Het is voorjaar 1997 en ik zit op een bankje in ons plaatselijk park. De tranen stromen over mijn wangen. Ik heb zojuist afscheid genomen van familie, vrienden, buren en collega’s. Mijn man (55), onze twee kinderen (zoon 7 en dochter 6 jaar oud) en ik (45) gaan verhuizen en wel ver over de Hollandse grenzen. We verhuizen naar Turkije, het geboorteland van mijn echtgenoot. Maar voor mij als Nederlandse en onze kinderen, is Turkije een vakantieland. We vertrekken omdat we ons niet meer echt thuis en welkom voelen in Nederland. We willen, als moslims, onze kinderen er voor behoeden dat ze in een soort spagaat opgroeien. Want thuis is er een levenswijze en opvoeding op basis van islamitische normen en waarden. Maar op school en op straat heerst er een sfeer – soms ook vijandig – die daar voor een groot deel van afwijkt. Ik wil graag dat mijn kinderen hun godsdienst met een blij en trots gevoel kunnen omarmen. Zodat ze in balans volwassen kunnen worden. Alhoewel, naïef zijn we niet, want naar Turkije verhuizen is wat dat betreft beslist geen garantie. Maar het is in ieder geval een land waar islamitische normen en waarden een grotere rol spelen.
Belangrijke wortels
Door mijn tranen heen zie ik dat plantsoenarbeiders bezig zijn een boom uit te graven. Voorzichtig, want de belangrijkste wortels mogen niet worden beschadigd. Een takelmachine takelt de boom met kluit en al op een vrachtwagen en de boom gaat op weg naar een nieuwe verblijfplaats, om daar opnieuw op te bloeien. In welk park zal deze boom worden herplaatst. Zal zijn nieuwe verblijfplaats al zijn uitgegraven? Zal de boom het overleven en kunnen aarden? Vast en zeker!
Mijn tranen afvegend realiseer ik me dat het beeld van de uitgegraven en verplaatste boom mijn en ons proces is van de afgelopen periode. Zorgvuldig en in fasen hebben we ‘ons zelf uitgegraven‘ uit onze woon- en werkomgeving. Banen opgegeven, huis en meubels verkocht en afscheid genomen van onze dierbaren. Morgen gaan we op weg naar onze nieuwe woonplaats. En net zoals de uitgegraven boom met haar wortels, vertrek ik met de voor mij belangrijkste én Nederlandse roots . Onze nieuwe woonplek is al zorgvuldig voorbereid en de familie is in afwachting van onze komst. Zal ik kunnen aarden en het overleven? Ik hoop het van harte.
Het proces van me losweken en losmaken van mijn vertrouwde omgeving en me overgeven aan een nieuwe, maar toch onzekere toekomst, was een proces waarbij ik vele grenzen moest overschrijden. Het gebeurde met vallen en opstaan. Op een avond zag ik het even helemaal niet meer zitten en sputterde tegen mijn echtgenoot: ’Waar ben ik aan begonnen. Werkelijk, alles en iedereen loslaten, is echt heel moeilijk’. Ik hoopte dat hij me zou vastpakken en zou troosten, maar niets van dat alles. Hij zei echter, relativerend: ‘Maryam, dit is nog maar een klein beetje loslaten, want eens komt er een moment dat we ALLES van ons aardse leven zullen moeten loslaten, op reis naar een nieuw leven hierna’. Nog steeds ben ik hem dankbaar dat hij op deze wijze reageerde. Vanaf dat moment kon ik onze verhuizing optillen naar een hoger en spiritueel niveau. Het alles achter mij laten en op weg gaan naar een nieuwe levensfase werd een soort ‘ stage en voorbereiding’ op mijn eens onvermijdelijke loslaten van dit aardse leven. En het gaf me enorm veel rust en steun.
Evenwichtige jonge volwassenen
Dat was 19 jaar geleden. En ja, onze kinderen zijn in balans opgegroeid. Het zijn twee evenwichtige jonge volwassenen geworden, die de islamitische levenswijze in hun leven een belangrijke plek hebben kunnen geven. Onze dochter is werkzaam als psychologe en onze zoon is op zoek naar werk na zijn universitaire studie Internationale Betrekkingen. Voelen en gedragen ze zich echt Turks? Ja en nee, want ze zijn duidelijk ‘anders’ dan hun leeftijdgenoten, mede door hun uiterlijk, maar ook door hun bi-culturele achtergrond.
