de sajdah, dat wij hiermee dichterbij God komen: “De dienaar is zijn Heer het meest nabij als hij in sajdah is.” (Muslim). Op het moment van de sajdah laten we onze ego en onze arrogantie los en geven we ons in nederigheid en eerbied over aan de Heer der Werelden.

Er zijn ook andere recentere onderzoeken over de salaah die over de lichamelijke voordelen gaan. Zo zou het islamitisch gebed goed zijn voor de rug en de gewrichten, mits het op de goede wijze wordt verricht.  

Bronnen: www.iocob.nl,  www.patheos.com, www.sciencedaily.com. Foto’s: Rickz/BY-NC-ND 2.0 (hoofdfoto), Wikipedia (schilderij), Rovere Maurizio (man in woestijn)

Wil je meer lezen over het gebed en onze hersens? Lees dan ook: Sura ad Duha: Allah heeft je niet verlaten