Of je als vrouw of man geboren wordt, is niet slechts een biologisch toeval. Het is terug te voeren naar de goddelijke oorsprong. Allah is zelf Eén, maar Hij schiep voor de rest alles in paren. Zowel de mensen, de dieren, de planten, maar ook tegengestelde krachten zoals positieve en negatieve lading. De hele kosmos is doordrongen van het vrouwelijke en het mannelijke principe.
Glorie zij Hem, Die van alle dingen paren schiep, van wat de aarde voortbrengt en van hun soort en van wat zij niet kennen. (Koran, 36:36)
Dat wij als mens vrouwelijk of mannelijk zijn, is iets dat beleidsmakers in deze tijd graag willen loslaten. Ze laten duidelijk merken dat ze de rol van God en de tradities van onze voorouders hopeloos ouderwets vinden. Waar we ook zijn; we worden er constant aan herinnerd dat we allerlei genderrollen aan mogen en kunnen nemen. Onze tieners worden op school aangemoedigd om erover te reflecteren en eraan te twijfelen wie of wat we zijn, alsof de puberteit al niet ingewikkeld genoeg is. Alsof jongens en meisjes die in transitie gaan niet hun hele leven lang daarvan de grote en nare gevolgen zullen dragen. Om over de gevaren nog maar niet te spreken van mannen die zich vrouw mogen noemen en daarmee het recht krijgen om vrouwenruimtes te betreden. Hoe zit het dan met de rechten van meisjes en vrouwen?
Tegenwoordig moet een kind zèlf kunnen kiezen of het een jongetje of een meisje wil zijn.
Wat is ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’?
Daarom is het belangrijker dan ooit om ons bewust te worden van wat het betekent om ‘een man’ óf ‘een vrouw’ te zijn. Wat is het onderscheid tussen mannelijk- en vrouwelijkheid? En wat is de overeenkomst? Bestaat er zoiets als genderneutraliteit? En wat staat er in de Koran over mannelijkheid en vrouwelijkheid?
In mijn zoektocht naar antwoorden stuit ik op allerlei artikelen op het internet over mannelijkheid. Het gaat dan met name over hoe het karakter en gedrag van een ‘echte’ man zou moeten zijn. Zo heeft Omar ibn al-Khattab, dat Allah tevreden met hem moge zijn, over mannelijkheid gezegd: “Wees niet onder de indruk van het gebulder van een man. Liever neemt hij zijn verantwoordelijkheid en weet hij zichzelf te beheersen zodat hij niet de eer van andere mensen aantast. Dan is hij echt een man.”( al-Zuhd wal-Raqā’iq 681)
Soortgelijke uitspraken over vrouwen zijn niet zo makkelijk te vinden, ook niet van vrouwelijke geleerden. Wel vind ik oneindig veel artikelen over de rechten van de vrouw, die opvallend vaak een reactie lijken te zijn op de aanvallen die er van ‘buitenaf’ worden gedaan op de Islam, waarbij meestal de moslimvrouw het mikpunt én het slachtoffer is.
Mannelijke eigenschappen hoger gewaardeerd
Dit artikel zal daar niet aan bijdragen. Moslimvrouwen hoeven zich niet te verdedigen, te bewijzen of te verantwoorden. Zij mogen zichzelf zijn. Zij hoeven niet te concurreren met mannen. Alhoewel de wereld waarin we leven het ons wel moeilijk maakt, want mannelijke eigenschappen worden overduidelijk hoger gewaardeerd dan vrouwelijke eigenschappen. Zowel door mannen als door vrouwen.
Dat begint al in onze jeugd. Over jongens die zich bijvoorbeeld meisjesachtig gedragen, wordt doorgaans negatief gedacht, zo blijkt uit onderzoek, maar meisjes die ‘tomboys’ zijn, kunnen op onze waardering rekenen. Mannen worden nog altijd gezien als het maatschappelijke rolmodel. Vrouwen worden daarom gemotiveerd om bijvoorbeeld net zo ambitieus te zijn dan mannen, terwijl dat voor veel vrouwen helemaal geen prioriteit is.
Zelfs de meeste feministen waarderen mannelijke eigenschappen meer, of wat erger is: ze waarderen de zachtere vrouwelijke eigenschappen minder. We zijn als man en vrouw klaarblijkelijk behalve een product van de opvoeding ook een product van de maatschappij waarin we opgroeien.
