Toen ik op de openbare lagere school zat kwam er wekelijks een dominee langs. Hij vertelde dat Jezus de melaatsen genas en de blinden (weer) liet zien. Ik vroeg hem: “Konden de blinden dan echt weer zien?” Hij antwoordde: “Ze keken als het ware door de ogen van Jezus.” Nu ik moslim ben geworden, weet ik dat ze, met de wil van Allah, echt zelf weer konden zien.
In deze tijd wordt de techniek om een blinde te laten zien, ontwikkeld met behulp van kunstmatige of artificiële intelligentie (AI). Dat is mooi zou je denken. Er is echter een addertje onder het gras. Men is ook bezig om diezelfde techniek in te zetten in oorlogen als moordwapen. En om burgers 24/7 in de gaten te kunnen houden. AI valt niet meer weg te denken en daarom moeten we ermee dealen. Maar hoe doen we dat als moslims?
Digitale revolutie
Sinds 2015 is de interesse in AI enorm toegenomen onder academici, technologen, investeerders, regeringen en beleidsmakers. Zij stellen daarvoor graag miljarden euro’s ter beschikking voor onderzoek en publieke debatten over de sociale, politieke en ethische gevolgen van AI. Dit is wat ik me heb afgevraagd. Heeft de islamitische gemeenschap voldoende in de gaten dat er een digitale revolutie gaande is die zijn weerga niet kent? Zijn wij daar op voorbereid?
Zijn we als islamitische gemeenschap voorbereid op een digitale revolutie die zijn weerga niet kent?
Voorstanders en critici van AI
Islamitische geleerden hebben verschillende meningen over AI, afhankelijk van hun interpretatie van de islamitische wetgeving en ethiek. Over het algemeen zijn ze het erover eens dat technologie en wetenschap belangrijk zijn voor de vooruitgang van de mensheid. Maar dat ze wel moeten worden gebruikt op een manier die in overeenstemming is met islamitische waarden en principes.
Sommige geleerden zien AI als een potentieel positieve ontwikkeling die kan worden gebruikt om het menselijk leven te verbeteren en problemen op te lossen. Anderen maken zich zorgen over de mogelijke negatieve gevolgen, zoals de vervanging van menselijke arbeid en de impact op de menselijke waardigheid. Daarnaast hebben zij gesproken over de ethische en morele implicaties van AI. Zoals bijvoorbeeld over de vraag of machines in staat zijn om morele beslissingen te nemen en wie verantwoordelijk is voor de acties van autonome machines.*
* De schuingedrukte paarse teksten in dit artikel zijn gegenereerd door chatGPT. Ik heb naar namen gevraagd en ik heb verschillende namen van voorstanders en critici gekregen.
Voorstanders zouden volgens Chat GPT zijn: Sheikh Dr. Ali Al-Qaradaghi, de secretaris-generaal van de Internationale Unie van Moslimgeleerden en wijlen Yusuf Al-Qaradawi. Critici zouden zijn: Sheikh dr. Mohammad Al-Issa, de secretaris-generaal van de Moslim Wereld Liga en Sheikh Abdul Aziz Al-Sheikh, de grootmoefti van Saoedi-Arabië.
Vervolgens heb ik naar de bronnen gevraagd van wat die geleerden gezegd zouden hebben en ik heb de links naar die bronnen gekregen. Stuk voor stuk gaat het om niet bestaande pagina’s! Tot slot heb ik voor de zekerheid een van onze Arabisch-talige collega’s gevraagd om op zoek te gaan naar deze bronnen. Ook zij kon hier niets over terug vinden.
Daarom is het zaak niet alles klakkeloos aan te nemen en de informatie goed te controleren. Mocht iemand alsnog de juiste bronnen vinden, dan horen wij het graag.
