Zijn de genderrollen binnen de moslimgemeenschap onderhevig aan verandering? Nemen moslimvrouwen meer de traditionele mannenrol op zich en vice versa? En wat voor gevolgen heeft dat voor henzelf, hun familie en de gemeenschap?
Dit zijn de vragen die het gesprek over genderrollen openen in nieuwe aflevering van de Engelse Youtube serie ‘Honest Tea Talks’. Deze serie is een initiatief van drie zusters die verbonden zijn aan Solace, een netwerk voor bekeerde moslims die hulp nodig hebben (en inmiddels ook in Nederland actief is). De aflevering over genderrollen vind je hier: ‘Gender Roles in the Community’.
Over welke genderrollen hebben we het?
De drie zusters van Solace – Layinka, Sumaya en Aliyah – vragen zich af wat men eigenlijk bedoelt met genderrollen die veranderen? Gaat het om mannen die bijvoorbeeld huisvaders worden? Layinka ziet dit zelf weinig gebeuren in haar omgeving. “Maar”, zegt ze, “als dit door omstandigheden beter is, omdat bijvoorbeeld de vrouw meer verdient dan de man, dan kan dit best werken binnen sommige koppels.”
“Is het een probleem als een vrouw zich gedwongen voelt de rol van de man op zich te nemen? Ontstaat er een probleem als ze dit misschien zelfs juist wil? Vormt het een probleem als ze goed geld wil verdienen, een carrière wil opbouwen, succes wil hebben? Soms zelfs niet eens denkt aan kinderen?” Layinka vraagt zich af of dit een verschuiving van seksegebonden rollen is. Ze zegt dat er in de islam namelijk nergens expliciet vermeld wordt dat een vrouw deze zaken niet mag wensen noch dat ze zelfs niet zou mogen werken. “Wel schrijft de islam voor dat het geld dat een vrouw verdient van haarzelf is en alleen van haar”, voegt ze er aan toe.
Zijn genderrollen zo expliciet verdeeld?
Sumaya vraagt zich af of die genderrollen wel zo expliciet verdeeld zijn. “Worden mannen geacht geld te verdienen en carrière te maken terwijl de vrouwen thuis bij de kinderen blijven? Of is dit cultureel bepaald?” Layinka heeft zelf een Yoruba- achtergrond en haar vader adviseerde haar om niet afhankelijk te zijn van een man, om een eigen huis en auto te hebben. Sumaya, die uit de Verenigde Staten naar Engeland is gemigreerd, heeft dezelfde ervaring. “Het is vanzelfsprekend dat je naar de universiteit gaat en dat je jezelf kunt bedruipen.” Toch zag zij dat meisjes die de islam gingen praktiseren, stopten met school omdat dat volgens hen niet verenigbaar was met hun geloof. De keuze viel op trouwen en kinderen krijgen omdat deze meisjes dat als hun taak zagen. Sumaya kan niet begrijpen dat het één niet samen met het ander kan gaan. Dat wanneer een vrouw opgeleid is en werkt, zij iets weg zou nemen van de man?
Studeren en een jong gezin
Toen ik zelf moslim werd, studeerde ik nog. Ik ben ook opgevoed met het idee dat een vrouw zichzelf moet kunnen redden en een opleiding was voor mij dan ook vanzelfsprekend.
Toen ik afstudeerde, ging de opleiding hbo-Islam in Diemen van start. Mijn man en ik schreven ons toen beiden in. Nog voordat de opleiding van start ging, bleek dat ik zwanger was. Dat was voor mij geen reden mijn plannen te wijzigen. Dus toog ik met zwangerschapsmisselijkheid, later een dikke buik en na de bevalling met de baby in de Maxi-Cosi naar school. Maar wat viel dat tegen! Ik was net 20 en had totaal geen ervaring met baby’s. Zo’n klein hummeltje dat volledig van mij afhankelijk was en daarnaast een studie volgen en ook nog een beetje het huis aan de kant houden en eten op tafel te krijgen, viel mij veel zwaarder dan ik had gedacht.
Zijn genderrollen in de islam zo expliciet verdeeld?
Stapsgewijs toch gekozen voor het gezin
Voor het einde van het jaar ben ik dan ook gestopt en besloot ik me toe te wijden aan de opvoeding van mijn zoon en daarmee ook het huishouden. Mijn man vervolgde de opleiding wel en ik hielp hem met huiswerk, al was het alleen maar om het gevoel te hebben nog een beetje mee te tellen. Want ik vond het wel een degradatie.
