De kunst van het stilstaan, te zien, te aanschouwen en te overpeinzen is te leren, alhamdoelillah (God zij dank). Het is een ambacht die weliswaar oefening vraagt maar wel mooie opbrengsten belooft aan degene die haar iedere dag probeert te leren.

Overpeinzen

Het leven is een weg die niet altijd gemakkelijk te bewandelen is. Sommigen doen taddabor (reflecteren op de Koran) van nature bij elke stap die ze zetten en schenken zichzelf de momentjes om hun weg eens te overpeinzen. Anderen proberen krampachtig over een blokkade heen te klimmen en raken verderop bekneld en zijn daardoor genoodzaakt om aan te kloppen bij professionals voor hulp.

De zon verdringt iedere ochtend weer het duister van de nacht.
Haar stralen dirigeren dwingend maar liefdevol de nacht opzij.
De ruimte die ontstaat, vult zij met haar licht en warmte.
Een nieuwe ochtend is geboren die ons uitnodigt om de warmte van onze dekens opzij te schuiven en de dag te aanschouwen.

Stilstaan is een kunst

De meesten van ons geven gehoor aan deze oproep om de dag te beginnen. We staan op om ons klaar te maken voor ons werk, studie of andere verplichtingen. We vullen onze dag met werkzaamheden, activiteiten en conversaties.  De meeste van ons brengen de dag door op de automatische piloot. We doen wat we moeten doen en breien ons leven tot een geheel door in de nacht onze rust te zoeken en in de ochtend weer gehoor te geven aan de roep om te ontwaken.

Leven op de automatische piloot

Een enkeling geeft bewust sturing aan zijn of haar leven door dagelijks tadabbor te doen, dagelijks een moment van bezinning en reflectie te nemen. Stilstaan is niet iets wat de meeste van ons doen van nature. Zij ondergaan slechts en stappen voort op de weg die voor ze ligt. Een weg die anderen voor hen reeds bewandeld hebben en het lijkt niet meer dan logisch om die te volgen. Alleen als de weg er anders uitziet dan we gewend zijn, staan we noodgedwongen stil. Het moment waarop we onze baan verliezen of vreselijk nieuws krijgen over een ziekte waar we aan lijden. Het moment waarop een geliefde overlijdt of dat we vastzitten in een situatie zonder dat we een oplossing zien. Momenten waarop stilstaan je opgelegd wordt.

Wanneer de mens beproefd wordt en ‘de weg’ weinig herkenningspunten meer heeft, is dat een moment waarop we niet meer op de automatische piloot kúnnen leven. Naast de praktische vragen en organisatorische zaken zijn er ‘ineens’ verschillende en soms intense emoties waar je mee moet dealen. Verdriet,  verwarring, boosheid, onbegrip, angst, teleurstelling en onzekerheid. Vragen als ‘waarom nu?’, ‘waarom ik?’, ‘hoe moet ik verder?’, ‘hoe kán ik ooit verder?’ kunnen in je hoofd zitten. Deze zaken zorgen ervoor dat het landschap waarin je liep, verandert. Het zorgt misschien wel voor een blokkade waar je alleen overheen kunt als je eerst de tijd en moeite neemt er eens goed naar te kijken. Stilstaan is dan de enige optie.

Stilstaan is misschien wel één van de moeilijkste dingen om te doen.
We zijn geneigd dat te zien als verloren tijd.
Het te ervaren alsof we niet meedoen met de rest van de wereld.

Blokkades

Terwijl het in essentie van immense waarde is om überhaupt met heldere blik je richting te kunnen bepalen en daarmee je levensweg te kunnen kiezen. De blokkades op onze weg zijn niet zomaar geplaatst door mensenhanden maar gearrangeerd door Al Hakiem, de Schepper die met zijn ultieme wijsheid ons uitnodigt om eens stil te staan. Het nodigt je uit om niet alleen te kijken naar de blokkade die er geplaatst is, maar eens goed om je heen te kijken naar de weg als geheel en te aanschouwen waar je al die tijd op gelopen hebt én waar de weg je naar toe aan het leiden is.

Stilstaan bij blokkades zou altijd moeten gaan over jou – over jou én over jouw relatie met de Heer der werelden – wil je er volledig van kunnen profiteren en ontvankelijk worden voor Zijn leiding.

Een deken van duisternis

Maar hoe reflecteer je over jezelf als je enorm beproefd wordt? Hoe houd je je staande in een storm die slechts bestaat om te testen of jij overeind blijft? Wat kun je nog doen als een calamiteit je daar raakt waar je je levensvreugde uit haalt? Hoe kun je nog het licht zien als je elke dag ervaart als een deken van duisternis? Welke vragen zou je moeten stellen over jouw relatie met de Schepper als niemand in staat lijkt je gedegen en correct te antwoorden?

