Racisme is anno 2020 nog steeds een feit en momenteel erg actueel, of je het nu zelf ervaart of niet. Ook binnen de moslimgemeenschap  – en zelfs onder degenen die hun geloof serieus nemen – deinzen sommigen er helaas niet altijd voor terug. Vooral als het op trouwen aankomt, durft men de meest racistische uitspraken te doen.

Hoe komt dit ondanks het feit dat de islam reeds 1400 jaar geleden duidelijk alle rassen gelijk stelde? Wat kunnen wij doen om bepaalde vooroordelen weg te halen?

Dit artikel is geïnspireerd op de Engelse Youtube serie Honest Tea Talks. Dit is een initiatief van drie zusters die verbonden zijn aan Solace, een netwerk voor bekeerde moslims die hulp nodig hebben (en inmiddels ook in Nederland actief is). In de aflevering met de titel ‘Racism in the muslim community’  – de Engelstalige video vind je hier– stellen de gekleurde zusters zich heel wat vragen.

Diversiteit

Het gesprek wordt gevoerd door drie gekleurde vrouwen met elk hun eigen verhaal. “Racisme bestaat wel degelijk binnen onze gemeenschap, maar ik ondervond er zelf nog niet de nadelige gevolgen van”, zegt Layinka. Ze werd al  eens ‘chocolaatje’ genoemd, maar bood weerwoord en legde het verder naast zich neer. Racisme maakt bij haar persoonlijk geen heftige emoties los. “Maar roept racisme dan pas emoties op als je het persoonlijk ervaart?”, vraagt Aliyah zich af. Zij schiet sneller uit haar slof, want kan geen onrecht verdragen en kan er maar moeilijk haar mond over houden.

Als het aankomt op trouwen

Elke praktiserende moslim weet hoe de islam staat tegenover racisme. Niemand zal dit ontkennen. Integendeel, vaak wordt de rassengelijkheid binnen ons geloof met enige trots aangehaald. Maar in de praktijk speelt er wel degelijk nog racisme. Zeker als het aankomt op trouwen. Binnen sommige gezinnen zal men nog steeds meegeven ‘dat men niet met een zwarte naar huis moet komen’, maar dit gaat even goed op voor een Aziaat, Indiër, of iedereen die ‘anders’ is dan het thuisfront. Hier speelt, zoals vaker, de tweestrijd tussen geloof en cultuur. Als een bekeerling tot de islam komt, denkt die vaak dat zoiets als racisme niet bestaat onder moslims. Die overtuiging is, zoals de zuster in het gesprek per ongeluk maar erg toepasselijk zegt: nogal zwart-wit.

Meer dan kleur

Sumayah zegt met verbazing dat haar huidskleur helemaal niet het eerste is waarmee zij zichzelf zou omschrijven. Dat ze zoveel meer te bieden heeft dan de kleur van haar huid.

Als het om gemengde huwelijken gaat, wordt vaak het argument aangehaald: “Ik wil met mijn schoonfamilie kunnen communiceren. Ik wil graag eten wat ik gewend ben” en meer van die praktische zaken. Hoewel het legitiem is iemand van je eigen cultuur te willen trouwen uit persoonlijke voorkeur of als gevoel van thuiskomen, mag het echter geen façade worden waarachter we ons verschuilen. “Zwarten behandelen hun vrouwen niet goed. Marokkanen hebben een crimineel verleden of het zijn dieven.” Zo maar wat uitspraken die je zult horen, ook binnen onze gemeenschap. Opmerkingen gebaseerd op diepgewortelde vooroordelen waaraan je als moslim en mens iets moet doen.

Hoewel het legitiem is iemand van je eigen cultuur te willen trouwen uit persoonlijke voorkeur, moet het niet niet een façade worden waarachter we ons verschuilen

Vooroordelen rechtvaardigen

Mensen zijn vaak geneigd om te zeggen: “Zij zijn allemaal zo en zo, behalve die ene want die ken ik goed.” Dit is hoe mensen racisme voor zichzelf rechtvaardigen. Maar het feit is dat binnen de islam er gewoon geen rechtvaardiging bestaat voor racisme. Alle mensen zijn gelijk; het enige verschil zit in vroomheid en het verrichten van goede daden.

We hebben ze echter allemaal: vooroordelen. Ieder van ons wordt hoe dan ook in een bepaalde cultuur geboren en in een bepaalde tijdsgeest en context opgevoed. Niemand is gevrijwaard van vooroordelen. Belangrijk is om goed na te denken en te onderzoeken vanwaar je gevoelens komen en om te beseffen dat ze niet juist zijn. Dat je geen excuus hebt om onderscheid te maken tussen mensen en dat dit iets is in jezelf dat je moet veranderen.

Juist in onze westerse multiculturele samenleving zouden we hiertegen moeten strijden. Dat is eigenlijk ook veel makkelijker dan wanneer je in een omgeving woont waar iedereen hetzelfde is. Meer nog, we zouden het kunnen opnemen voor minderheden op basis van ons mens-zijn en zo een vuist maken tegen uitsluiting. Moslims in het Westen komen hoe dan ook van heinde en verre; dus we zouden gewend moeten zijn om met verschillende culturen om te gaan. We willen onze vooroordelen ook niet overdragen aan onze kinderen. We willen juist onze kinderen vertellen dat ze goed zijn zoals ze zijn en dat een huidskleur niets zegt over hun waarde.