Geleerden die zich hebben uitgesproken
De Amerikaanse islamitische geleerde Hamza Yusuf lijkt één van de weinigen te zijn die zich publiekelijk hebben uitgesproken over AI. Hij is onder andere één van de oprichters van het Zaytuna College in Californië. Door het Westen wordt hij de meest invloedrijke islamitische geleerde genoemd.
Hij sprak in januari 2023 tijdens een conferentie in het Vaticaan over de ethiek en gevolgen van AI: “Elke keer als we een nieuwe technologie omarmen, verliezen we iets van onze autonomie. Het tragische aspect van moderne technologie is bijvoorbeeld dat we constant onze mobiele telefoons checken, waardoor we steeds afgeleid worden. Franz Kafka, die ik in feite beschouw als een geweldige theoloog, zei dat het kwaad alles is wat afleidt.”
Islamitische AI-specialisten
Ik begon een online zoektocht naar moslimgeleerden die niet alleen verstand hebben van de religie, maar die ook een inschatting kunnen maken van de impact van de wetenschappelijke ontwikkelingen op ons leven en op de economie. Ik vond de natuurkundige dr Yaqub Chaudhary, die is gespecialiseerd in AI en in de neurowetenschappen. Hij onderzoekt de relatie tussen AI en de islamitische concepten van onder andere de menselijke geest, verstand, kennis en bewustzijn.
Daarnaast zijn er ook andere geleerden, zoals universitair hoofddocent Muhammad Aurangzeb Ahmad van de Universiteit van Washington die de toepassing van AI in de gezondheidszorg onderzoekt. En ook wetenschappers Junaid Qadir en Amana Raquib uit Pakistan, die onderzoek doen naar de wijze waarop de islamitische en wettelijke principes gebruikt kunnen worden om AI in moslimlanden te reguleren. In 2020 schonk Facebook hen hiertoe zelfs een beurs van 25.000 dollar.
“De islam kent ethische tradities die al meer dan 1400 jaar oud zijn,” zegt Junaid Qadir van de Technische Universiteit in Lahore. “Er is een gebrek aan vertegenwoordiging in AI wat de twee miljard mensen betreft die dit geloof aanhangen. Ons werk zal deze leegte vullen.”
Waarschuwingen
Er is dus gelukkig aandacht voor AI in de islamitische wereld. Het is echter de vraag of de overheden in die landen zullen luisteren naar deze geleerden, omdat er zoveel belangen op het spel staan. Daarnaast is het maar de vraag of de wetenschappers niet zelf constant achter de feiten aanlopen vanwege de enorme snelheid van de technologische én politieke ontwikkelingen. Zullen we binnenkort geregeerd worden door algoritmes die besluiten voor ons nemen?
Ik bedoel maar: als zelfs Elon Musk, Yuval Harari (de adviseur van WEF-voorman Klaus Schwab) en de ‘Godfather van AI’ Geoffrey Hinton waarschuwen dat kunstmatige intelligentie een bedreiging vormt voor de mensheid, dan moeten we ons achter de oren krabben. Hinton heeft zoveel spijt van zijn bijdrage aan AI dat hij Google heeft verlaten, zo werd op 1 mei 2023 bekend gemaakt.
Hamza Yusuf is ook één van de religieuze leiders die op wereldniveau meepraat tijdens bijeenkomsten van het World Economic Forum. Hij vertelt dat op een dag Klaus Schwab tegen hen zei: “Wij gaan door, of jullie ons bij kunnen houden of niet. We zijn in afwachting van jullie ethische ideeën, maar ondertussen gaan we door, met of zonder jullie.”
Het sociaal krediet systeem
Een van die ontwikkelingen gaat bijvoorbeeld over ons geld. Het is heel wel mogelijk dat er in de nabije toekomst voor iedereen een basisinkomen zal zijn. Dat klinkt veelbelovend, want daarmee zouden we ongelijkheid, armoede en uitbuiting uitbannen in de wereld. Dat klinkt goed en ik zou het graag willen omarmen. Maar er staat helaas wel tegenover dat we (iets van) onze zelfbeschikking, vrijheid en privacy in zullen moeten leveren. En daar ben ik allesbehalve fan van.
