Allah brengt in de Koran hulde aan de kleinste schepselen in deze wereld voor wat betreft hun noeste arbeid en hun bijdrage aan de aarde en hun gunsten voor de mensheid. Denk bijvoorbeeld aan de bij die heilzame honing voor ons produceert. Maar ook de mug wordt bij naam genoemd, die ons jeuk bezorgt en in staat is om virussen te verspreiden. Wat is de goddelijke wijsheid achter hun schepping en wat kunnen we leren van de insecten?
In de Koran komen vele dieren voor; grote dieren zoals de olifant en het paard, maar ook de allerkleinste nuttige insecten zoals de bij, de mier en de spin. Daarnaast vermeldt Allah ook insecten die ons lastig vallen of die last veroorzaken, zoals zwermen sprinkhanen die de oogsten opvreten, de luizen op het hoofd van onze kinderen en op onze planten en de muggen die ons zelfs ziek kunnen maken. Geen enkel dier is voor niets geschapen; er is altijd een goddelijke reden voor hun bestaan.
Insecten die gunsten verspreiden: de bij
In soera (hoofdstuk) De Bij informeert Allah de mensheid over de helende kracht van honing die in de maag van de bijen wordt geproduceerd. Het bijzondere is dat Allah de bijen zelfs direct aanspreekt!
En jouw Heer heeft aan de bijen ingegeven: “Betrek je woonplaats in de bergen, in de bomen en in wat zij (mensen) optrekken. Eet vervolgens van alle fruitsoorten en volg de wegen die jouw Heer gemakkelijk maakt.” Uit de buiken van de bijen komt een drankje voort (honing) van verschillende kleuren, waarin heling is voor de mensen. Voorwaar, daarin is zeker een teken voor de mensen die nadenken. (Koran, 16: 68-69).
De profeet Mohammed ﷺ zei over de honing die de bijen produceren: “Honing is een remedie voor elke ziekte, en de Koran is een remedie voor elke ziekte van de geest. Daarom raad ik jullie deze medicijnen aan: de Koran en honing” (Boecharie).
In de bijenwereld is de rolverdeling andersom: de mannetjes – de darren – zorgen voor de voortplanting en het zijn de vrouwtjes die werken. De werksters zijn zeer ijverig en werken in teamverband, want geen enkele bij kan honing maken in haar eentje. Ze verdelen onderling hun taken, zoals het maken van nieuwe raatcellen, het verzorgen van de larven, het schoonhouden van het nest, het verjagen van vijanden, het dichten van kleine nestopeningen, het ventileren van het nest, het maken van honing, het zoeken naar voedsel en het beschermen van het nest. Het werkzame leven van een honingbij begint al direct nadat zij uit de cel is gekropen.
Bijen zijn insecten die bekend staan om hun toewijding en samenwerking
Hun samenwerking is een voorbeeld voor ons. De bijen worden geroemd om hun toewijding en opofferingsgezindheid. Dan heb je nog de koningin of de moer. Haar taak is het paren met de mannetjes en het leggen van eitjes, wel 2000 per dag.
Voortplanting
Om op de taak van de mannetjes – de darren – terug te komen: het is hun taak om te paren met de koningin of de moer. Daarnaast spelen ze een rol bij de temperatuurregeling in de kolonie. De jonge moeren gaan op weg naar een plaats waar de mannetjes zich verzameld hebben. De darren achtervolgen de moer en alleen de snelsten kunnen met haar paren tijdens de zogenoemde bruidsvlucht.
De paring van de honingbij gaat snel en duurt hooguit enkele seconden. De moer paart met zo veel mogelijk darren waarbij ze genoeg spermacellen verzamelt voor de rest van haar leven. Zodra een dar de moer bevrucht heeft, sterft hij. Bij het afgeven van de spermacellen scheurt namelijk zijn achterlijf open wat fataal is voor een dar.
Maar ook de darren die er niet in geslaagd zijn te paren met de moer, zullen het niet redden. De dar is namelijk wat zijn voedsel betreft afhankelijk van de werksters. Als er in de nazomer niet genoeg stuifmeel in het bijennest meer aanwezig is, worden ze door de werksters verjaagd. De darren sterven dan door honger of door koude. Heel soms worden ze doodgestoken tijdens de zogenoemde darrenslacht.
