Tijdens de zomermaanden gaan velen onder ons op reis. Vaak is het om even te ontspannen, familie bezoeken of om een andere cultuur op te snuiven.

Maar wist je dat reizen ook een etiquette heeft? En dat je heel wat meer voordeel kan halen uit je reis als je bewust reist?

De Arabische betekenis van reis is safar

Het Arabische woord voor reis is safar, meervoud asfaar. Daarmee wordt ook de islamitische betekenis onthult. Hiervoor dienen we te kijken naar de onderliggende betekenis van het woord.

Zo zegt imam Ibn Mandhūr de bekende linguïst, moge Allah tevreden zijn met hem: “Wa soemmiya as-safaroe safaran li annahoe yoesfiroe °an woejoehil moesaafirien wa akhlaaqihim. Fa yadhhara ma kaana khaafiyan minhaa.”  De imam maakt hier een verduidelijking van de onderliggende betekenis van het woordje safara. Puur letterlijk betekent safara ontbloten, onthullen of aan het licht brengen.

Waarom heet een reis in het Arabisch safar?

Reizen en aan het licht brengen, waar ligt de link? Een reis haalt iemands ware karakter of iemands ware aard naar boven of tevoorschijn. Dit is een hele interessante gedachte om mee te nemen op reis. Sowieso ben je als moslim altijd een reiziger: je bent op reis door deze wereld naar het Hiernamaals – moge Allah ons een honingzoet levenseinde schenken.

Verschillende soorten reizen

Reizen wordt minstens zeven keer vermeld in de Koran. Ook in de Soennah van onze geliefde Profeet Mohamed ﷺ wordt het concept reizen in het algemeen meermaals aangehaald. Wat voor ons belangrijk is in deze bronnen, is dat er verschillende soorten reizen zijn. En hier hebben we het niet over de verschillende bestemmingen van een reis, maar wel over de verschillende soorten reizen. Een reis hangt namelijk af van een intentie. 

Dus, wat is je intentie voor je je reis onderneemt?

we zijn allemaal reizigers door deze wereld, op weg naar het Hiernamaals

Alles hangt af van je intentie voor de reis

Algemeen bekend is dat de niyyah of intentie in de Islam erg belangrijk is en een grote rol speelt. Het is een heel breed begrip dat openstaat voor verschillende opties. Alhamdoelillah schonk Allah ons de gunst om verschillende intenties te kunnen hebben. Met andere woorden, eigenlijk kunnen we onze beloningen verdubbelen als we ons bewust zijn van onze intenties en deze bijsturen. Het komt er dus op neer om wat creatief te zijn in wat toegestaan is. 

Mogelijke intenties voor een reis

De opsomming hier is niet eindig, je kan zelf aanvullen waar je wenst. 

• Contact met de schepping en de Schepper

Een intentie zou eerst en vooral kunnen zijn om terug in contact komen met de schepping van Allah soebhaanahoe wa ta°aala. Hij vermeldt dit ook heel vaak  in de Koran. Hoe meer je de schepping overpeinst, hoe sterker je relatie wordt met Hem. Dus door tijdens je reis terug in contact te komen met de dieren, de bergen, de lucht, verschillende mensen en volkeren, verschillende culturen, kan je je spiritualiteit verhogen. Dit zijn zaken die geprezen worden en dus je geloof versterken.

• Kennis opdoen

Een andere mogelijke intentie is uiteraard reizen om kennis op te doen. Misschien denk je gelijk: “ja, maar ik ga toch op vakantie, niet om te studeren?” Wel, studeren kan je op verschillende manieren, op verschillende momenten, op verschillende plekken. Dus zeker en vast kan je het opdoen van kennis ook meenemen in je intentie: je wil iets bijleren. Kennis opdoen hoeft niet per se via een boek. Een boek is slechts een middel.

• Familierelaties aanhalen

Een andere heel bekende intentie is uiteraard het bezoek aan familie. Bepaalde broeders of zusters of vrienden en familie bezoeken omwille van Allah is een erg geprezen daad.

• Je lichaam of je gezin recht geven

Onze geliefde Profeet Mohammed ﷺ heeft ons geleerd dat wij ons lichaam en ons gezin hun rechten moeten toekennen. Vergeet dus ook deze nobele intentie niet alvorens je je reis aanvangt.

3 soorten richtlijnen omtrent op reis gaan

Onze geleerden vermelden enorm veel richtlijnen en adviezen omtrent op reis gaan. Zo vinden we in de edele traditie van de geliefde Profeet ﷺ verschillende overleveringen. We zullen stilstaan bij enkele adaab (richtlijnen) of regels omtrent het fatsoen inzake op reis gaan. De richtlijnen kunnen onderverdeeld worden in: voor de reis, tijdens de reis en na de reis.