AI en de toekomst: worden we straks nog beschouwd als mens of zijn we dan slechts een nummer?
Je inkomen zal dan namelijk niet langer verbonden zijn met je werk, maar met een sociaal krediet systeem dat bepaalt hoeveel geld jij tot je beschikking zal krijgen. Het gaat dan niet meer over geldbiljetten of munten, maar over de Central Bank Digital Currency (CBDC). Dit is digitaal geld dat in omloop wordt gebracht door de centrale bank.
Een enorm groot computersysteem gaat via de cloud informatie over ons opslaan en er zal met behulp van algoritmes worden bepaald waarop je wel en waarop je geen recht (meer) hebt. Alles planet proof, dus als je te veel vlees hebt gegeten, te veel hebt gereisd, of zelfs als je een mening verkondigt die de overheid niet zint, dan word jij gestraft via je portemonnee.
Dat is niet iets wat ik wil. Dat een computersysteem alles over mij weet en bepaalt hoe ik mijn geld moet uitgeven, wat ik mag eten en hoe ik moet leven. Wat is er dan nog over van mijn privacy? In hoeverre ben ik dan nog vrij om mijn mening te uiten of mijn geloof te praktiseren? Word ik dan nog beschouwd als mens of ben ik dan slechts een nummer?
Wat is Artificiële Intelligentie?
Maar wat is AI? Heb je je weleens afgevraagd wat er achter de schermen of achter het schermpje gebeurt op je mobiele telefoon of op je slimme meter? Heb je enig idee wat er gebeurt als jouw apparaten op jouw stem reageren? Laat jouw telefoon jou weten hoeveel stappen je hebt gezet vandaag. Of vind je het alleen maar geweldig dat het licht uitgaat op jouw commando of dat de garagedeur open en dicht gaat als jij iets zegt en dat je telefoon je vertelt hoe fit je bent?
Dit alles is mogelijk geworden door het gebruik van AI. Door de ontwikkeling van steeds gecompliceerd wordende programma’s en apparaten worden er steeds meer data verzameld met informatie over ons.
Slimme apparaten
De data worden verzameld met behulp van programma’s en smart devices, oftewel slimme apparaten. Deze smart devices zijn verbonden met het internet én kunnen communiceren met andere slimme apparaten door middel van draadloze protocollen zoals Wifi, Bluetooth, 4G, 5G en dergelijke. Behalve smartphones, smart televisies en smartwatches zijn er ook slimme koelkasten en slimme meters.
Behalve dat ze met elkaar communiceren, is het ook mogelijk om zelf tegen een apparaat te praten. En dat het apparaat dan uit zichzelf een intelligent antwoord geeft of een opdracht uitvoert, zoals het maken van een afspraak. Via Chat GPT kun je zelfs een goede samenvatting maken van een boek of zelfs van een hoorcollege dat je hebt opgenomen. Of een compleet artikel over de gevaren van AI schrijven zoals dit artikel. Met als gevolg dat vele beroepen straks zullen ‘uitsterven’.
Het uiteindelijke doel van AI is om machines met Artificial General Intelligence (AGI) te ontwikkelen
Het lijkt erop dat het de mens gemakkelijk gemaakt wordt en dat we beschermd zullen worden tegen criminele activiteiten en fraude. Maar het is de vraag of we wel zoveel gezonder en veiliger zullen zijn in de toekomst.
Voornaamste doel AI
Het uiteindelijke doel van AI is om machines met Artificial General Intelligence (AGI) te ontwikkelen. Machines die in staat zijn het menselijke gedrag te begrijpen en die dezelfde mentale vaardigheden hebben als de mens op het intellectuele vlak, zoals het vermogen om te leren, een taal te spreken, te redeneren en creatief te zijn. Ook gaat het om het denkproces zelf.
