Dertig jaar geleden maakte ik voor het eerst kennis met het aspect van vasten. Het was een overweldigende ervaring. Sindsdien is vasten voor mij een niet weg te denken onderdeel van mijn leven, en niet alleen tijdens de Ramadan.
Tijdens de Ramadan van 1986 vastte ik – ook al was ik nog geen moslim – voor het eerst een dag in het weekeinde. Het was een openbaring! Ik had nooit gedacht dat ik het zou kunnen volhouden om zoveel uren niet te eten en te drinken. En toen, na al die uren vasten, eindelijk die eerste slok water. Het was goddelijk en ik voelde me zo ontzettend dankbaar voor dit water.
In 1987 vastte ik – nog steeds geen moslim – de gehele Ramadan. Twee maanden later werd ik moslim, alhamdoelillah! Je zou kunnen zeggen dat het vasten een voorbereiding was op mijn bekering tot de islam. Het maakte me zachter, nederiger, ingetogener en nieuwsgierig naar wat de islam me nog meer te bieden had.
Mijn ontwikkeling in het vasten
Ik denk dat er voor iedere moslim wel een facet in de islam aanwezig is dat bij hem of haar favoriet is. Voor de één is dat bidden, voor de ander dhikr (gedenken van Allah) en een ander leest heel graag de Koran. Voor mij was dat in eerste instantie vasten. Maar nu, reflecterend op die eerste jaren vasten, kan ik stellen dat het niveau van mijn vasten oppervlak
kig was. Het was een nieuw onderdeel van mijn leven, dat ik er min of meer ‘bij ging doen’. Maar het was niet ‘in plaats van’, ik zette er niets voor opzij. Ik maakte lange fietstochten om de vasten-uren te doden en deed een dutje in een park als ik te moe werd en fietste dan weer verder. Ik stond in de nacht niet op om te ontbijten, maar er stond een bakje yoghurt met muesli naast mijn bed, dat ik half in slaap opat. Ik las wel alles wat los en vast zat over de islam, veelal in het Engels of Duits, want er was toen nog maar heel weinig Nederlandstalige informatie over de islam. Ik werkte en meer dan eens vond mijn iftar (maaltijd waarmee het vasten verbroken wordt) plaats in de tram of trein op weg naar huis; een boterham met kaas. Bovendien, er woonden weinig moslims in de buurt om samen de maaltijd mee te delen.
Ramadan in Turkije
In 1997 emigreerden mijn man en ik met onze kinderen van 6 en 7 jaar oud naar Turkije. We wilden onze kinderen in een islamitische omgeving laten opgroeien. In Turkije kreeg het vasten een geheel andere dimensie. Ik kreeg meer tijd en rust omdat ik de eerste jaren niet buitenshuis werkte; ik leerde Koran lezen. Opeens woonden we in een wijk waar iedereen vastte in de maand Ramadan en werden we uitgenodigd voor de iftar. Maaltijden die (te) overvloedig en gevarieerd waren; onze sobere iftar konden daar niet aan tippen. Voor mij een bron van onzekerheid als wij gasten kregen, en nog steeds!
Het voorbereiden van eten
Over het algemeen gaat er ontzettend veel aandacht en energie uit naar het voorbereiden en maken van maaltijden. Het kan niet anders dan dat dit ten koste gaat van de spirituele aspecten van de Ramadan en dat kan toch niet de bedoeling zijn, lijkt mij. Al dagen voordat de Ramadan begint, zijn de vrouwen bezig met de grote schoonmaak – waar ik ook wel een beetje aan mee doe – en met eten voorbereiden. Wat het laatste betreft; daar doe ik echter niet aan mee. We houden het sober en proberen ons meer te richten op ‘ spiritueel voedsel’ dan op börek, yufka, baklava en dergelijke.
Elke ochtend komen we met enkele buurvrouwen samen en lezen we een djoez (een dertigste deel van de Koran) uit de Koran. Dat gaat in een razend snel tempo en eigenlijk weet niemand wat ze leest. Thuis lees ik in principe dezelfde djoez nog een keer in het Nederlands, want ik wil graag weten wat Allah ons te zeggen heeft.
Onze kinderen leerden spelenderwijs vasten en werden gestimuleerd door vriendjes en vriendinnetjes die dat ook deden. Ook de ‘iftarmand’ met snoep was een feest. We hebben het geluk dat we wonen in een huis met een tuin, dus de laatste jaren vindt onze iftar buiten plaats en dat is een groot genoegen.
Vrijwillig vasten
Vasten in de maand Ramadan is vooral ook een sociaal gebeuren: (bijna) iedereen doet eraan mee. Je bent geen uitzondering, zoals destijds in Nederland. Dat maakt het gemakkelijker. Een geheel ander verhaal is echter het nafila (vrijwillige) vasten, bijvoorbeeld op de maandagen en donderdagen, in de andere islamitische maanden Recep en Sjaban vóór de Ramadan en in de maand Shawal nà de Ramadan. Daar is veel meer wilskracht en doorzettingsvermogen voor nodig. Het is een individueel vasten, in je eentje dus en dat voelt soms heel eenzaam, maar het geeft ook heel veel kracht en rahmat (genade). Nafila vasten vraagt van je dat je bepaalde afspraken niet maakt en uitstapjes niet verricht. Ook is het iets wat je niet aan de grote klok hangt, dus wat je min of meer in stilte doet. Nafila ibadet (aanbidding) is iets tussen jou en Allah. Iets wat je doet ‘ in plaats van’ en niet eventjes ‘ erbij’….
Vanuit Turkije, wens ik alle moslims – waar ook ter wereld – een gezegende Ramadan toe en vooral degenen die lange dagen vasten en korte nachten slapen. Laten wij onze borden en glazen vullen met teffekur (contemplatie), dhikr, Koran reciteren, sadaqah (aalmoezen) geven en insha’Allah waardeert Allah onze inspanningen en worden die gezegend.