Toen mijn tweede zoon een jaar was, wilde ik weer studeren. Dit keer koos ik voor een deeltijdstudie, zodat ik in de avond naar school ging en overdag mijn tijd aan mijn kinderen kon besteden. Maar ook hier begon het te knagen. Ik kon me niet volledig storten op mijn studie, maar ook niet alle tijd aan mijn kinderen besteden.
Ook vond ik, naarmate ik meer ging praktiseren, dat er onderdelen van de studie waren die naar mijn mening niet in overeenstemming waren met de islam. Toen ik in het tweede jaar zwanger bleek te zijn van mijn derde zag ik dat als een teken: ik moest mij volledig toewijden aan mijn gezin.
Ik heb dit ook gedaan en heb hier zeker geen spijt van, maar vind het toch wel erg jammer dat ik geen afgeronde opleiding heb. Hier speelt ambitie en misschien ook een beetje trots een rol.
Mannen bedreigd door sterke vrouwen?
Aliyah haalt een teer punt aan: “Sommige mannen voelen zich ongemakkelijk of zelfs inferieur als een vrouw hoogopgeleid is en meer geld verdiend. Maar waarom zou een man zich zo moeten voelen als hij gewoon doet wat hij leuk vindt en waar hij goed in is? Dan hoeft hij zich toch niet druk te maken om wat zijn vrouw doet en waar zij zich goed bij voelt? De tijden dat we in sprookjes geloofden en mannen stoere ridders waren die dames in nood kwamen redden, zijn voorbij.”
Wat definieert een sterke vrouw?
Maar wat definieert nu precies een sterke vrouw? Is een vrouw die ervoor kiest haar kinderen goed op te voeden dan niet sterk? Deze bewering wordt ten stelligste ontkracht. Je hebt enorm veel kracht nodig om je familie alle tijd en aandacht te geven en een goed islamitisch gezin op te bouwen.
Veel jonge meisjes stellen het voorbeeld van hun grotere zussen of moeders in twijfel. “Is dit wat ik wil en als dat is wat er van me verwacht wordt, wil ik dan überhaupt nog trouwen?” Aliyah herkent haar dochter hierin en ze ziet de strijd die jonge meiden met zichzelf voeren. Enerzijds willen ze niet het onderdanige vrouwtje zijn, maar dit mag er ook niet toe leiden dat ze veranderen in leeuwinnen die hun mannen levend opeten! “En”, zo zegt Aliyah, “vrouwen zijn ook complexe wezens. Veel vrouwen vinden het ook wel prettig als een man haar onderhoudt. Een intelligente man zal zijn vrouw beschouwen als breekbaar glas en goed voor haar zorgen, maar zal zich tegelijkertijd realiseren dat dit glas heel veel kan bevatten en veel kan hebben.”
Een sterke vrouw is diegene die haar vrouwelijkheid niet verliest. Maar, alleen een man die zeker van zichzelf is en alles op een rijtje heeft, kan een goede man zijn voor een sterke vrouw.
Kan er maar één iemand op de voorgrond staan?
Aliyah is ervan overtuigd dat een man en een vrouw die beiden een sterk karakter hebben en zich beide op de voorgrond begeven, niet goed samen zullen gaan. Zij gelooft dat Allah de mens in paren heeft geschapen, maar dat dit ook geldt voor de manier waarop zij samengevoegd worden. Je ziet ook vaak dat als in een huwelijk de man een sterker karakter heeft, de vrouw wat zachter is of andersom. En volgens haar gaat ook hier het gezegde op dat achter elke sterke man een sterke vrouw staat of vice versa.
Geven en nemen
Dit is best een uitgesproken mening en ik weet niet goed of ik het met haar eens ben. Ik denk wel dat je dit in veel relaties ziet gebeuren, want tegenpolen trekken elkaar aan en er kan maar één kapitein op een schip zijn. Maar dat het per definitie niet goed zou gaan, daar ben ik het niet helemaal mee eens. Ik denk dat het echt een kwestie van geven en nemen is en dat beide partijen ook af en toe eens ruimte voor de ander overlaten.
Eindverantwoordelijkheid versus eigen wil doordrukken
Vaak zijn moslimgezinnen eerder traditioneel en cultureel ingericht. De wil van de man kan dan al zwaarder doorwegen. Toch vind ik dat er een wezenlijk verschil zit in het dragen van de eindverantwoordelijkheid en het doordrukken van je wil. Zeker als de wil van de man ten koste gaat van de wensen van zijn vrouw en kinderen.
