Stress is zó mens eigen, maar ook o zo ongewenst! Soms lijkt het net alsof het leven er de rode loper voor heeft uitgerold. Bestond er maar een manier om meer uren in een dag te proppen of geld ergens vandaan te toveren, zucht. Maar hoe stressvol het leven ook lijkt, er zijn manieren om de druk te verlagen en weer controle over het leven te krijgen. Dat is maar goed ook, want stress is een grote boosdoener voor onze gezondheid!
We reageren allemaal anders op stress, maar wat houdt het eigenlijk in? Stress is een vorm van alertheid en kan, indien het slechts van korte duur is, juist goed zijn. Stel dat we een autoweg willen oversteken en onze zintuigen staan niet op scherp. Dat kan fataal aflopen. Alert zijn op zulke momenten is nodig, maar het is alleen nodig gedurende het oversteken. Direct erna horen we onze weg rustig te vervolgen. Functionele alertheid en concentratie is dan ook niet langer nodig dan een minuut of twee.
Maar wat gebeurt er wanneer ons lichaam te lang op scherp en dus op actief staat? Wat is er zo erg aan stress? Hoe kan het eigenlijk dat een mens stress ontwikkelt en zich vervolgens niet meer goed kan ontspannen? En waarom hebben de mensen in Nederland meer stress dan degenen die leven in bijvoorbeeld Indonesië of Marokko.
De basis voor stress: de natuurkip en de plofkip
Om meer inzicht te krijgen in de achtergrond van stress gebruiken we de vrije natuurkip en de plofkip ter illustratie. Een groot verschil tussen beiden is het feit dat de plofkip gewend is dagelijks eten voorgeschoteld te krijgen, terwijl de natuurkip zichzelf zal moeten voorzien van voedsel. De plofkip is niet alleen gewend zekerheid te hebben aan voedsel, maar is zelfs gewend aan regelmaat. Dit maakt dat de plofkip een zwakte ontwikkelt; de angst voor verandering. Maar de natuurkip heeft die angst niet als er geen voedsel is, hij heeft juist hoop dat er later wel voedsel gevonden wordt.
Wat maakt dat de één gevoeliger is voor stress dan de ander?
In Nederland is men heel erg gewend aan regelmaat, regels en afspraken. Veranderingen, zoals het verliezen van een baan, veroorzaken al gauw stress. Sterker nog; het hoeft nog niet eens zover te zijn, maar de gedachte er alleen al aan maakt dat mensen gestrest raken. Om uit deze leefgewoonte te komen en dus afstand te nemen van de zekerheid is een hele stap nodig. Vertel de plofkip maar eens dat hij buiten zijn hok ook (zelfstandig) voedsel kan vinden. De plofkip zou uit angst liever opgesloten willen zitten, omdat leven zonder zekerheid te eng (!) is, terwijl de natuurkip zich gelukkig prijst als hij eten voor één dag heeft.
“Voor degenen onder jullie die wakker worden in de ochtend, veilig in gedachten, gezond van lichaam, beschikkende over de kleine hoeveelheid voedsel dat nodig is voor de dag, is het alsof hij de hele wereld bezit” (overgeleverd door Tirmidhi)
Kortom: degenen die opstaan – en in wezen een nieuwe kans krijgen – in een gezonde staat verkeren, zich niet al te veel zorgen maken en die op zijn minst eten hebben om de dag mee door te komen, dát zijn degenen die leven als een koning. Dat is de formule voor geluk; een zorgeloos leven.
De realiteit gaat aan ons voorbij
Hoe ervaart het lichaam eigenlijk stress? Heb je het weleens meegemaakt dat je in de trein zit en de trein naast jou begint te bewegen: dat vreemde moment waarop je niet weet of het nou jouw trein of de trein ernaast is die wegrijdt? Het duurt eventjes voor je het in de gaten hebt, omdat de hersenen voor korte tijd goed in de maling werden genomen. De hersenen wisten op dat moment niet schijn van realiteit te onderscheiden. Datzelfde is wat onze hersenen ook overkomt in een stressvolle situatie: de realiteit gaat dan compleet aan ons voorbij.
Het effect van stress in ons lichaam is te vergelijken met het water dat van een berg afstroomt. Water op de top van de berg is schoon water en stroomt van de berg af. Onderweg trotseert het water allerlei hindernissen; het komt langs steentjes en bomen, zand en planten. Tijdens haar reis neemt het allerlei souvenirtjes mee met als gevolg dat het water eenmaal bij de voet van de berg lang niet meer zo schoon is.
