Het is een prachtige lentedag als mijn moeder, mijn zus en ik over een bloemrijk grasland naar een vijver met rododendrons wandelen. Het is niet zomaar een wandeling in de natuur en we zijn ook niet alleen. We zijn op een open dag van natuurbegraafplaats De Hoevens in Alphen.

In 2004 stierf de moeder van een vriendin en vroeg ze me te helpen bij de islamitische dodenwassing. Ik was toen al tien jaar bekeerd tot de islam, maar met deze speciale wassing had ik geen ervaring. Ik vond het enorm spannend en een eer dat ze me vroeg. Mijn interesse was gewekt. Wat zegt de islam eigenlijk over de dood, de wassing en begraven? Ik dook in de materie en leerde hoe de dodenwassing in zijn werk gaat. Ik heb deze plicht inmiddels al vaak mogen vervullen; van in de buik gestorven baby’s tot oude oma’s. Dat ik aanwezig mag zijn bij deze intieme momenten vervult me elke keer weer met nederigheid.

Ik wilde dit gevoel en mijn kennis met anderen delen, dus ging ik er workshops en cursussen over geven en namen we samen een kijkje in het mortuarium en op de begraafplaats. Er ging een wereld voor me open en  inmiddels heb ik mijn eigen uitvaart tot in de puntjes vastgelegd. Zodat voor mijn nabestaanden straks duidelijk is hoe ik als moslim begraven wil worden.

Grafkist op een open kar tijdens de open dag van De Hoevens

Geen grafzerken en versieringen

Op de begraafplaats van de stad waar ik woon bleek wel een deel gereserveerd voor moslims, maar zag ik dat de graven niet allemaal dezelfde richting op lagen en sommige graven rijkelijk versierd waren met grafzerken, bloemen en andere versieringen. Ook wist ik dat deze begraafplaats geen eeuwige grafrust bood. In het Noord-Brabantse Nuenen vond ik een begraafplaats waar ze dat wel konden bieden en dat een islamitisch gedeelte had.

Dit zou het worden. Tot ik op televisie een programma zag over natuurbegraven. Ik nam mij voor gauw een kijkje te gaan nemen op natuurbegraafplaats de Hoevens, niet ver van waar ik woon. Maar tijd vliegt en steeds kwam het er niet van. Tot mijn moeder borstkanker kreeg. Alhamdoelillah is zij hier goed doorheen gekomen. Maar de dood kwam ineens erg dichtbij.

Ook mijn moeder is nu plotseling geïnteresseerd in natuurbegraven. We besluiten samen om een open dag te bezoeken. Wat meteen opvalt: de sfeer op een natuurbegraafplaats lijkt in niets op een een ‘gewone’ begraafplaats. De ontvangstruimte straalt een enorme natuurlijke rust uit. Er is veel hout en een weids uitzicht op de natuur achter het gebouw. De Hoevens blijkt een eeuwenoud landgoed dat voorheen bewerkt werd door boeren. Tot de huidige eigenaren besluiten er een natuurbegraafplaats van te maken, zodat mensen die dat willen begraven kunnen worden met een zo min mogelijke belasting voor de natuur. Het landgoed is 15 hectare, met de mogelijkheid om uit te breiden tot 200 hectare.

Een lijkwade van hennep en een baar van takken

Respect voor de natuur

Het bijzondere van natuurbegraven is dat er respect is voor de overledene én voor de natuur. Je wordt begraven in biologisch afbreekbare kleding, een kist of een lijkwade. Er mogen geen sieraden en protheses mee in het graf. De enige markering is een houten boomschijf met daarop je naam, geboorte- en sterfdatum. Je ligt in de natuur, dus staan er geen grafzerken of andere versierselen op het graf. De natuur om het graf krijgt alle ruimte en wordt totaal met rust gelaten. De Hoevens houdt de wandelpaden bij en onderhoudt het bos als een bos. Een natuurbegraafplaats kent eeuwige grafrust. Je graf wordt niet opgegraven en de nabestaanden hoeven niet elke 10 of 20 jaar bij te betalen.

De rondleiding laat verschillende landschapssferen zien. Je kunt begraven liggen aan de rand van het oude bos, in een bloemrijk grasland of bij de vijver. Je kunt dit plekje al bij leven reserveren of je nabestaanden het plekje laten uitkiezen. Wat opvalt, is de fijne sfeer die er hangt. Het is zelfs zoeken naar de graven. Her en der verspreid zie je de boomschijven liggen. Bij verse graven zie je het nog rulle zand, waar de tijd nog niet gezorgd heeft voor begroeiing met planten of bloemen.

Je kunt je eigen grafrichting bepalen

We zijn alledrie enthousiast, mijn enige zorg is dat dit geen specifiek islamitische begraafplaats is. Navraag leert dat een islamitisch graf zeker mogelijk is. Je krijgt de beschikking over een ruimte van 3 × 3 m waarin je je graf in elke richting mag leggen. Dus ook op je zij met je gezicht richting Mekka in een grafnis, de lahd. Ook aan andere islamitische voorschriften blijkt te kunnen worden voldaan.

Het is belangrijk dat je als moslim zo snel mogelijk na je dood begraven wordt in de buurt van waar je sterft. Veel moslims willen – vanuit hun culturele of emotionele verwachtingspatroon – vaak nog in het land van herkomst begraven worden. Maar ik weet dat hier nogal wat haken en ogen aan zitten. Zo kan het wel een week duren voordat je vlucht gaat. In de tussentijd lig je op een stapelbed ‘opgeslagen‘ in een koelcel. Tijdens de vlucht word je geplaatst in een hermetisch afgesloten kist. Op de plaats van bestemming mag die kist niet meer open vanwege eventuele ontbinding. Dit betekent dat je met kist en al het graf ingaat en dus niet op je rechterzijde ligt met je gezicht richting Mekka.

Begraven willen worden in Nederland

Dit is een van de redenen waarom steeds meer Nederlandse moslims met buitenlandse roots toch nadenken over een graf in Nederland. Voor bekeerde moslims als ik lijkt het vaak helemaal onzinnig om in een vreemd land begraven te worden, dat hooguit het land van je echtgenoot is.

Onlangs was ik weer op de natuurbegraafplaats, op de jaarlijkse open dag. Ditmaal met zes moslimzusters. Hoe en waar je begraven wilt worden, is naast de islamitische basis ook vooral een persoonlijke beslissing. Maar dat natuurbegraven nu voor moslims ook een keuze is, is voor mij duidelijk.

Dit is wat Eefje, een van de zusters, me na de open dag toevertrouwde:

“Natuurbegraven was totaal nieuw voor mij. Maar eigenlijk was ik gelijk enthousiast en nieuwsgierig. Er is veel dat me aanspreekt; het eeuwig grafrecht, de eenvoud, de mogelijkheid om op islamitische wijze begraven te worden en de natuurlijke omgeving. De rondleiding bevestigde dat nog eens: Ik kreeg een warm en vredig gevoel van de omgeving. Het voelde dus goed! Het is zeker een optie waar ik serieus over na ga denken.”

Ook Jamila denkt er zo over:

“Vanaf het moment dat ik hoorde over natuurbegraven, voelde het al goed; een heel islamitisch concept mijns inziens. Na de open dag was ik helemaal om. Een prettig idee om op deze manier te kiezen voor je laatste rustplaats in een ontzettend serene omgeving. Ik denk, voel eigenlijk, dat er geen betere optie is dan deze.”

Klik hier voor een overzicht van alle natuurbegraafplaatsen in Nederland.

Foto’s: R.S. Frank