Hina Khan-Mukhtar is een Amerikaanse moslima die net als ik het spirituele met het praktische probeert te combineren. In dit interview ontroerde ze me met de manier waarop ze vertelt over hoe ze haar drie zonen de discipline van het gebed bijbracht. Iets waarmee veel moeders – en vast ook vaders – worstelen.
Hina Khan is zelf ook zo’n worstelaar, altijd zoekend naar manieren om dingen beter te doen. Maar dat wil niet zeggen dat ze twijfelt aan haar geloof. “Als ik naar mezelf kijk, had ik geen bewijs nodig waarom ik het gebed aan mijn kinderen moest leren. Maar overtuiging alleen is soms niet voldoende.
Ik miste voorbeelden uit het echte leven. Van ouders die in dezelfde situatie zitten en me konden laten zien op welke manier je deze belangrijke pilaar van ons geloof aan de volgende generatie door kunt geven. Ik was alhamdoelillah (God zij dank) omringd door inspirerende opvoeders die me hun technieken leerden. En die probeer ik nu ook actief door te geven aan een nieuwe generatie ouders. Zodat ook zij hun kinderen kunnen leren om het gebed de speciale plek te geven die het verdient.”
Benoem de intentie van je actie
Elk succes begint met het gebed waarin je vraagt om dat succes. Hina vertelt dat dat een stap is die veel moslimouders onbewust overslaan. “Terwijl je in je gebed eigenlijk de intentie van al je acties benoemt. Ali ibn Aboe Talib moge Allah tevreden met hem zijn maakte een mooi onderscheid tussen drie soorten aanbidders. Het eerste type aanbidt Allah alleen maar om in het Paradijs te komen. Hij is als een zakenman die puur gericht is op winst maken! Het tweede type is bang is om in de hel te komen. Hij is als een slaaf die alleen maar bezig is om zijn straf te ontlopen. De derde soort aanbidder doet het uit dankbaarheid en omdat hij weet dat Allah het verdient om aanbeden te worden. Hij is de echte vrije man. ‘Welk type aanbidder ben jij?’, vragen we onze zonen… en laten ze dan nadenken over het antwoord.
Hina: “Ik kijk bij het op het opvoeden vooral ook eerst naar mezelf. Je kunt een kind aanmoedigen en van alles aanleren. Maar als je bijvoorbeeld zelf niet bidt, is de kans groot dat je kind dat ook niet gaat doen. En ook als je zelf wel bidt, is dat niet altijd voldoende. Want hoe doe je je gebed? Ben je gehaast en afgeleid? Vertoon je uitstelgedrag als de tijd om te bidden is gekomen? Doe je nonchalant over een gebed dat je hebt gemist? Ik ken iemand wiens vader enorm ging huilen toen hij een keer het gebed had gemist, en die reactie maakte meer indruk dan alle lezingen in de wereld bij elkaar ooit zouden kunnen. Een kind heeft het altijd door als je hypocriet bent. Streef er dus naar om te zijn zoals je wilt dat zij worden.”
Wennen in eigen tempo
Volgens Hina moet je je kinderen de eerste zeven jaar gewoon met rust laten. Niet dat je je kinderen niets over hun religie moet leren of ze niet moet aanmoedigen om samen het gebed te doen. Het gaat erom dat je niet al te grote verwachtingen moet hebben. “Als ze klein zijn, moeten je kinderen zich vrij voelen om het gebed mee te doen en te kunnen stoppen wanneer ze willen. Zo raken ze in hun eigen tempo gewend aan de bewegingen en het gevoel dat hoort bij het gebedsritueel. Samen bidden met de familie moet een fijne ervaring zijn, waar kinderen zo vaak als ze willen aan mee kunnen doen.
Ik ken het verhaal van een vader die al zijn kinderen na het gezamenlijk gebed vraagt om hun dua (smeekbede) met elkaar te delen. Ze spreken allemaal om de beurt hardop de dua uit die ze gedaan hebben. Daarna vragen ze aan Allah of Hij de smeekbedes van hun broers en zussen wil accepteren. Daarna doet de vader kietel- en worstelspelletjes met hen, voordat hij zijn vrijwillige gebeden doet.
Je kunt kinderen de basis van de adab (etiquette) van het gebed al jong leren. Bijvoorbeeld door hen te leren dat ze niet voor iemand langs moeten lopen tijdens het gebed. En dat ze geen harde geluiden mogen maken als iemand aan het bidden is.”
