Ik werd onlangs enorm geraakt door een video van Nouman Ali Khan waarin een jongeman aan hem vraagt: “Allah zegt dat hij niemand belast boven zijn vermogen. Maar waarom plegen moslims dan zelfmoord?”
Aan het gezicht van de vragensteller kon ik zien dat dit niet zomaar een vraag was. En dat hij het op een indirecte manier misschien wel voor zichzelf vroeg. Insh’Allah zal de uitleg hem hebben getroost en geholpen en dat is ook de wens waarmee Khan het antwoord eindigt.
Ik bekeek de video omdat ik wilde weten hoe Khan dit taboe-onderwerp zou aanpakken. Maar ik was er niet op voorbereid dat zijn antwoord mij op een ruwe manier uit een lange geestelijke slaap wekte en insloeg in als een bom. Ik zal je hieronder uitleggen waarom.
Beproevingen van het leven
Khan begint zijn antwoord als volgt: “De vraag is niet alleen waarom pleegt een moslim zelfmoord. De vraag is waarom pleegt een persoon zelfmoord. Want Allah zegt in de Koran:
“Allah belast geen ziel boven haar vermogen.” (Koran, 2:286)
Dit betekent dat je als mens nooit een beproeving krijgt die jij niet aan kan. Dat geldt voor zowel moslims als andersgelovigen. We moeten wel snappen dat Allah het in deze aya niet heeft over de beproevingen van het leven. Zoals bijvoorbeeld een infectie die je krijgt en waar je aan sterft. Want ook dat is een belasting boven je vermogen.
Uit de context van de aya is duidelijk dat Allah het heeft over belasting in de vorm van verantwoordelijkheden. Het gaat over je vermogen om het woord van Allah hoog te houden. Allah vraagt ons bijvoorbeeld: wees eerlijk, wees bescheiden, wees goed voor jezelf en anderen. Dit zijn de verantwoordelijkheden die Allah ons heeft gegeven en die bij niemand buiten zijn of haar vermogen liggen.
Buiten je vermogen
Allah heeft het in deze aya dus niet over aardbevingen, tsunami’s of ernstige ziektes. We zijn als mensen duidelijk niet opgewassen tegen dit soort zaken. Maar je kunt als mens ook lijden aan een psychische stoornis en daardoor in een zodanige psychologische hel zijn beland dat je zelfmoord als enige uitweg ziet. We moeten als mens beseffen dat we niet in iemands hoofd kunnen kijken. En dat we dus niet een oordeel moeten hebben over iemand die zelfmoord pleegt. Want alleen Allah weet of dit iets was dat buiten het vermogen van die persoon lag.”
Je uitspreken omdat je trouw bent aan de waarheid, dat is de werkelijke sabr.
Op dat moment vraag de jongeman: “Welk advies geef je aan iemand die denkt aan zelfmoord. Het is al moeilijk om dit onderwerp ter sprake te brengen en meestal wordt er gezegd dat je sabr moet hebben en veel dhikr en dua moet doen.”
Khan antwoordt: “Sabr wordt door de meeste moslims niet echt goed begrepen. Natuurlijk is het doen van salaat en dua nodig. Maar Allah vraagt ook dat je goed te kijkt naar waarom je je zo voelt en wat je er actief aan kan doen om je situatie te veranderen.
Jezelf ‘sussen’ met sabr
Als iemand je bijvoorbeeld pijn doet, fysiek of met woorden, is die andere mens het probleem. En die kun je confronteren door te zeggen: ‘Ik accepteer niet dat je me zo behandelt.’ We moeten leren dat dit soort problemen niet spiritueel zijn. En dat jezelf ‘sussen’ met sabr eigenlijk neerkomt op het niet kunnen of willen omgaan met het probleem. Indirect en onbewust schuif je dan het probleem af op God. De werkelijkheid is dat je een confrontatieprobleem hebt. Je bent conflictvermijdend en wil het moeilijke gesprek niet aan. En daarom noem je het een test van God. Maar zo werkt dat niet.
Allah leert ons dat we niet om de zaken heen moeten draaien en vrijuit moeten spreken. Dat je eerlijk onder ogen moet durven zien wat er aan de hand is. Natuurlijk is het niet makkelijk om te praten met mensen die jou pijn hebben gedaan. De kans is groot dat ze je zullen intimideren. Maar de Koran is daar heel duidelijk in: als je de waarheid spreekt, hoef je niet bang te zijn voor de pijn die dat zal veroorzaken. Dat is de werkelijke sabr, je uitspreken over zaken omdat je trouw bent aan jouw waarheid. Niet voor niets is dat ook de volgorde in soera Al Asr – eerst aansporen tot de waarheid en van daaruit tot geduld:
“Waarlijk, de (ongelovige) mens lijdt zeker verlies. Behalve degenen die geloven en goede daden verrichten en elkaar aansporen tot de Waarheid (en gehoorzaamheid aan Allah), en elkaar aansporen tot geduld (met de bevelen en de geboden).” (Koran, 103: 2-3)
Kortom: de sabr zit in het moment dat je iemand gaat aanspreken met de waarheid. De sabr zit niet in het stil blijven en de situatie verdragen met geduld. Sabr vraag niet om een passieve houding, maar juist om een actieve houding.”
Mijn eigen waarheid benoemen
Ik schrok bij deze laatste woorden. Opeens snapte ik mijn gedrag van de laatste tien jaar. Ik zag opeens heel helder voor me hoe ik mijn eigen waarheid niet durfde benoemen en daardoor altijd de confrontatie uit de weg was gegaan. Ik benoemde dat in mezelf als bang zijn voor de reactie van mijn echtgenoot. Nu zie ik dat dit een zin met een hoog ‘afhoud’-gehalte is.
Natuurlijk bleef Allah me testen en alhamdoelilah kwam de waarheid er uiteindelijk wel uit. Durfde ik eindelijk te zeggen wat werkelijk belangrijk voor me was. En was de reactie eigenlijk helemaal niet zo heftig als ik had gedacht. Was er zelfs zachtheid en dankbaarheid dat het ‘hoge’ woord er eindelijk uit was. Het was heftig om te beseffen dat ik me jarenlang door mijn angst heb laten leiden en daarmee mijn huwelijk tekort heb gedaan.
Ik weet nog goed hoe ik in die tijd soms dacht “Ik ben liever dood”. Maar eigenlijk vertrouwde ik niet voor de volle 100% op Allah en was het een harde leerschool om wel zover te komen. Toen ik dit inzicht deelde met een vriendin, vertelde ze hoe zij duidelijk twee kanten van sabr ziet. Er is ‘passieve’ sabr in de vorm uithoudingsvermogen en ‘actieve’ sabr in de vorm van doorzettingsvermogen. Veel mensen houden het vaak bij uithouden en eigenlijk doen we onszelf daarmee te kort. We vermijden dat we ons ergens toe moeten zetten om trouw aan onszelf te blijven. We zijn niet moedig, in de zin van dat we ons niet durven uitspreken en confrontaties vermijden. En als we ons dan uiteindelijk wel uitspreken, is het eigenlijk al te ‘groot’ geworden in ons hoofd en zitten we teveel in onze emotie.
Ik ben enorm dankbaar dat ik de angst om me uit te spreken in de ogen heb durven kijken, want ik ervaar nu een enorme vrijheid. Ik ben alhamdoelillah voor niets en niemand meer bang en ga letterlijk lichter door het leven.