Gelukkig zijn er wel steeds meer mannen en vrouwen die aangeven dat er te weinig waardering is voor de vrouwelijke eigenschappen. Zij zijn zich er bewust van dat de vrouwelijke energie zorgt voor meer harmonie in de samenleving.
Aangeboren verschillen
Recent onderzoek – op zowel psychologisch, biologisch als anatomisch gebied – bevestigt nog eens dat er wel degelijk aangeboren verschillen zijn tussen man en vrouw. Er bestaat in geen geval zoiets als genderneutraliteit. Je bent óf een man óf een vrouw.
Bij de biologische en anatomische verschillen, zoals de geslachtsorganen, de lichaamsbouw, en de verschillen in fysieke kracht, spelen met name de hormonen een sleutelrol. Zo beschikken zowel mannen als vrouwen bijvoorbeeld over testosteron, maar het testosterongehalte bij een man is vijf à tien keer zo hoog ligt als bij een vrouw. Testosteron zorgt ervoor dat mannen lichamelijk sterker en ook competitiever zijn. Het niveau van de testosteron ligt het hoogst bij mannen tussen de 20 en 35 jaar, vanwege de concurrentieslag om een partner.
Mannelijke energie
We blijken als mens ook testosteron aan te maken als we deugden zoals rechtvaardigheid, verantwoordelijkheid, ijver, moed en eerzaamheid tonen. Dat gebeurt zowel bij mannen als bij vrouwen. Verder blijkt uit onderzoek dat meisjes die in de baarmoeder met een hoger testosteronniveau te maken krijgen, als kind liever spelletjes doen die we met jongens associëren. Dat gebeurt bijvoorbeeld doordat de moeder in de zwangerschap bepaalde ingrijpende ervaringen heeft gehad die haar mannelijke energie ‘aanzetten’. Bij vrouwen die in de menopauze komen, stijgt het testosteronniveau. Bij mannen daalt het juist naarmate ze ouder worden. Ook als mannen vader worden, daalt hun testosteronniveau, zodat ze hun rol als vader beter kunnen vervullen.
Vrouwelijke hormonen
Oestrogeen is een hormoon dat ook wel bekend staat als het vrouwelijk geslachtshormoon. Het speelt een cruciale rol bij het ontwikkelen van vrouwelijke geslachtskenmerken en reguleert de menstruatiecyclus. Mannen maken ook oestrogeen aan, maar wel minder. Zowel bij mannen als bij vrouwen draagt oestrogeen onder andere bij aan het onderhouden van een gezonde huid, stevige botten en draagt het bij aan een gezond libido.
Onze huidige westerse levensstijl leidt helaas wel vaker tot een disbalans bij dit hormoon. We gaan volledig in tegen hoe de natuur ons bedacht heeft. We staan nog voor het licht wordt op, gaan te laat of op onregelmatige tijdstippen naar bed en zitten tot laat achter de laptop, of te veel achter schermen, waardoor we te veel worden blootgesteld aan blauw licht. Dit verhindert ons om melatonine aan te maken, dat er voor zorgt dat oestrogeen niet gaat domineren, waardoor er allerlei gezondheidsproblemen kunnen ontstaan.
Testosteron zorgt ervoor dat mannen lichamelijk sterker en ook competitiever zijn.
Elk mens heeft mannelijke en vrouwelijke eigenschappen
Je wordt als mens sowieso niet als 100 % typisch mannelijk of vrouwelijk geboren. Een man en een vrouw beschikken beiden over zowel vrouwelijke als mannelijke eigenschappen. Een man heeft zijn vrouwelijke deugden nodig, zodat hij zijn vrouw en kinderen lief kan hebben. Als hij alleen over mannelijke eigenschappen zou bezitten, zou hij zich gedragen als een dier in het dierenrijk. Andersom heeft een vrouw ook haar mannelijke deugden nodig, want die zorgen voor de kracht om van een kind te kunnen bevallen en later om als een leeuwin voor ze te vechten als het nodig is.