Het wonder van de bij
De werkbij heeft een maag die uit drie delen bestaat. Bijen zuigen de nectar uit de bloemen op en slaan dit tijdelijk op in de honingmaag. Daar blijft het een tijdje. Als de honingmaag vol is – en daarvoor moet de bij wel 1000 tot 1500 bloemen bezoeken – ontstaat er een ventiel naar de middendarm, de werkelijke maag van de bij. Daar wordt het omgezet in honing. Dan gaat het naar het uiteinde van de maag, druppelsgewijs via buisjes naar het derde deel, de dunne darm. Dan gaat de werkbij terug naar de bijenkorf, waar ze de nectar via haar mond doorgeeft aan de andere bijen. Daarbij worden enzymen door de bijen toegevoegd voor de verteerbaarheid.
De nectar met enzymen wordt opgeslagen in een cel van de honingraat. In deze fase is de nectar nog erg vloeibaar. Het water moet uit de nectar verdampt worden. Dit lossen de bijen op door te gaan wapperen met de vleugels. Dit ventileren zorgt ervoor dat het water verdampt en de nectar veel dikker wordt. En dit gehele vernuftige proces van honing maken is het wonder van de bij.
De bij gebruikt de kleine druppels ook om zichzelf te voeden, maar ze eet niet alles op. Dan zou ze sterven. Soebhan Allah (Glorie aan Allah)! De bij weet instinctmatig wat goed en slecht voor haar is. We kunnen daar een les van leren, want hoe vaak eten wij niet te veel, waardoor we last krijgen van een opgeblazen gevoel? En dat terwijl de profeet ﷺ ons heeft opgedragen slechts één derde van de maag te vullen met voedsel, een derde te vullen met vocht en een derde leeg te laten.
Insecten die ziekten verspreiden: de mug
Naar de mug is geen soera vernoemd, maar er is wel een aya (een vers) in de Koran aan de mug gewijd.
Waarlijk, Allah acht het niet beneden zich, een mug of iets wat nog kleiner is, als voorbeeld te stellen. Zij die geloven weten, dat dit de waarheid van hun Heer is, terwijl degenen die niet geloven zeggen: “Wat bedoelt God met zo’n voorbeeld?” Velen laat Hij daardoor dwalen en velen leidt Hij daardoor recht. En niemand laat Hij daarmee dwalen behalve de ongehoorzamen. (Koran 2/26)
Muggen zijn insecten die ziektes verspreiden
We zullen nog ingaan op de betekenis van ‘een mug of iets dat nog kleiner is’. Maar eerst zetten we wat feiten over de mug op een rij.
Muggen bestaan als sinds 150 miljoen jaar en maken contact met bijna alle schepselen, groot of klein. Er zijn wel 300 soorten muggen. Het zijn insecten die ziekten kunnen verspreiden van mens op mens, van dier op mens, van iets wat onrein is naar de mens, zoals ontlasting of vuilnis. Er zijn steekmuggen die infectieziekten en virussen verspreiden, waarvan de bekendste de malariamuggen en de gelekoortsmuggen zijn. In Nederland en België zijn steekmuggen hooguit irritant, maar wereldwijd zijn ze verantwoordelijk voor de dood van 1 op de 17 mensen: jaarlijks worden ongeveer 700 miljoen mensen besmet met een door steekmuggen verspreide ziekte.
Het zijn de vrouwtjes die ons prikken. Het vrouwtje heeft het bloed nodig voor de ontwikkeling van haar eitjes. Terwijl zij op zoek gaat naar bloed, met het risico doodgeslagen te worden, vliegt het mannetje (onbezorgd) van bloem naar bloem om zich te voeden met plantensappen zoals nectar, wat overigens tevens het voedsel van de vrouwtjes is.
Het wonder van de mug
De vrouwelijke mug heeft – ondanks dat ze minuscuul klein is – maar liefst 100 ogen in haar kopje, 48 tandjes, drie hartjes en zes messen in haar zuigsnuit, dat er uitziet als een slurfje. Ze heeft drie vleugels aan elke kant. Ze heeft geen neus, maar ze kan wel goed ruiken met speciale antennes, en dat tot op wel 30 meter afstand! Die antennes zijn ook uitgerust met een soort van warmtesensor om de mens te kunnen detecteren. De CO2 die wij uitademen trekt de muggen aan, wat vette pech voor ons is, want we kunnen niet stoppen met ademhalen om de aanval te voorkomen.