Ik merk vaak dat vrouwen in de schaduw staan van hun mannen en hoewel de ondersteunende en verzorgende rol erg belangrijk is, gaat hierdoor soms wel potentieel verloren. Hierdoor zijn de genderrollen niet per definitie gelijk verdeeld. Voor sommige gezinnen geldt dat – mocht de man meer rekening houden met de mening van zijn vrouw en de zaken die zij graag gerealiseerd ziet in haar leven – dit voor minder wrijving en verzet zou zorgen. Zolang de islamitische grenzen aangehouden worden, is het fijn om de ander ook een ambitieus leven te gunnen.
De wil van de man moet niet ten koste gaan van de wensen van zijn vrouw en kinderen.
Inboeten op de rol als moeder
De zusters uit de aflevering geven aan dat de genderrollen van mannen en vrouwen in beweging zijn en dat het grootste nadelige effect van een actieve en drukke moeder is dat de kinderen hierdoor wel iets missen. Mama is er tenslotte niet altijd. Maar zelfs zonder verschuiving in genderrollen, is er gewoon soms geen keuze. Sommige gezinnen hebben twee inkomens nodig. Andere gezinnen hebben een alleenstaande moeder of de man in het gezin is fysiek of psychisch niet in staat om iets bij te dragen. Die doet thuis niks en laat alles aan zijn vrouw over.
Contradictie in genderrollen?
Net zoals in het gesprek onder de zusters, vind ik de meningen soms tegenstrijdig. Enerzijds pleit men voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Anderzijds wordt telkens het punt aangehaald dat een werkende moeder minder tijd aan haar kind kan spenderen. Waarom wordt dit punt vaak niet aangehaald ten opzichte van de vader? Die is tenslotte ook aan het werk en ziet zijn kinderen vaak ook alleen maar rond bedtijd.
Ikzelf vind niet dat vrouwen precies hetzelfde moeten doen als mannen of andersom. Wel ben ik de mening toegedaan dat als je pleit voor een zekere gelijkheid tussen mannen en vrouwen, dat je ook in de verzorging van de kinderen geen onderscheid dient te maken. Het hoeft niet per se zo te zijn dat een kind eronder lijdt als de moeder werkt. Net zoals dat bij de werkende vader ook niet het geval is. Het gaat vooral over de kwaliteitstijd met je kind. De functie die je opneemt op de momenten dat je wel bij je kind bent.
Het gaat vooral over de kwaliteitstijd die je spendeert met je kind.
Krijgt de man wel genoeg ruimte om zijn rol op te nemen?
Sommige vrouwen hebben een passieve man en Layinka geeft aan dat vrouwen daar misschien een stap terug zouden moeten doen. “Geef hem de ruimte om voor zijn gezin te zorgen en hij zal dit ook doen.” Aliyah neemt nog een slokje thee en zegt dat ze daar niet eens op in wil gaan. Zij ziet het kennelijk heel anders. Layinka verklaart zichzelf nader: “Sommige vrouwen hebben de neiging om alles naar zich toe te trekken. Dat als het niet gaat zoals zij het willen, ze het dan maar zelf doen. Ze overladen zichzelf met veel te veel taken. Tegelijkertijd ontnemen ze ook de verantwoordelijkheid die een man wellicht best wil nemen. Maar zij geeft hem de ruimte hier niet voor.” Sumaya geeft aan dat men vooral moet doen wat werkt binnen het koppel. Als het gezin goed functioneert op een bepaalde manier en de leden zich er goed bij voelen, dan maakt het niet uit wat anderen daarover denken. Aliyah vult dit nog aan: “Als er geen onderdrukking plaatsvindt en er waardering en dankbaarheid getoond wordt, is alles op zich goed.”
Communicatie is de sleutel
Ik merk nogal wat verschil tussen de theorie en de praktijk, wat net deze discussie interessant maakt. Doen we daadwerkelijk wat we zeggen dat we willen? Ik geloof wel dat als je als vrouw verandering wil, je zelf ook de verandering in gang zal moeten zetten. Een eeuwenlang traditioneel of cultureel patroon kan je niet zomaar veranderen. De sleutel tot succes schuilt volgens mij alweer (zie ook het artikel over intimiteit) in communicatie. Praat erover met je partner als je het ergens niet mee eens bent. Vertel dat je de dingen liever anders zou zien. Communicatie is vaak de sleutel in elke vorm van relatie, zowel in het huwelijk als in vriendschappen. Wees eerlijk over wat je wilt en probeer de verschillen te overbruggen. Dat is een win-win voor beide partijen.
Meer lezen over dit onderwerp? Lees dan mijn artikel: “Waren wij huiselijke mutsen óf ondernemende, onafhankelijke meiden?”