Tips vóór de reis

• Voor je op reis vertrekt, is het belangrijk om je amaanaat (zaken die je toevertrouwd werden) terug te geven aan de rechtmatige eigenaar. Met andere woorden geef je geleende spullen terug of betaal een schuld terug voor je op reis gaat. Best kan men ook een testament opstellen of schrijven, in het Arabisch een wasiyyah. Niemand weet wanneer de Engel des Doods langskomt om zijn ziel te halen, dus beter heb je je zaken op orde.

• Als je verantwoordelijk bent voor mensen onder je hoede, dan is het de bedoeling om voor hen voldoende geld achter te laten.

• Lees je in over de regelgevingen met betrekking tot het reizen. Allah vergemakkelijkt voor een reiziger bepaalde handelingen. Denk aan het samenvoegen van het gebed, het verkorten van het gebed, een alternatief voor de rituele wassing, het niet hoeven vasten en dergelijke. Als je op voorhand weet hebt van deze regels, dan hoef je op reis ook niet te panikeren dat je iets verkeerd zou doen.

• Kies het juiste gezelschap. Uiteraard zijn vrome reisgezellen, degenen die je steunen op het pad van Allah en mensen die jij op hun beurt steunt, het beste gezelschap.

• Vooraleer je vertrekt, is het ook belangrijk om het gebed te verrichten, het gebed in het algemeen. Onze geleerden, zoals onder andere imam Al Ghazaalī in al Ihyā’, maar ook imam Roekn al Islam Zaadah  moge Allah tevreden zijn met hen, vermelden allemaal dat het beste is om een gebed te verrichten vlak voor je vertrekt. Uiteraard kan je ook het istikhāra gebed verrichten, dus het gebed om raad te vragen. Maar evengoed kan je ook bijvoorbeeld salaat al haajah verrichten, een gebed dat je verricht om hulp te vragen aan Allah subhanahoe wa ta°aala. Dus twee raka°aat waarin men deze twee zaken kan verwerken. 

• Je neemt ook afscheid van familie en vrienden. Hiervoor bestaan bekende smeekbeden. Smeekbeden voor het reizen in het algemeen zijn erg belangrijk.

• Houd ook rekening met het uitkiezen van een goed moment om te vertrekken. Uiteraard als dat niet gelinkt is aan externen. We weten bijvoorbeeld dat de Profeet ﷺ  liefst tijdens de nacht of in de ochtend reisde. Ook het liefst op een donderdag. Uiteraard is het geen probleem als je enkel een ticket kan boeken op een andere dag. Daar kan je niet veel aan doen.

• Weet ook dat het goed is om in groepsverband te reizen en het beste is dat die groep dan een reisleider heeft. Dit is om discussies te vermijden. Je kiest dan de persoon met de meeste kennis en de meeste ervaring. Die is wellicht ook het meeste geschikt om een groep te leiden en beslissingen te nemen op moeilijke momenten.

• Dan rest je nog het pakken van je koffer. Het is belangrijk dat je alles goed plant zodat je reis zo vlot mogelijk verloopt en je niets over het hoofd ziet. Dat je alles bij je hebt wat je nodig hebt. Denk bijvoorbeeld aan bepaalde geneesmiddelen. Zoals imam Roekn al Islam Zaadah vermeldt in zijn Shir°atul Islam zei: “Probeer ook geneesmiddelen mee te nemen of zaken die kunnen dienen als genezing of als medicijn. Zowel voor jezelf als voor anderen.” Denk dus niet louter aan jezelf, maar ook aan je medereizigers.

• Tot slot is het zeker en vast niet slecht om wat Koran te lezen voor vertrek of voor aanvang van de reis. 

Wat is jouw intentie om te reizen?

Tips tijdens de reis

• Smeekbeden op reis. Er zijn heel wat smeekbeden met betrekking tot het reizen. Te beginnen met  de smeekbede bij het verlaten van een huis tot de smeekbede bij het starten van een reis. We hebben een smeekbede die specifiek is voor het bestijgen van een rij- of een vliegtuig. Ook zijn er specifieke smeekbeden die te maken hebben met de ochtend, met de avond, met de nacht. Dan hebben we nog de smeekbeden die te maken hebben met het betreden van een dorp of stad en ook uiteraard de smeekbede van de terugweg. 

• We kennen ook de algemene richtlijn van onze geliefde Profeet ﷺ die ons heeft duidelijk gemaakt dat de smeekbede van de reiziger niet wordt geweigerd. Maak dus gebruik van die momenten en vermeerder de smeekbedes en vermeerder het gedenken van Allah subhaanahoe wa ta°aala.