Eens komt er een moment dat we álles van ons aardse leven zullen moeten loslaten, op reis naar een nieuw leven hierna
Een paar jaar na onze verhuizing vond er in Turkije een zoveelste economische crises plaats en kregen we het een aantal jaren financieel heel moeilijk. Maar hierdoor leerde ik om te relativeren en dankbaar te zijn voor wat er wél was en niet te lang te treuren over wat er niet (meer) was. Zeer zuinig én bij de dag leven, was de leidraad. Ik leerde kragen van overhemden omzetten, want zo kun je een overhemd twee keer langer dragen! Ik ging weer sokken stoppen, tandpasta tubes doorknippen en het laatste restje er uit lepelen, moes-tuinieren en koken van de opbrengst uit de tuin. Meerdere malen was er geen elektriciteit, geen gas en geen water. We stonden met jerrycans in de rij om water te halen. Kaarsen waren onze verlichting en extra dekens onze verwarming. Maar het grootste geschenk van die tijdelijke ongemakken, was het gevoel van dankbaarheid dat iedere keer weer in mij opborrelde als alles weer op orde was, Met de financiële hulp van mijn lieve familie, hebben we het kunnen uitzingen. Nu mijn man met pensioen is, hebben we het beter.
Sinds 2004, met een AKP regering aan het roer, is er voor de Turken en dus ook voor ons enorm veel veranderd. De gezondheidszorg werd o.a. veel toegankelijker,de zorg voor gehandicapten en ouderen verbeterde en in een razend tempo werden er vele wegen, tunnels en bruggen aangelegd. Het proces van democratisering kreeg – voor Turkse begrippen – een enorme push. Er kwam meer vrijheid van meningsuiting en dat is duidelijk merkbaar via de verschillende media. Het verbod op het dragen van een hoofddoek door studentes en ambtenaren werd opgeheven.
Veranderde verhoudingen
Sinds we beschikken over internet, volg ik de ontwikkelingen in Nederland op de voet. De sfeer in Nederland, met steeds meer polarisering en islamofobie, baart mij zorgen. In het begin van de jaren negentig voorspelde mijn echtgenoot al dat de sfeer en de verhoudingen richting buitenlanders in Nederland heel erg zou gaan veranderen. Vele Nederlandse en Turkse vrienden verklaarden hem voor gek: ‘In Nederland is alles beter, het valt best wel mee, overdrijf je niet een beetje?’ Nu anno 2016, is de situatie bijna omgedraaid en geven velen hem gelijk. Maar laten we hopen dat de situatie in Turkije stabiel blijft, want het land staat enorm onder druk. Overspoeld door bijna twee miljoen Syrische vluchtelingen, met aangrenzende buurlanden die in oorlog zijn.
Na de laatste verkiezingen is er een enorme toename van geweld in Turkije, elke dag zijn er doden door terreuraanvallen te betreuren. Zou er een moment kunnen komen dat we elkaar aankijken en zeggen: ‘Het is hier niet meer veilig, zullen we – ondanks alles – teruggaan naar Nederland?’ Maar ik weet niet of het goed is voor een oudere boom om nog een tweede keer uitgegraven en verplaatst te worden…
Vluchtelingen als ontwortelde en weggerukte bomen en boompjes, wanhopig op zoek naar een nieuwe, maar vooral veilige verblijfplaats
Ik denk vaak terug aan de verplaatste boom in ons park. Ik heb aardig goed kunnen aarden en wortelen in Turkije. Ik voel me als Nederlandse moslima zeer gewaardeerd door mijn omgeving. Maar ik en mijn man zijn toch duidelijk een ‘ander soort boom’ die een beetje aan de grens van een park staan. Een boom – niet tussen alle andere bomen, maar een beetje er buiten – waar mensen graag onder zitten en het goed vertoeven is. Met meer ruimte om te groeien en meer uitzicht om van te kunnen genieten.
Wij konden in 1997 in alle vrijheid kiezen voor ons vertrek en werden liefdevol ontvangen in onze nieuwe leefomgeving. Maar dat is anno 2016 de vele vluchtelingen niet gegund. Met afschuw kijk ik naar de beelden van grote groepen gevluchte mensen, die aan de grenzen van Europese landen worden tegengehouden en met traangas weggejaagd. Ontwortelde en weggerukte bomen en boompjes, wanhopig op zoek naar een nieuwe, maar vooral veilige verblijfplaats. Zal het hen gaan lukken, krijgen ze een kans om opnieuw ergens te wortelen, al is het maar tijdelijk?
In mijn gebeden vraag ik de God van de hele mensheid om hen bij te staan en de leiders van alle betrokken landen, rechtvaardig en barmhartig te laten zijn.