Bij de nacht als hij bedekt. En bij de dag wanneer hij schittert, en bij de schepping van het mannelijke en vrouwelijke. Voorwaar, uw streven is verschillend…”
(Koran, 92:2-4)
Mannelijk zijn eigenschappen als ambitie, agressie, autonomie en ruimtelijk inzicht. Daarmee is de mannelijke energie geschikt om bijvoorbeeld het gezin tegen de buitenwereld te beschermen. Vrouwelijk zijn eigenschappen als gevoeligheid, zorgzaamheid en verbondenheid. Vrouwelijke energie komt dus vooral tot zijn recht in de zorg voor anderen en creëren van een veilige binnenwereld.
Daar bovenop komt, dat de man er van nature naar verlangd dat de vrouw zachtaardig, zorgzaam en attent is, dat ze voorziet in zijn behoeften, ook op het seksuele vlak. De vrouw verwacht en verlangt er op haar beurt naar dat de man haar beschermt, dat hij haar veiligheid en intimiteit biedt, dat laatste vooral op het emotionele vlak.
De wetenschap
Sommige verschillen blijken al vroeg in de jeugd. Zo werd er bijvoorbeeld in Amerika een experiment uitgevoerd waarbij een obstakel tussen de peuters en hun moeders werd geplaatst. De jongens probeerden het obstakel weg te slaan of schoppen terwijl meisjes hulpeloos huilden. En op de universiteit van New York namen onderzoekers waar dat meisjesbaby’s stoppen met zuigen aan hun zuigfles en opkijken als er iemand binnenkomt. Jongensbaby’s drinken echter onverstoorbaar door en schenken de bezoeker geen aandacht.
Wetenschappers zijn het er bijna unaniem over eens dat hormonen een grote rol spelen in hoe mensen zich voelen en hoe ze zich gedragen. De verschillen tussen het vrouwelijke en mannelijke zijn vooral genetisch bepaald en het gevolg van je hormoonhuishouding. Je hebt die eigenschappen ook al bij de geboorte; ze worden niet later pas ontwikkeld onder invloed van de omgeving.
Gelijk op spiritueel vlak
De Islam levert de ideale omstandigheden om de aangeboren eigenschappen van de mens te ondersteunen en te ontwikkelen. In mijn ogen is het daarmee een heel natuurlijke godsdienst. De islamitische principes gelden voor elk mens, jong of oud, man of vrouw. De Islam houdt rekening met de gevoeligheid van de vrouw en het verantwoordelijkheidsgevoel van de man. Allah maakt een duidelijk onderscheid tussen vrouw en man, en tegelijkertijd maakt Hij duidelijk dat we op het spirituele vlak gelijk zijn.
“Voor moslimmannen en moslimvrouwen, voor gelovige mannen en gelovige vrouwen, voor godvruchtige mannen en godvruchtige vrouwen, voor geduldige mannen en geduldige vrouwen, voor bescheiden mannen en bescheiden vrouwen, voor menslievende mannen en menslievende vrouwen, voor vastende mannen en vastende vrouwen, voor kuise mannen en kuise vrouwen en voor mannen en vrouwen die zich wijden aan de lofprijzing van Allah – voor hen heeft Allah vergeving en een grote beloning bereid.” (Koran, 33:35)
We lijken steeds meer op elkaar
De laatste decennia gaan de man en vrouw echter steeds meer op elkaar lijken, zowel qua uiterlijk als qua gedrag. De balans is een beetje zoek. Het brengt ons in verwarring. Socioloog en schrijfster Lillian Rubin schrijft hierover in “Intieme vreemden”:
“Vroeger had ieder zijn eigen plaats. Zij zou zorgen voor huis en haard; hij, dat die er kwamen. Zij zou de kinderen grootbrengen; hij zou ze onderhouden. Zij zou haar leven aan het zijne ondergeschikt maken en het niet eens merken. Haar prestatie- en leerbehoeften zouden in zijn successen of in die van de kinderen een plaatsvervangende vervulling krijgen. Toen leek dat billijk, een keurige werkverdeling, die zelden ter discussie werd gesteld. Het lag ten slotte in de aard der dingen, in de aard van vrouwen en mannen- wat zij van zichzelf verwachtten, wat zij van elkaar verwachtten. Nu zijn we daar niet meer zo zeker van.’’ (Lillian Rubin – Intieme vreemden)
De vrouw uit balans
Filosoof John Gray maakt ons – in het vervolg op zijn populaire boek ‘Mannen komen van Mars, vrouwen van Venus’ – duidelijk dat het behoorlijk mis kan gaan als wij deze balans kwijtraken, als wij onze mannelijkheid of vrouwelijkheid verloochenen of veronachtzamen:
“Het is aan elk mens om zijn eigen unieke balans te vinden tussen mannelijke en vrouwelijke kwaliteiten. Als de behoefte aan balans van een vrouw niet wordt vervuld, zal ze meer stress, ontevredenheid en verschillende uitingen van emotionele pijn ervaren, van depressie en angst tot slapeloosheid en verslaving aan bepaalde voedingsmiddelen.