• Oké we zijn voorbereid en we kunnen vertrekken. Nu is het belangrijk om te weten waar wij rekening mee moeten houden. Zo mag je  niets of niemand overbelasten. Niet de mensen rondom je, noch andere middelen waarmee je in contact komt. Denk aan het voertuig of de koffers, de rijdieren, rijtuigen of andere voorwerpen.

• Verder zeggen de geleerden om de mensen waarmee je reist zachtaardig te behandelen. Probeer zo vaak als mogelijk een glimlach op hun gezicht te toveren. Zorg voor een positieve sfeer en maak dat jij niet de donderwolk bent op een zonnige bestemming. 

• Daarbij vragen onze geleerden ook om oog te hebben voor anderen. Als mensen hulp nodig hebben onderweg of op reis, probeer hen bij te staan. Maak het anderen aangenaam in het algemeen. 

• Vraag ook anderen om raad indien nodig, meestal is dat ook een tip voor de chauffeur. Het is niet omdat je ouder bent of omdat je meer weet, dat je anderen niet hoeft te raadplegen. Dit is naar het voorbeeld van onze geliefde Profeet ﷺ, die de opdracht kreeg in de Koran om de metgezellen Allah is tevreden met hen te raadplegen. Laat staan dat wij het nalaten om raad te vragen.

• Probeer je gebeden gade te slaan. Ook al ben je op reis ben, je blijft gebonden aan bepaalde regels. Alhamdoelillah zijn er wel zaken vergemakkelijkt met de bekende criteria en richtlijnen in de boeken van de plichtenleer van de fiqh, maar tegelijkertijd moeten we ook zien dat we alles in acht nemen. Het is de bedoeling dat onze reis versterkend is voor onze religie. 

• De volgende woorden worden toegeschreven aan de Profeet ﷺ waarin dat hij zegt: “Saafiroe tasihhoe”. Reis zodat jullie gezond worden, zodat jullie beter worden. Uiteraard is dit een algemene raad. Gezondheid is niet alleen lichamelijk,  maar ook mentaal en spiritueel.

• In het algemeen probeer je van je reis een spirituele reis te maken die aangenaam is voor iedereen. Onze geliefde Profeet ﷺ heeft ons ook aangeleerd via aabir Allah is tevreden met hem dat we onderweg ook vaak takbier en tasbieh kunnen doen. Takbier betekent Allah is dé Grote. En tasbieh wilt zeggen, soebhaan Allah, met andere woorden Allah is perfect of Allah is ontzegd van alle mogelijke gebreken.

Kies goed reisgezelschap

Tips op de terugweg van de reis

• Dan zijn we gekomen aan de terugkeer van onze reis. Onze geliefde profeet Mohamed ﷺ heeft ons ook verschillende smeekbeden aangeleerd met betrekking tot het terugkeren naar huis van onze reis. Dus die kunnen we dan ook opzeggen vanuit ons hart in sha Allah en vervolgens uiten met onze mond.

•  Verder is het ook heel belangrijk is dat we de mensen op de hoogte stellen van onze terugkomst. Best kan je aankomen op een moment dat voor iedereen past. Je probeert voor geen onnodige last te zorgen. Bij voorkeur kom je dus overdag aan zeggen onze geleerden en dus niet in de nacht. Uiteraard als dat mogelijk is. 

• Een laatste tip van onze geleerden: “Probeer ook een souvenir mee te nemen van je reis voor de achterblijvers”. Daarom zegt bijvoorbeeld imam Roekn al Islam Zaadah  bijvoorbeeld: “Wa yoehdie li ahlihi shay’an fī safarihi wa law hajarah”. Hij zegt: “En hij brengt iets mee of hij brengt een geschenk mee voor het gezin of voor iemand die is achtergebleven, al was het maar een steen”. Met andere woorden, ook al is het maar een kleinigheidje, het maakt niet uit. Als het maar iets is van de reis om te laten zien dat je aan de thuisblijvers hebt gedacht. Het geven van geschenkjes brengt en toont liefde. 

Dit is in het kort hoe je meer voordeel kan halen uit je reis en hoe je bewust kan reizen. Welke bestemming je ook hebt, vergeet niet dat dé bestemming het Paradijs is. Dus werk en reis daarnaartoe, op elk moment, op elke plek waar je je bevindt. 

Moge Allah ons allen een heel spirituele versterkende energievolle vakantie schenken. En moge Allah soebhānahoe wa ta°aala ons altijd helpen en ons vooral bijstaan in de reis naar het Hiernamaals.

Gebaseerd op lessen van oestaadh Sonny van Exaerde, moge Allah hem belonen. Geschreven door Amal Addou en Nayyeera Oem Moesa