Mooie nieuwe fase
Als dan de tijd komt dat kinderen echt moeten leren bidden, presenteer het dan als een mooie nieuwe fase van hun leven waaraan ze mogen beginnen. Maak er een belangrijk moment van, een feest om nooit te vergeten. Hina pakte het als volgt aan: “Voor elke zoon die zeven jaar oud werd, kocht ik een mooi notitieboek. Dat gaf ik dat aan familie en vrienden om het te vullen met hun persoonlijke verhalen rondom het gebed, aangevuld met een speciale wens of gedachte.
Mijn ouders en schoonouders schreven aan hun kleinzonen over welke toekomst ze voor hen wensen. Oudere neven en nichten schreven over hoe het gebed hen hielp in goede en in slechte tijden. Tantes en ooms gaven advies over wat hen hielp als ze een gebedsdip hadden. En laten we eerlijk zijn, die krijgen we allemaal op enig moment in ons leven!” Ze merkt dat haar zonen nog steeds af en toe deze speciale gebedsboeken uit de kast pakken om de oprechte boodschappen te herlezen.
Gestage opbouw
Hina en haar man zijn erachter gekomen dat qua tempo langzaam maar gestaag het beste werkt. “Op hun zevende verjaardag vroegen we onze zonen om een van de vijf gebeden te kiezen. Het gebed waar ze zich het komende jaar dagelijks aan gingen houden. Iedere zoon koos maghreb (het avondgebed), waarschijnlijk omdat hun vader dan thuis was van het werk en ze samen met hem konden bidden.
We maakten duidelijk dat vanaf die dag het maghreb-gebed serieus genomen moest worden en op tijd gebeden, wat er ook gebeurde! Als de jongens een van de andere gebeden wilden meedoen, lieten we ze weten dat we ze daar vrij in waren en dat we ze niet zouden aanspreken als ze het niet zouden doen. Maar over maghreb kon niet worden onderhandeld. Of ze nou bij een vriendje aan het spelen waren of door het winkelcentrum liepen, als het tijd was voor het gebed moesten ze een plek zoeken en tijd maken om hun plicht te doen.
Deze aanpak hielden we twaalf maanden vol, tot hun achtste verjaardag. Als de kinderen in dat jaar hun maghreb-gebed serieus hadden genomen, vertelden we dat ze nu toe waren aan het kiezen van een tweede gebed. We lieten merken dat alleen kinderen die deze grote verantwoordelijkheid aankunnen, zo’n volgende stap mogen nemen. Zo kregen ze elke zes maanden de eer om een extra gebed uit te kiezen en waren de vijf dagelijkse gebeden een vaste routine geworden toen ze tien jaar waren.”
Oefening baart kunst
Hina legt uit dat het voor kinderen wel duidelijk moet zijn dat je ze aan het trainen bent voor het moment waarop het gebed verplicht is. En dat je het in de opbouwfase niet als een zonde ziet als ze de andere gebeden niet doen. Kinderen leren op deze manier ook hoe belangrijk het is om je aan je afspraken te houden. Daar is oefening en discipline voor nodig en het is onze taak als ouders om hen daar langzaam maar zeker in te laten groeien.
Hina: “Ik heb mijn oudste zoon van achttien gevraagd wat hem heeft geholpen om het gebed een prioriteit in zijn leven te maken. Hij antwoordde: ‘Ik heb geen herinnering aan een tijd dat ik niet het gebed deed, dus ik kan me niet voorstellen hoe het is om het niet te doen. Het is onderdeel van wie ik ben. Bovendien heeft de profeet vrede zij met hem ons verteld dat het gebed het belangrijkste is waar we ons aan vast moeten houden. Hij sprak er over tot op het moment dat hij bijna stierf. Hoe kunnen we dat niet serieus nemen? Hoe belangrijk moet het gebed zijn als de profeet ons er zelfs met zijn laatste adem aan herinnerde?’”
Hina ziet het gebed als een geschenk dat je elk moment kwijt kunt raken als je er op een ondankbare en niet bescheiden manier mee omgaat. Ze heeft gemerkt dat je deze gedachte kunt versterken door je kinderen te leren over de seerah, het leven van de profeet Mohammed. Ze zien dan met eigen ogen dat onze vrome voorgangers hun gebeden zelfs verrichten midden op het slagveld, als ze ziek of stervende waren of als ze lastiggevallen of vernederd werden. Daardoor leren de kinderen dat een gebed missen gewoon geen optie is voor iemand met taqwa (Godsvrees).