Voordat ze ons prikt, verdooft ze ons, zodat ze in alle rust ons bloed op kan zuigen. Ze proeft het bloed eerst en ze lust niet altijd wat de pot schaft. Ze is dus ook nog eens kieskeurig.
‘Of wat nog kleiner is’
En dan komen we bij de uitleg van ‘baoedatan famaa fawqaha’, wat vertaald wordt met ‘de mug en wat nog kleiner is’. Volgens de tafsir Tabari (Koranuitleg van Tabari) heeft de mug een gecompliceerde relatie met schepselen die kleiner dan haar zijn, die leven in haar maag, zoals bacteriën, virussen, schimmels. Het zijn de bacteriën in haar maag, die het virus maken. De bacterie speelt dezelfde rol als onze witte bloedcellen; hij beschermt de mug om zelf aangevallen te worden door het virus. Als de mug bloed gaat opzuigen, verfijnt de bacterie namelijk het bloed zodat de mug niet besmet wordt door de drager.
‘Wat boven haar is’
Maar de bacteriën en virussen zitten niet alleen in haar maag. De reden dat de mug in staat is om ziekten te verspreiden is door ‘famaa fawqaha’, dat letterlijk betekent: wat boven haar is. Boven haar, want Allah spreekt hier over de mug in de vrouwelijke vorm.
Allah bedoelt hiermee: hoe klein de mug ook is, er zijn schepsels die nog kleiner zijn dan haar. Eén mug heeft heel veel haartjes, en op de haren zitten virussen en bacteriën die je niet kunt waarnemen met het blote oog. Ze liften eigenlijk mee op de rug van de mug; blijven hun hele leven bij de mug. Het zijn de virussen en bacteriën op de mug die de ziektes verspreiden. Uit onderzoek blijkt dat er op de rug van de mug ook nog iets anders leeft: een kleinere parasiterende mug! Tot voor kort wisten we dit niet en vroegen we ons af wat de betekenis kon zijn. Dit geeft aan wat voor wonderlijke creatuur de mug is.
Het stelt niets voor
Echter, hoe complex en wonderlijk deze schepping van de insecten ook is, het stelt voor Allah niets voor. Het kost Hem geen enkele moeite. Net zoals de schepping van de wereld Hem niet vermoeit:
De boodschapper van Allah ﷺ heeft gezegd: “Als deze wereld de waarde had van de vleugel van de mug; dan had Hij (Allah) de ongelovige geen water te drinken gegeven.” (Tirmidhi)
Allah vergelijkt met andere woorden de wereld met de mug en zelfs met de vleugel van de mug. Hij voelt zich niet te min om de mug te benoemen in de Koran en de nog kleinere mug op de rug van de mug. Als zo’n kleine mug al zo gecompliceerd is, hoe zit het dan met de rest van de schepping? En nog stelt het voor Allah niets voor soebhan Allah – Glorie aan Allah!
Tadabbor
Dit is een oproep om tadabbor te doen, om te reflecteren over de details die in de Koran staan – zoals over de insecten. Als je je afvraagt wat Allah bedoelt met een bepaalde tekst, denk er dan over na en doe kennis op. Zo kom je tot inzichten. De openbaring was 1400 jaar geleden, toen de moslims de kennis niet hadden zoals wij nu hebben. Maar vaak hadden zij wel een verlangen om kennis op te doen. Ons gebrek aan honger naar kennis, maakt ons nog beperkter dan we al zijn en we verdoen onze tijd met oppervlakkige zaken. Als wij geen tadabbor doen, zorgen we er eigenlijk voor dat ons hart op slot gaat.
We hebben het in dit artikel over insecten zoals de mug en de bij. Ze verspreiden het kwade en het goede. De een produceert honing waar genezing in zit voor de mens. De andere veroorzaakt overlast en verspreidt ziekten. Wat wil jij verspreiden? Wat voor mens wil jij zijn? Wil je iemand zijn die gauw de confrontatie zoekt, iemand die roddelt en ervan houdt om te stoken tussen mensen? Iemand die de mensen liever mijden of waarbij ze opgelucht ademhalen als hij vertrekt. Of ben je liever iemand die graag een handje helpt, die goede daden verricht en die anderen ook stimuleert om het goede te doen. Iemand in wiens gezelschap de mensen graag zijn. Wil je zijn als de mug of als de bij?
Dit artikel is samengesteld door Nora Naber en Suzan Affara.
Hoofdfoto: wikipedia