Maar stel dat het water bovenin al vervuild zou zijn? Dat zou betekenen dat het water aan de voet van de berg nog minder schoon zou zijn. Mensen met stress hebben dat probleem. Het bloed van een gestrest persoon is boven aan de berg reeds ‘vervuild’ en verspreidt zich dan vervolgens nog over het lichaam. Alle organen die bloed toegevoerd krijgen, zullen te maken hebben met bloed dat van minder kwaliteit is. En dat heeft zo z’n gevolgen.
Het lichaam als motor
Wat is het gevaar voor het lichaam? Laten we het lichaam van de mens eens vergelijken met de motor van een auto. De motor van een auto die wordt opgewarmd heeft daar zo’n vijf tot vijftien minuten voor nodig. Nu laten we per ongeluk de motor 24 uur lang opwarmen en zien als resultaat dat de motor oververhit is geraakt! Maar dat niet alleen: ook is de benzine verdampt, heeft de bedrading het begeven omdat het is gesmolten, is de olie verdwenen en geeft de boel rook af.
Exact hetzelfde overkomt ook ons lichaam wanneer het te lang op actief heeft gestaan; het raakt uitgedroogd, een ophoping van giftige stoffen vindt plaats en het functioneert minder of niet. De verzameling afvalstoffen is in staat organen aan te tasten. Indien de lever niet naar behoren functioneert, zullen de zuren uit de maag minder tot niet worden geneutraliseerd. Deze zuren komen vervolgens via de darmen in het bloed terecht en veroorzaken onderweg allemaal schade aan organen en bloedvaten.
Verleg je focus
Het is fascinerend om te zien hoe twee personen, die zich in dezelfde situatie bevinden, op verschillende manieren erin kunnen staan. Wat maakt dat de één gevoeliger is voor stress dan de ander? Het verschil is duidelijk: de één trekt het als een deken over zich heen en wikkelt zich helemaal in de zorgen, terwijl de ander er immuun voor is. Degene die alleen maar oog heeft voor de problemen en de mogelijke gevolgen ervan, heeft duidelijk een andere instelling en een andere kijk erop.
Laten we dit probleem eens visualiseren. Houd jouw hand bijvoorbeeld maar eens op en kijk ernaar. Wat zie je? Dat de aderen uitgezet zijn of dat de vingers niet recht lopen? Dat je korte vingers hebt of dat je de nagels wat minder mooi vindt? Er zijn genoeg punten waar wij ons op kunnen focussen. En dat is dan ook precies wat wij doen zodra we te maken hebben met stress. Terwijl we ook nu weer diezelfde hand op kunnen houden en tussen onze vingers door kunnen kijken naar wat erachter schuilt. Door te kijken naar het object achter jouw hand verlies je de focus op de hand. Hierdoor ben je niet meer in staat om al die mindere details van jouw handen op te merken, waardoor je minder te klagen hebt.
Verleg jouw focus en ga makkelijker om met veranderingen
De vluchtroute
Nu zijn er verschillende vluchtroutes om de focus van onze problemen af te halen, zodat de problemen meer naar de achtergrond verdwijnen. Mensen gaan roken, luisteren naar muziek, zoeken de gezelligheid op of gaan zelfs slapen wanneer het ze allemaal te veel wordt. Maar dat zijn slechts oplossingen die tijdelijk een goed gevoel geven, vervolgens zoeken we weer naar een ander tijdelijk werkend middel.
Alle wereldse zaken zijn eigenlijk maar tijdelijk. Het verveelt ons vaak al snel en lang niet altijd weet het de stress goed tegen te gaan. Dit, terwijl de islam als vluchtroute, voor degenen die zich daar in verdiepen, geen einde heeft. Degene die zich volop focust op de Dag des Oordeels, heeft niets werelds meer om zich zorgen over te maken. Niets is dan teveel, omdat het jouw doel is Allah tevreden te stellen. Doen scheve vingers er dan nog toe? Waren ze überhaupt wel issue-waardig? Geldproblemen, onrechtvaardigheid, een ongelukkig huwelijk of problemen rondom de studie of het werk, al deze problemen zullen als een lichtere last op de schouders zijn of zelfs (naar de achtergrond) verdwijnen.
Heb je last van stress? Verleg dan de focus naar Koran en islam, en de stress zal afnemen. De angstfactor in jouw leven verdwijnt en je bent niet langer bang om de zekerheid in jouw leven kwijt te raken. Verleg jouw focus en merk hoe jij minder op gaat zien tegen veranderingen. Wat jij overigens als last ervaart, noemen geleerden juist een prachtige zegen. Lees hier waarom moeilijkheden juist iets moois zijn volgens de islam en over de kracht van je focus.