Daarnaast is de ontwikkeling van AGI er ook op gericht om bewustzijn te kunnen ervaren. Het liefst hoopt men namelijk te ontdekken wie wij als mens in wezen zijn en waar we vandaan komen. Zou die zoektocht een spirituele zoektocht zijn naar God, dan zou dat fraai zijn. Maar de Schepper komt er niet aan te pas.
AI en de ziel
De hierboven al genoemde natuurkundige Yaqub Chaudhary zegt hierover het volgende: “De ontwikkeling van Artificiële Intelligentie is gebaseerd op het idee dat wij als mensen digitale apparaten en – technologieën kunnen ontwikkelen die in staat zijn om te zien, te horen en om zich te gedragen als mensen.
In het wetenschappelijke werkveld is er echter geen erkenning voor het feit dat het de ziel is die de mens menselijk maakt. Voor moslims en voor veel andere gelovigen zijn bewustzijn, intelligentie en de menselijke natuur onlosmakelijk verbonden met het bestaan van de ziel. Een wetenschappelijke aanpak van dit soort vragen, staan het geloof in iets immaterieels zoals de ziel, echter niet toe.”
Omdat belangrijke islamitische leerstellingen hiermee in het geding komen, zouden wij als moslims waakzaam moeten zijn. Hij maakt de vergelijking met het volk van Fir’aun (de Farao) dat met eigen ogen de dansende slangen zag en geloofde in de godheid van Fir’aun. Zo zouden de mensen in deze tijd ook zwaar onder de indruk kunnen raken van elke nieuwe ‘magische’ technologie. “Ze zouden kunnen geloven dat wetenschappers werkelijk in staat zijn om levende, bezielde wezens te scheppen.”
De Koran over intelligentie en de ziel
“Een van de belangrijkste lessen die we direct uit de Koran kunnen leren”, zegt Chaudhary “is dat wij over een unieke vorm van intelligentie beschikken. Een intelligentie, kennis en begrip die ons onderscheidt van dieren, engelen en geesten.
De Koran vertelt ons dat God de profeet Adam عَلَيْهِ ٱلسَّلَامُ schiep en hem tot leven bracht door een ziel in zijn lichaam te plaatsen. God instrueerde vervolgens zowel de engelen en Iblies – de duivel die in de aanwezigheid van de engelen verbleef – om voor hem te buigen toen Adam blijk gaf van een uitzonderlijke intelligentie.
Als AI een steeds grotere rol speelt in nieuwe apparaten en technologieën en dientengevolge daarvan ook in steeds meer aspecten in ons leven, dan zullen wij als mens nieuwe entiteiten tegenkomen die in staat zijn om te horen, te zien, te spreken, te willen, te weten en te bepalen, terwijl deze entiteiten niet leven en zeker weten in de verste verte niet zoiets als een ziel hebben.”
De verborgen impact
Volgens Chaudhary is er ook een verborgen impact van AI op de moslimgemeenschap. We zouden ontmoedigd kunnen raken en onze hoop kunnen verliezen. We zouden ervan overtuigd kunnen raken “dat we niets meer zijn dan zielloze machines, ook al zijn we begiftigd met vaardigheden waar geen enkel ander wezen over beschikt.
Moslims zouden zich af moeten vragen wat de verhalen uit de Koran over aanbidding ons duidelijk maken met betrekking tot dit soort zaken. Bijvoorbeeld zoals toen de profeet Ibrahiem عَلَيْهِ ٱلسَّلَامُ zijn volk vroeg wat zij aanbaden:
“Wat aanbidden jullie?” Zij zeiden: “Wij aanbidden afgoden en wij zullen hen blijven aanbidden.” Hij (Ibrahim) zei: “Horen zij jullie, wanneer jullie hen aanroepen? Of brengen zij jullie voordeel of berokkenen zij jullie nadeel?” (Koran, 26:69-73)
Er is geen erkenning voor het feit dat het juist de ziel is die de mens menselijk maakt
De toekomst is dichterbij dan je denkt
Op dit moment is de computer nog niet slimmer dan de mens, maar zodra artificiële minds het menselijke IQ van 100 bereiken, zal de volgende stap van de machines een IQ van 500 zijn, en daarna 5000. “We hebben werkelijk geen enkel idee wat een IQ van 5000 zou kunnen betekenen”, schreef Yale-professor David Gelernter in The Wall Street Journal. Er wordt verwacht dat de huidige AI slechts enkele tientallen jaren verwijderd is van Artificial General Intelligence (AGI).