Als de behoefte aan balans van een vrouw niet wordt vervuld, zal ze meer stress, ontevredenheid en verschillende uitingen van emotionele pijn ervaren.
Zonder nieuwe inzichten om de balans te herstellen, zal ze proberen met deze pijn om te gaan op een manier die haar onbalans en pijn nog meer vergroten. Om bijvoorbeeld de pijn van eenzaamheid te vermijden als haar vrouwelijke behoeften om lief te hebben en geliefd te zijn niet worden vervuld, zal een vrouw meer naar haar onafhankelijke mannelijke kant gaan neigen, die voor vervulling meer uit is op succes dan op liefde. In plaats van meer tijd te steken in het creëren van een liefdevolle relatie, focust ze zich op het creëren van meer succes in haar carrière.”
De man uit balans
Ook mannen kunnen volgens John Gray uit balans raken. “Als mannen hun hart openen om beter bij hun gevoelens te komen, brengt dit nieuwe risico’s en uitdagingen met zich mee. Met een open hart worden de behoeften van een man opeens groter. Het is niet langer voldoende om de kost te verdienen voor zijn vrouw en kinderen. Hij wil zijn hart volgen in plaats van zijn eigen behoeften op te offeren voor zijn gezin; hij wil ook van het leven genieten.”
Als de man uit balans raakt, zal hij volgens Gray te veel op zijn eigen behoeften gericht zijn en die van zijn partner uit het oog verliezen. Hij zal meer stress en ontevredenheid ervaren. “Door te ver naar hun vrouwelijke kant door te schieten en hun gevoelens te volgen, lopen mannen het risico om te behoeftig of te confronterend en veeleisend te worden.” (John Gray – ‘Voorbij Mars & Venus’)
Uit één ziel
De bovengenoemde balans is volgens imam Abdulwahid van Bommel ook terug te vinden in de Koran. In deel I van zijn boekenserie ‘De rechten van de vrouw’ schrijft hij: “Het scheppingsverhaal in de Koran vertelt steeds opnieuw het verhaal van het mannelijke en vrouwelijke die uit één ziel zijn geschapen, die elkaars partners zijn, elkaars voltooiing: complementair… De hele kosmos is volgens de Koran doordrongen van die twee dynamische principes”, legt Van Bommel uit. “Deze twee oerkrachten brengen nieuw leven voort als ze bij elkaar komen…”
O mensheid! Wees plichtsgetrouw ten aanzien van jullie Heer, die jullie uit één enkele ziel heeft geschapen en (vervolgens) daaruit zijn vrouwelijke wederhelft schiep. En uit hun beide heeft Hij vele mannen en vrouwen voortgebracht. (Koran, 4:1)
Mannen en vrouwen komen voort uit één ziel; ook al zijn we verschillend geschapen, toch complementeren we elkaar. “De term die de Koran voor het menselijk ‘zelf’ gebruikt – nafs – kan in westerse talen vele betekenissen hebben, zoals ziel, geest, spirit, mentaal wezen, bezield wezen, menselijk wezen, mens, persoon, levensprincipe, enzovoort. Wat de Koran hier in wezen doet, is het benadrukken van de gemeenschappelijke oorsprong van de hele mensheid.” (Abdulwahid van Bommel – Islam en de rechten van de vrouw)
Het vrouwelijke en mannelijke principe vinden we terug in de hele kosmos en dus ook in onszelf. Het is goed voor onszelf om daar bij stil te staan als we weer eens stress ervaren op ons werk of in onze relatie. Om ons hart te vragen of we nog in balans zijn wat de vrouwelijke en mannelijke energie betreft. Bewust zijn van die innerlijke harmonie kan ons helpen om in harmonie met onze omgeving te komen.
