Ik ben een groot liefhebber van visuele kunst. Toen ik de kalligrafie van KiranArt voorbij zag komen, was ik geraakt door de sierlijke en kleurrijke manier van werken. Mijn nieuwsgierigheid was gewekt toen het werk gemaakt bleek door een jonge vrouw. Waarom is zij kalligraaf geworden en wat maakt dat zij er haar vak van heeft gemaakt?
Op een druilerige winterochtend bel ik aan bij Marukh in het oude Spangen, een volkswijk in Rotterdam. Ik ben verrast door de ruime en Oosters ingerichte woning die ik aantref. Marukh is van Pakistaanse afkomst en serveert chai. Ze blijkt opgegroeid te zijn in de Amsterdamse wijk waar ik op dit moment woon. Tot onze grote verbazing heeft ze op dezelfde kunstmagneetschool gezeten als mijn dochters.
Na de chai vertelt ze over haar kijk op kunst en kalligrafie. Want die twee zijn voor haar onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ze spreekt vol liefde over haar ouders. Haar moeder werd geboren in Lahore en haar vader komt uit een stad in de buurt van Islamabad. Zij kwamen in de jaren tachtig als gastarbeiders naar Nederland. Haar vader was in Pakistan leraar Urdu. Haar moeder komt uit een familie met veel kunstenaars en was tekenlerares. In Nederland verdween die kunstzinnige kant naar de achtergrond omdat er hard gewerkt moest worden voor geld om hun kinderen een goede opleiding te geven.
Rommelig of schoonheid?
Marukh: “Mijn vader is altijd aan schoonschrijven blijven doen. Ik zie hem nog zo voor me. Toen ik Arabisch leerde lezen, weet ik nog dat ik vooral zat te kijken naar hoe die letters in elkaar zaten. Ik vroeg me af waarom de letters op sommige plekken dik en op sommige plekken dun waren. Was dat een fout of was het juist bewust en als dat laatste het geval was, waarom dan? Ik was net begonnen met Nederlands leren schrijven op de basisschool en daar was alles gelijk qua letters. Het Arabisch zag er in mijn ogen rommelig uit, alsof ze maar wat deden, de schoonheid ervan zag ik niet.
Mijn vader maakte kalligrafie met een gewone pen. De dikke delen maakte hij in twee lijnen en die vulde hij dan in. Ik weet nog dat onze telefoonklapper er prachtig uitzag. Mijn vader schreef alle namen erin met kalligrafie. Hij is in 2005 overleden. Hij heeft me alles meegegeven dat ik nodig heb om een gelukkig persoon te zijn. Zeker ook door de manier waarop hij zijn religie beleefde.
Marukh: “Kunst is een vorm van eenzaamheid die heel goed voor je is”
Hij heeft mij vooral veel nederigheid meegegeven, was van zichzelf ook al een nederig persoon. Hij liet zien dat je gewoon sorry kan zeggen en dat dat niet erg is. Dat het oké is om je fout toe te geven. Dat je ego iets is wat je moet laten varen. Soms zaten we uren te praten over het leven. Te filosoferen over hoe je met relaties om kunt gaan. Ik mis hem enorm. Probeer de herinnering aan hem levend te houden door mijn kinderen veel over opa te vertellen.”
Ego laten varen
“Zijn levenslessen pas ik nog dagelijks toe. Hij heeft me geleerd om tevreden te zijn met kleine dingen in het leven. Dat het ‘hebben’ van dingen niet gelukkig maakt. Wij kregen als kinderen bewust niet veel. Het niet ‘hoeven hebben’ maakt je hart rustiger. Het is een leefwijze waar je jezelf gelukkig mee kan maken. Ook al heb je niet heel veel; probeer er van te genieten. Ik ga daarom ook bewust regelmatig op bezoek bij familie in Pakistan. Deze bezoeken hebben me als kind erg gevormd omdat ik besefte hoe veel wij hier in Nederland eigenlijk hebben. Het voelt soms angstaanjagend als ik naar de huidige generatie kijk. De vanzelfsprekendheid waarmee ze omgaan met wat ze hebben. Ikzelf zie alle gemak en bezittingen als een cadeau van God dat we moeten (leren) waarderen.
Ik ben na de middelbare school een communicatie-opleiding gaan doen. En in mijn vrije tijd ging ik schilderijen maken die ik zelf mooi vond. Toen iemand vroeg of ik voor een benefiet voor de slachtoffers van de aardbeving in Pakistan een paar schilderijen wilde doneren voor de veiling, was ik verbaasd. Natuurlijk zei ik ja en zou al blij geweest zijn met het idee dat mijn schilderijen een paar tientjes zouden opbrengen.