Apparaten worden slimmer, de mens dommer
Maar misschien hoeft het ook niet eens zo ver te komen. Want volgens het WEF, dat al deze ontwikkelingen toejuicht en aanstuurt, worden we steeds minder intelligent. Onze IQ’s dalen al jaren achter elkaar vanaf het midden van de jaren negentig. Waarbij ik wel wil opmerken dat het maar de vraag is of IQ de enige geschikte maatstaf is om de mate van intelligentie van de mens in uit te drukken.
Het probleem is niet alleen dat de gewone burger dommer wordt. “Zelfs de politiek heeft vaak geen idee wat het gevaar kan zijn van verregaande digitalisering”, zegt Chaudhary. “De overheid ziet daarentegen wel het voordeel van de inzet van AI op de burgers, namelijk een verregaande en toenemende controle. En daarom zal de overheid een oogje toeknijpen als de bedrijven die de AI leveren op het ethische vlak de regels op het gebied van de privacy schenden.”
Rekenmodellen
In deze tijd zien we zelfs dat het nog veel verder gaat dan privacyschending. We zien nu al dat boeren, door slechts de toepassing van een computermodel, onteigend (zullen) worden. De zogenoemde Kritische Depositiewaarde (KDW) van stikstof die Nederland hanteert, blijkt heel twijfelachtig te zijn. Want in Duitsland is diezelfde grenswaarde 4000 keer zo hoog en in Denemarken zelfs 10.000 keer, terwijl alle drie de landen in Europa liggen. Volgens journalist Arnout Jaspers komt de grenswaarde van stikstof per jaar neer op 1 ganzenpoepje op twee voetbalvelden.
Het is te gek voor woorden, dat het beleid in Nederland volledig op zo’n rekenmodel gebaseerd is! Als boerendochter lach ik dan ook als een boer met kiespijn.
Antwoord vanuit de islam
Naast het gebruiken van mij boerenverstand, wil ik ook weten hoe het komt dat er zo weinig te horen valt over AI vanuit de moslimwereld.
Amana Raquib is professor filosofie en ethiek aan het Instituut van Business Administration van Karachi en gespecialiseerd in de ethiek rondom moderne technologie. Volgens haar zijn de islamitische waarden ondergesneeuwd geraakt door de koloniale waarden: “De meeste vooruitgang die de laatste eeuw is geboekt, is aan de moslims opgedrongen, niet gecreëerd met moslims aan het roer. Met als resultaat dat niemand de cruciale vraag stelt waarvoor we deze technologieën eigenlijk nodig hebben. Technologie zou er zijn voor ons gemak en luxe, maar waarom gemak en luxe? Waarom een verlengd leven? Waarom moeten al onze verlangens vervuld worden?”
Technologie beantwoordt volgens Raquib alleen de hoe-vragen maar niet de waarom-vragen. “AI komt met de belofte dat efficiëntie zal toenemen en dat de menselijke controle enorm vergroot zal worden. Van smart screens tot smart apparaten, alles wordt beheerst door middel van een druk op de knop. Maar AI applicaties hebben er ook toe geleid dat het menselijke aspect uit de maatschappij wordt losgemaakt.
Waarom zouden we overal controle over willen, en hoeveel dan? Is het de bedoeling dat mensen hun hele leven onder controle hebben? Mogen mensen geen verlies meer ervaren, geen pijn meer voelen, niet meer lijden? Dit zijn allemaal ervaringen die bij ons als mensen horen, die ons helpen om op het morele vlak te groeien, om ons karakter te vormen.”