Eerlijkheid in alles
Om te zorgen dat het gebed niet verwordt tot een serie robotachtige yogabewegingen zonder betekenis of doel, is eerlijkheid geboden. Khan: “We vertellen onze kinderen eerlijk dat er tijden zullen zijn waarin het gebed aanvoelt als iets ongemakkelijks. Een taak waar je je snel vanaf wilt maken. Ik herinner mijn kinderen eraan dat we Allah aanbidden met ons lichaam, verstand én ziel. Als we in ons hoofd geen zin hebben in het gebed, kunnen we in ieder geval ons lichaam dwingen om te gehoorzamen. En dan Allah vragen of Hij onze ziel het lichaam wil laten volgen. Allah is Degene die de baas is over onze harten. Hij is er voor ons wanneer Hij wil. Wij moeten er alleen voor zorgen dat wij niet degenen zijn die ons al eerst afwenden.
Als we met onze zonen praten over de schepping van de mens en het moment waarop Allah Iblies (de duivel) opdroeg voor Adam te buigen, wijzen we er op dat hij toen in opstand kwam door pure arrogantie. Met elke buiging, kies je ervoor om God te gehoorzamen en nederig te zijn voor Hem op een manier die de duivel niet aanstond. Tegelijkertijd maken we duidelijk dat God op geen enkele manier afhankelijk is van onze gebeden. Het zijn juist wíj die Hém nodig hebben.
Niet neerkijken op een ander
Jezelf beter moeten voelen dan de ander omdat jij wel bidt en de ander niet, is ook niet de bedoeling.‘We hebben het gebed nodig, het is als een medicijn dat de dokter je voorschrijft’, vertel ik de jongens. ‘En wie gaat er opscheppen over het nemen van een medicijn of neerkijken op een ander als hij niet het middel slikt dat wij gekozen hebben om gezond te blijven?’”
Onderschat ook niet de vriendschappen die je kinderen aangaan. Zoek actief naar families waar het gebed ook een vast onderdeel is van het dagelijkse leven. Door kinderen in een omgeving te laten vertoeven waar het gebed net zo natuurlijk is als eten en drinken, help je voor hen een nieuw soort normaal te creëren.
Hina: “Door onze jongens te leren over de Isra and Mi’raj (de nachtreis) begrijpen ze hoe het gebed aan ons werd geopenbaard en wat elk onderdeel voor ons betekent op spiritueel niveau. De ruku-positie lijkt op het buigen dat je doet voor een koning. De nederige sajdah-positie – gebukt op knieën en voorhoofd – is de enige positie waarin het hart hoger is dan de hersenen. Tot op een bepaald niveau kunnen we Allah herkennen door onze denkende hersenen te gebruiken. Maar uiteindelijk bereiken we Hem via onze harten.”
Praktische tips
Als je het gebed serieus neemt, moet je ook voorbereid zijn om het op andere plekken dan thuis te doen. Hina: “In onze auto ligt altijd standaard een gebedspakket klaar. Een kleine rugzak met een schoon gebedskleed. Een flesje water om wudu (de rituele wassing) mee te doen. Een knijpfles voor istinja (het met water wassen van je intieme delen nadat je naar het toilet bent geweest). Een kompas om de qibla (gebedsrichting) vast te stellen. En voor mijzelf een gebedsjurk.
Ook voor op school maakten we een lichtgewicht gebedspakket. Toen onze oudste zoon naar de middelbare school ging, lieten we hem zelf aan het schoolhoofd vragen om een privéplek om te bidden. Alhamdoelillah was dat geen probleem, hij zit nu drie jaar op school en het personeel van kantoor kent hem goed. Hij is de jongen die elke dag in zijn lunchpauze naar de vergaderzaal gaat om te bidden. ‘Hou je gebed in acht’ is de mantra bij ons thuis.”
En toch kan het – ondanks al het harde werk – altijd gebeuren dat je kind je op een dag vertelt dat hij of zij niet langer bidt, omdat ‘het niet meer goed voelt’. “Blijf ook dan vertrouwen op Allah”, zegt Hina. “Bedenk dat je vanaf de eerst dag hebt gebeden voor het imaan (geloof) van je kinderen. Die gebeden zijn niet zomaar in het niets verdwenen, ze zijn insha’Allah verhoord en zullen beantwoord worden. Maar dan wel in Zijn tijd, niet de onze.
Als je gedaan hebt wat Allah je heeft opgedragen, is het zaak om het lot van je kinderen in Allah’s handen te laten en ondertussen te blijven bidden dat Hij je kinderen zal leiden en zegenen.”
Mash’Allah dit is heel mooi. Qua inhoud en qua schrijfstijl. Jezzak Allahu Khairan!
Ja top stuk en zeer belangrijk!