Multicultureel gezin

Mijn kinderen hebben een Nederlandse moeder en Marokkaanse vader. Bij het opgroeien en schoolgaan hebben ze op zich weinig met racisme te maken gehad. Ze hebben hun identiteit als moslim kunnen vormen op een islamitische basisschool, maar lieerden zich ook aan de Marokkaanse cultuur. Toen we in Marokko woonden werd één van mijn kinderen – die blonde haren heeft en lichte ogen – wel vaker vreemd aangekeken door andere kinderen en achtervolgd en ‘haantje’ genoemd. Dit had verder geen gevolgen, maar geeft aan dat iemand die ‘anders’ is, vaker negatief bejegend wordt.

In Nederland mocht één van mijn kinderen niet met zijn buurvriendje spelen omdat hij een niet-Nederlandse naam had. “Die motte wij hier niet”, was de reactie van de vader. Ik had hem wel op zijn gezicht kunnen slaan. En in hun latere leven hebben mijn kinderen vaker meegemaakt dat ze anders behandeld werden dan witte Nederlanders. Eén zoon solliciteerde met zijn eigen Marokkaanse naam en werd niet aangenomen. Ik heb hem geadviseerd om te solliciteren met een vernederlandste naam en mijn Nederlandse achternaam. Toen kreeg hij ineens wel de baan. Je kunt het niet altijd hard maken, maar incidenten als deze komen te vaak voor om toeval te zijn en onderzoek toont dit ook aan.

Racisme vindt zijn oorsprong bij shaytan

Racisme, discriminatie en uitsluiting zijn onder elke omstandigheid verwerpelijk, maar dat moslims zich hier ook mee inlaten, is eigenlijk te gek voor woorden. Een moslim in Europa behoort per definitie tot een minderheid, zelfs ik weet soms niet of ik ‘bij hen of ons’ behoor. We moeten het voor elkaar opnemen. 

De oorsprong van racisme ligt bij shaytan, de duivel. Hij voelde zich beter dan Adam omdat hij van vuur geschapen was en Adam slechts van klei. Deze arrogantie zet ook ons aan tot racisme en vooroordelen.

“Allah zei: ‘Wat weerhield jou ervan je neer te werpen toen ik jou dat heb bevolen?’ Hij zei: ‘Ik ben beter dan hem. U hebt mij uit vuur geschapen, terwijl U hem uit klei hebt geschapen.’” (Koran, 7: 12)

Liefde genereert liefde

Een van de zusters waarschuwt dat in de strijd tegen discriminatie de zwarte bevolking, moslim of niet, niet in een slachtofferrol moet kruipen om hun eigen racisme te rechtvaardigen door te zeggen dat het tijd is hun mond open te trekken en met gelijke munt terug te betalen. Zo kom je in een vicieuze cirkel waarbij racisme over en weer blijft bestaan.

En hoewel ik wel de neiging heb activistisch en soms ietwat radicaal te zijn – ik keer mijn andere wang niet toe – geloof ik toch dat liefde liefde genereert en haat aanzet tot haat en geweld tot geweld.

Wat kunnen wij doen?

Wat kunnen wij doen om vooroordelen uit de gemeenschap te halen?

Een betere wereld begint bij jezelf, dus begin daar dan ook. Kijk naar jezelf: welke vooroordelen heb ik en waarom? Zet de dingen in perspectief en realiseer je dat je straks voor Allah komt te staan niet op basis van je afkomst of kleur, maar op basis je daden en hoe je andere mensen beoordeeld en behandeld hebt en op welke grond.

Denk aan de woorden die de geliefde Profeet Mohammed dat Allah hem moge prijzen bij de engelen tijdens zijn afscheidspreek sprak. Hij vond rassengelijkheid zo belangrijk dat hij zelfs in zijn laatste boodschap aanhaalde:

“De hele mensheid stamt af van Adam en Eva. Adam is uit aarde gemaakt. Dus een Arabier is niet beter dan een niet-Arabier en een niet-Arabier is op geen enkele manier beter dan een Arabier. Noch is een witte beter dan een zwarte en een zwarte is niet beter dan een witte. Alleen wat betreft vroomheid en het doen van goede daden kan de ene moslim zich onderscheiden van de andere.”

Racisme zit verweven in onze taal, in ons denken, in ons koloniaal verleden. Ik gebruik in bovenstaande tekst en elders bewust het woord wit in plaats van blank, omdat we in ons dagelijks taalgebruik ook vaak het woord zwart gebruiken in plaats van bruin of getint o.i.d. Als je wil nuanceren, nuanceer dan ook zwart.

arrogantie zet aan tot racisme en vooroordelen

Wit is ook een kleur

Het kan ook helpen om een beter inzicht te krijgen in de islamitische beschaving en de rol die moslims met Afrikaanse roots hierbij hebben gespeeld. Ze waren asceten, hervormers, leiders, revolutionairen en geleerden. We kennen hun verhalen nog te weinig en het lijkt er soms op dat ook binnen onze gemeenschap deze verhalen soms uit de geschiedenis gewist of zijn of ‘gewhitewasht’. Over beroemde zwarte moslims uit het heden en verleden die je zou moeten kennen lees je hier.

Wil je meer inzicht krijgen in ons vaak onbewust racisme, bekijk dan de documentaire: Wit is ook een kleur. Ook de film A Class Divided uit 1968 is een aanrader. Daarin laat docente Jane Elliot de kinderen uit de derde klas van een lagere school zien hoe diepgeworteld racisme is. In 1992 deed Jane Elliot de ‘Blue Eyes/Brown Eyes’-oefening nog een keer over met het van niets vermoedende publiek van de Oprah Winfrey Show.

Kwam jij ooit in aanraking met (onbewust) racisme en wat deed of doet het met je? 

Hoofdfoto: pixabay.com