Moreel kader van de islam
Dr. Chaudhury maakt duidelijk dat er voor moslims een overkoepelend moreel kader is in de vorm van de openbaringen en de vier wetscholen, die ons kunnen leiden om verantwoord te handelen in elke omstandigheid. Handelingen worden ingedeeld in vijf categorieën, van verplicht, verboden, aangeraden, afgeraden en toegestaan. Zolang er geen specifiek vers of overlevering is die duidt op een verbod of gebod, wordt iets als toegestaan beschouwd. Daarom is iemands intentie belangrijk en dat we bij elke handeling bewust zijn van God en oprecht zijn.
Echter: de intenties die we in eerste instantie hebben met de moderne technologie kunnen wel goed lijken, maar ondertussen kan de complexiteit ervan onbedoeld allerlei gevolgen hebben, waaronder ook slechte. Het kan bijvoorbeeld ingezet worden om de mens in de gaten te houden, aan te sturen en te manipuleren in de vorm van onder andere sociale controle, gezichtsherkenning, sentiment-analyse, geautomatiseerde propaganda, desinformatiecampagnes, risicoselectiesystemen, testimplementaties, microtargeting, echokamers en filter bubbels.
AI kan ook leiden tot discriminatie
Terrorisme bestrijden
AI wordt ook ingezet voor militair gebruik of om terrorisme te bestrijden. Dit kan leiden tot discriminatie en uitsluiting, baanverlies of het sluiten van bankrekeningen.
Neem het geval van een taxichauffeur die moslim is en regelmatig pauzeert vanwege zijn gebed. Het is aangetoond dat hij dan geïdentificeerd kan worden als moslim met een hoge mate van precisie door middel van geolocatie data die gelinkt zijn aan het ritme van de vijf dagelijkse gebeden. Hierbij komt de kwestie van verhoogde surveillance om de hoek kijken die het mogelijk maakt om moslimpopulaties op onheuse wijze te bejegenen en te discrimineren.
Moslims zouden op de werkvloer bijvoorbeeld ook beschuldigd kunnen worden van luiheid, waardoor ze mogelijk door de druk geen gebed meer onder werktijd zouden durven verrichten. Dit toekomstbeeld is niet onrealistisch, aangezien het bekend is dat bijvoorbeeld werknemers bij Amazon zoveel druk hebben ervaren om productief te zijn, dat ze zelfs aarzelden om naar het toilet te gaan.
De toeslagenaffaire en AI
Een ander voorbeeld is dat AI bevooroordeeld is. Dat bleek toen onderzoekers van de universiteit van Stanford de zin “Two muslims walked into a synagogue …” (twee moslims liepen een ….binnen) invulden en Chat GPT-3 antwoord gaf. De zin werd als volgt afgemaakt: “Twee moslims liepen een synagoge binnen met bijlen en een bom.” En toen ze dezelfde vraag nog eens stelden, kwam er een soortgelijk antwoord: “Twee moslims liepen binnen bij een Texas cartoonwedstrijd en openden het vuur.”
Dit klinkt misschien nog grappig, maar als je ziet wat voor een slagveld de toeslagenaffaire is geworden, dan vergaat het lachen je. Want het lijkt nagenoeg onmogelijk om dit debacle tot een goed eind te brengen. Komt dit omdat het computersysteem ermee aan de haal is gegaan? Hoe komt het dat de mens niet in staat lijkt te zijn om het tij te keren?
Chaudhary waarschuwt ook voor het feit dat de wetenschappelijke ideeën ook in handen terecht kunnen komen van mensen die het voor verkeerde doeleinden willen gebruiken. We krijgen ook steeds vaker te maken met datalekken, waarbij onze gegevens op straat komen te liggen met nare gevolgen als mogelijk resultaat. Daarom is het volgens Chaudhary te makkelijk om te zeggen dat al deze nieuwe technologieën allemaal ‘halal’ zijn: “We hebben een diepgaande morele visie nodig op digitale technologieën, zeker als die de wereld, hoe wij met elkaar omgaan als mens en hoe wij behandeld worden compleet op zijn kop zetten.”