Stilstaan is soms de enige optie

Eén van de natuurlijke reacties die een gelovige heeft op een beproeving is dat de pijn zo hevig is, de oplossing immens ver lijkt, de beproeving zo beklemd voelt dat je niet anders kan dan letterlijk neer te knielen en Allah azawjal  (machtig en majestueus)  te vragen om verlossing. Het zijn deze donkere momenten dat wij sneller naar de Koran zouden moeten grijpen om daarin verlichting te vinden voor de pijn die we voelen. In één van de ayaat in Soera Al Baqarah (De Koe) lezen we het volgende:

..en We zullen je zeker testen met iets van angst en honger en verlies van rijkdom en levens en fruit, maar geef blijde tijdingen aan de geduldige.”(Koran, 2:155)

In dit vers zegt Allah ons zeker te testen met iets van angst, honger en verlies van rijkdom en levens en fruit.

Zo zit er goedheid in ‘rampen’

Allah zegt vervolgens dat er blijde tijdingen gegeven moet worden aan degene met sabr, met geduld. In het vers erna licht Allah ons toe wie dan degene zijn met geduld. Hij, de Allerhoogste, zegt namelijk:

Degene die wanneer een ramp ze treft, zeggen: “Voorzeker, tot Allah behoren we en voorzeker tot Hem zullen we terugkeren. (Koran, 2:156)

Is het zeggen van die zin voldoende om tot de sabirien (geduldigen) te behoren? Als we stilstaan bij de betekenis van deze woorden dan wordt duidelijk dat deze zin alles wat ons overkomt in perspectief plaatst. Welke ramp of calamiteit ons ook treft, deze woorden doen ons herinneren aan de vergankelijkheid van dit leven. Het leert ons dat ons wereldse leven een beproeving op zichzelf is – we komen van Allah en zijn op aarde gezet om beproefd te worden –  en dat alles wat we meemaken relatief en eindig is – en tot Hem zullen we terugkeren.

Allah gebruikt in dit vers het woord moesiba wat vertaald wordt als ‘ramp’ maar ook de betekenis heeft van ‘iets wat doelgericht en perfect afgestemd wordt afgevuurd’. Wanneer ons rampen overkomen dan zijn deze perfect gepland door de Beste der Plannenmakers om ons te beproeven voor een wijsheid die wij misschien niet altijd zien maar er wel áltijd is.

Stilstaan in dankbaarheid

Wanneer je je realiseert dat deze ‘rampen’ gepland zijn door Al Hakiem (De Alwijze) en Arrahmaan (de Meest Barmhartige), dan kún je niet anders dan je hart overtuigen dat hierin goedheid voor ons zit. Al is dit niet altijd direct zichtbaar of te bevatten. Wanneer ons ‘rampen’ overkomen dan valt er veel troost te halen uit het leren kennen van de Schepper middels Zijn Schone Namen en het overpeinzen van de verzen uit de Koran. Wanneer je dit zorgvuldig, met een oprechte intentie doet, volgt de overtuiging van het hart insha’Allah (Als God het wil). En zoals Allah zegt in de Koran:

Zij zijn degenen op wie de zegeningen van hun Heer liggen en barmhartigheid. En zij zijn degenen die geleid zijn. (Koran, 2:157)

Er is dus een duidelijke beloning voor degene die geduldig en standvastig zijn tijdens een beproeving!

Inzichten komen niet vanzelf.
Inzichten klampen zich vast aan incidenten, aan reflectie en overpeinzing.
Ze verschijnen pas wanneer je aan den lijve hebt ervaren wat verdriet, pijn, en nog meer pijn betekent.

Inzichten – die je krijgt door tadabbor – maken, wanneer je ze eenmaal hebt gevonden, veel verdriet en pijn goed. Het zijn inzichten die je een andere richting op wijzen. Ze doen je het bloemenveld, het gras en het water langs de kant van de weg zien. Ze leren dat hoeveel blokkades je ook op je weg tegenkomt, je eerst moet stilstaan en in dankbaarheid moet rondkijken naar wat er wèl is, om vervolgens met geduld over de blokkade te kunnen klimmen. Met je tong prevelend ina lilahi wa ina ilaihi rajioen (tot Allah behoren wij en tot Hem keren we terug) en het hart overtuigd van de wijsheid en barmhartigheid van Allah.

Foto’s: Unsplash/ NG Milwaukee Art Museum, Joel Filipe, Dmitri Popov, Liane Metzler