Maar de prijzen gingen door het dak, de schilderijen gingen weg voor prijzen tussen de 250 en 450 euro. Ik schrok ervan. Mensen die naar me toe kwamen voor een opdracht, vroegen me hoe mijn kunst heette. Mijn man zei toen heel impulsief KiranArt. Kiran betekent zonnestraal en is thuis mijn bijnaam. Ik vond het wel mooi klinken en heb het dus zo gelaten.”
Kunstmagneetschool
Marukh vertelt over hoe haar liefde voor kunst werd aangewakkerd op de scholen die ze bezocht: “Op de kunstmagneet-basisschool was veel aandacht voor handvaardigheid, muziek en zangles en we gingen minstens vier keer per jaar naar Amsterdamse musea. Op de middelbare school kregen we CKV-lessen over kunstgeschiedenis en viel het me opeens op dat het altijd dezelfde oude bekenden waren, zoals Leonardo da Vinci en Michelangelo. Gelukkig had mijn vader mij thuis altijd verteld over islamitische kunstenaars en architecten, maar ook over dichters en filosofen. Veel van hen beheersten meerdere disciplines. Nu zie ik dat het religieuze personen waren die kunst ook echt begrepen.
Ik ging zelf op zoek en was diep onder de indruk van de kunstvormen in Andalusië: de integere architectuur, het mooi beeldhouw- en houtsnijwerk en natuurlijk de fantastische mozaïeken. Ik zat op de middelbare school toen ‘9/11’ plaatsvond en weet nog goed dat ik toen dacht: moslims zijn niet alleen terroristen; het kunnen ook kunstenaars zijn. Dat is wat ik wilde laten zien. Ik zag het als mijn taak ook het mooie van de islam te laten zien. En dat kun je heel goed doen door het maken van kunst. Kunst is een universele taal. Het is ook een goed middel om je eigen spiritualiteit te begrijpen. Kunst is dan een taal waarmee je harten kunt bereiken en anderen kunt inspireren.
Kleurrijke kalligrafie
Dat ik uiteindelijk koos voor kalligrafie, was omdat ik er via mijn vader al in thuis was en het spirituele ervan inzag. Ik pakte het wel bewust anders aan. Kalligrafie wordt meestal gemaakt met een bamboe-pen en zwarte inkt. Ik ben bewust met kleur gaan werken, want ik ben kleurrijk van mezelf. Ik ging cursussen volgen in Turkije en Nederland en heb vooral ook zelf veel geoefend. Kalligrafie is gebaseerd op duidelijke regels, het is een eeuwenoude traditie die in stand gehouden moet worden.”
Marukh: “Met mijn kalligrafie ben ik bewust met kleur gaan werken. Ik ben kleurrijk van mezelf”
In 2005 begon Marukh met KiranArt en maakte ze van kalligrafie haar beroep. Ze geeft workshops, ze maakt werk in opdracht en geeft inmiddels ook handvaardigheidsles op basisscholen. Dat laatste was echt een ontdekking: “Ik merk dat ik lesgeven heel leuk vind en ook heel belangrijk. Kunst moet er vanaf de basisschool al bij horen. Vanuit mijn achtergrond vertel ik de kinderen ook over islamitische kunst. Het gaat daarbij eigenlijk niet om de kunst, maar om de kunstenaars zelf. Kinderen zijn te weinig kunstzinnig bezig, terwijl kunst zo belangrijk is om gelukkig te zijn. Zo broodnodig om je te leren uiten. Ik stimuleer dat kinderen hun eigen draai geven aan hun kunstwerk. Om te maken wat ze zelf mooi vinden. Ik leer ze de vaardigheden; ze moeten zelf uitzoeken wat ze ermee kunnen en willen doen.”
“Kunst brengt je tot jouw ziel”, is de diepe overtuiging van Marukh. “Het is een vorm van eenzaamheid die heel goed is voor je. Net als in de natuur zijn of bidden is ook je in kunst verdiepen een fijne manier om je even af te zonderen van de drukte. Iedereen heeft dat nodig. Dat heb ik ook meegekregen van mijn vader. Je leert er bovendien van vrede te hebben met dat iemand anders anders is dan jou. Ondanks de verschillen, moet je altijd zoeken naar wat je samen hebt.”