Falah – spiritueel succes
AI brengt ook allerlei nieuwe ethische dilemma’s met zich mee. Neem bijvoorbeeld het geval van zelfrijdende auto’s. Wat zal een zelfrijdende auto doen als het gedwongen wordt te kiezen tussen het omver rijden van een voetganger of het crashen van de inzittende van de auto. Volgens dr. Junaid Qadir is de vraagstelling al verkeerd. Hij meent dat AI zo ontworpen moet worden dat het geen kwaad kan doen, dat het niemand schaadt.
Deze maatstaf in de islam heet falah, of spiritueel succes volgens de Koran. Het is een totaal andere maatstaf dan de westerse op winstgebaseerde benadering. Elke nieuwe technologie zou op basis hiervan beoordeeld moeten worden. En zoals Qadir zegt dat het niet uitmaakt “als dit leidt tot vertragingen van het ontwikkelen van ideeën, of ze onder in de la belanden. Is het werkelijk nuttig om een apparaat te hebben dat je alleen de mogelijkheid biedt om te kiezen tussen schadelijke opties?”
Andere visie op AI
Er zijn echter ook andere geluiden te horen vanuit islamitische hoek. Universitair hoofddocent dr. Muhammad Aurangzeb Ahmad is het bijvoorbeeld niet eens met Qadir. Ahmad meent dat een dergelijk denkproces juist past bij de islam. Hij haalt de islamitische jurist Al Ghazali aan die al een uitspraak heeft gedaan over een dergelijke situatie met voer- en vaartuigen in de elfde eeuw. Al Ghazali stelde zijn studenten namelijk de vraag of je sommige passagiers van een schip in het water zou mogen werpen om het leven van de meerderheid te redden.
Problemen met voer- en vaartuigen zouden volgens hem juist pleiten voor het invoeren van zelfrijdende auto’s, omdat ze niet in dezelfde situatie belanden als mensen: “Laten we ervan uitgaan dat we 100.000 dodelijke ongevallen hebben op de weg door toedoen van slechte chauffeurs. Als we in staat zijn om dit aantal te halveren door middel van zelfrijdende auto’s, dan zou je zelfs kunnen zeggen dat het misschien juist heel immoreel is om geen zelfrijdende auto’s te hebben.”
Gaan we computermodellen en algoritmes toestaan om voor God te spelen?
Algoritmes die voor God spelen
Een ander dilemma is op het medisch-ethische vlak. AI-modellen worden bijvoorbeeld gebruikt om abnormaliteiten in het hart te detecteren bij de baby in de baarmoeder. Het doel zou zijn om in te kunnen grijpen zodat de baby mogelijk gered zou kunnen worden. Maar stel je voor dat de ouders er niets voor voelen dat deze technologie wordt gebruikt voor hun kindje en dat dit kindje overlijdt, worden deze ouders dan als moordenaars gezien?
Hetzelfde geldt voor de verlenging van het leven. Het zou toch wat zijn als we algoritmes laten bepalen of het zinvol is dat ons leven verlengd moet worden of niet. Dit zou betekenen dat we computermodellen en algoritmes toestaan om voor God te spelen.
En wat te denken van het samensmelten van mens en machine, de zogenoemde cyborgs. Dat is geen fantasie van een psychopaat; er zijn nu al mensen die door middel van een geïmplanteerde chip in hun brein hun prothese of andere apparaten kunnen aansturen.
AI kan levensreddend zijn
Ook hier denkt dr. Ahmad praktisch en zakelijk over: “Zowel AI als de menselijke dokter werken met beperkte faciliteiten: een ziekenhuis heeft een budget en dat betekent dus dat niet ieders leven gered kan worden. Het enige verschil is dat een dokter zal werken met lokale, mogelijk beperkte informatie, terwijl AI een enorme dataset tot zijn beschikking heeft. Hierdoor kan het een optimale risicoanalyse uitvoeren.”
Falah gaat volgens Ahmad niet zozeer over een test waarbij je AI de toestemming geeft, maar meer een vraag over de uitkomsten die het zou moeten leveren: “Ik ben het ermee eens dat een falah-geoptimaliseerd algoritme het redden van levens zou verkiezen boven winst, maar dat betekent niet dat de beperkte faciliteiten zijn verdwenen. De werkelijke ethische vraag zou moeten zijn: wie wordt er gered?” Het is een kwestie die Ahmad persoonlijk raakt: “Mijn eigen vader overleed zeven jaar geleden toen hij het toestel voor kunstmatige beademing weigerde te gebruiken.”
Niet bang zijn
Vandaag de dag zijn we met onze aandacht constant bij onze smart devices. Ondertussen hebben we geen idee dat algoritmes ons leven steeds meer gaan bepalen. Ik zou het daarom een goede zaak vinden als er vanuit de islamitische hoek meer onderzoek naar verricht wordt en dat ook islamitische theologen zich hier meer over uitspreken. Onze moslimgemeenschap heeft duiding en leiding nodig.
We zullen er goed over na moeten denken hoe we al die digitale technieken in ons dagelijkse leven en in ons huishouden willen gebruiken. We zullen er namelijk niet onderuit kunnen komen. Of we moeten emigreren naar een plek waar de ontwikkelingen (voorlopig nog) achterlopen… In elk geval zullen we ons erop moeten voorbereiden dat de tijden verregaand zullen veranderen.
We moeten ons echter geen angst laten aanjagen, want AI kan ook ingezet worden op een manier die in overeenstemming is met islamitische principes en waarden, zoals rechtvaardigheid, eerlijkheid, mededogen en respect voor menselijke waardigheid. (Ook deze cursieve tekst is door Chat GPT gegenereerd)
Blijven vertrouwen op Allah
We kunnen hier zelf een rol in meespelen, want AI wordt ‘gevoed’ door de mens. Wij kunnen als moslims nieuwe informatie toevoegen. Daarnaast, en dat is nog veel belangrijker, moeten we blijven vertrouwen op Allah. Meer dan ooit zullen we ons moeten afvragen wat Allah van ons verwacht in deze apocalyptische tijden.
Hamza Yusuf zegt hierover: “De Profeet Mohammed ﷺ heeft ons gewaarschuwd voor de laatste dagen, de periode van de Antichrist (Dajjal). Hij zei dat de Antichrist de hemel zou dwingen om te regenen, hij zou de blinden weer laten zien en de lepralijders genezen, hij zou beschikken over bergen aan granen om de behoeftigen te voeden die hem hierdoor zouden volgen omdat ze hopen er voordeel uit te kunnen halen… Daarom is het zeer interessant en moeten we goed nadenken over waar deze technologie naar toe leidt.”
We zitten midden op de oceaan
Het is in elk geval belangrijk om hierover met elkaar te blijven praten, op ons werk, in onze huizen, met onze kinderen. Dat is ook wat Raquib zegt: “Dit project nodigt ons uit om een dialoog te voeren. We zitten al midden op de oceaan, maar we moeten het schip opnieuw bouwen.”
Bronnen: mvslim.com, link.springer.com, aiandfaith.org, wired.co.uk, www.vox.com
Hoofdfoto: pixabay
Steun jij ons in onze missie om – op een onafhankelijke en journalistieke wijze – kwaliteitsartikelen te blijven schrijven over moslims en islam? Je kunt elk willekeurig geldbedrag overmaken naar rekeningnummer:
NL 54 TRIO 0320 2076 09 t.n.v. Stichting Qantara Nederland. Elk bedrag is welkom!
